Æцæгæйдæр, нæ дзиллæ уæхæн боцгæнæн номæй худтонцæ нæ республики æскъуæлхт артист, номдзуд оперон зартæгæнæг Абайти Хаджумари. Уой бæзгин, хъæдави хузæн, рæсугъд гъæлæс нæ аййевадæуарзгутæй еу хатт ка фегъуста, е æй æ зæрдæбæл æнæбадаргæ некæд фæцæй. Æцæг искурдиадæгин адæймаг ци менеугутæй хайгин гъæуама уа, уонæй æнхæст адтæй еци искурдиадæгин зартæгæнæг.

Евгъуд æноси 50-аг æнзти ирон профессионалон оперон аййевадæн бундор ка æрæвардта нæ культури, еци хъазауатонтæй еу адтæй Абайти Кирими фурт Хаджумар. Вокалон аййевади бæрзæндтæмæ хизтæй бонзонгæ æма сæрустурæй. Куд зартæгæнæг, уотæ е ‘сфæлдистадон архайди адтæй домагæ. Хуцау ин ци устур искурдиадæ балæвар кодта, уой гæнæнтæ фæуурухдæр кæнунбæл куста æновудæй æма уодуæлдайæй, æ кæдзос æма рæдау уоди хуарзæнхæ ибæл æфтаугæй.

Хаджумари ном фулдæр зундгонд æй Иристони аййевадæуарзгути хестæр фæлтæрæн. Астæуккаг æма кæстæр кари аййевадæуарзгути ’хсæн ба æ ном æма исфæлдистадæ, гъулæггагæн, фагæ зонгæ нæй. Æма, федарæй ни æруагæс кæнуй, еци æнæрастдзийнадæ исраст кæнунбæл гъæуй зæрдиагæй байархайун, еци гъуддаг кæмæй аразгæ ‘й, уони.

Æма бал уой фæдбæл æрæги арæзт æрцудæй еу арфиаг мадзал.

Хаджумари искурдиадæн æ рохс æма æ тухæ абони фæлтæрти зæрдитæмæ цæмæй фарнæхæссæг уа, уæхæн нисани хæццæ Петербурги Мариинаг театри филиал, Цæгат Иристони оперæ æма балети театри адтæй æ номерæн концерт. Арæзт ба æрцудæй музыкалон-историон исфæлдистадон изæрти цикл «Дзæуæгигъæуи историон анзфинст»-мæ гæсгæ. Æ исаразæг – театри аййевадон разамонæг, Уæрæсей æма нæ республики адæмон артисткæ Гергити Ларисæ.

Номерæн мадзал игон кæнгæй, е æ радзубандий имиста:

– Абайти Хаджумари хæццæ базонгæ дæн евгъуд æноси 70-аг æнзти. Фал ми абони дæр нæ иронх кæнунцæ æ бæзгин рæсугъд гъæлæси муртæ. Фæстæдæр, 90-аг æнзти Алма-Атайи оперæ æма балети Театри гастролти ку адтæн, уæд мин æхцæуæн адтæй, Хаджумар сæ театри исфæлдистадон анзфинсти ци ирд фæд ниууагъта, æма ин ами кæддæриддæр устур кадæ ке кодтонцæ, имонауæн имæ «Ирон»-и номæй ке дзурдтонцæ, уой фæдбæл берæ зæрдиаг имисуйнæгтæ ку фегъустон, уæд.

Исуйнаг номдзуд зартæгæнæг æ райгурæн гъæу Ногири астæуккаг скъола каст ку фæцæй, уæд æй федарæй зудта, æ цард вокалон аййевади хæццæ баст ке уодзæнæй, уой. Ахур кодта Мæскуй Чайковскийи номбæл паддзахадон консерваторий фиццаг ирон студий. Ами деденæги хузæн райхалдæй æ вокалон арæхстдзийнадæ æма искурдиадæ.

Консерватори æнтæстгинæй каст ку фæцæй, уæд æй косунмæ байагурдтонцæ Казахстани оперæ æма балети Театрмæ. Ами ци оперон спектакльтæ æвардтонцæ, уоми зардта сæйраг архайгути партитæ. Æ искурдиади цæхæр си æ аййевадæуарзгутæн лæвар кодта кæдзосзæрдæй æма уодуæлдайæй.

Хаджумар Иристонмæ ку исæздахтæй, уæдта зарун райдæдта Паддзахадон филармоний рази оперон ансамбли. Ами ма æ хæццæ зардтонцæ, Мæскуй консерватори каст ка фæцæй, ирон профессионалон аййевади е ‘сфæлдистадæй зингæ фæд ка ниууагъта, еци зартæгæнгутæ: Кокайти Надеждæ, Суанти Федор, Едзити Нинæ… 1972 анзи ба Цæгат Иристони драмон-музыкалон паддзахадон театр ку байгон æй, уæд Хаджумар иссæй æ музыкалон труппи солист. Æ сценикон аййев конд æма уиндæй, ирд искурдиадæ æма рæсугъд гъæлæсæй, уайтæккидæр æхе бауарзун кодта ирон аййевадæуарзгутæн. Архайдта, фæсарæйнаг, иристойнаг æма уруссаг композиторти оперитæ æма опереттитæй театри сценæбæл ци уадзимистæ æвардтонцæ, уонæн сæ еугуреми дæр. Зардта си сæйраг аритæ. Уомæй уæлдай ма ин хъæбæр хуарз æнтæстæй романстæ, уруссаг æма ирон адæмон, уæдта эстрадон вокалон уадзимистæ зарун, мюзиклти, хецæн концертти архайун.

Адæмæн æ искурдиадæй рæсугъд æгъдау дæттунæй ка нæ фæлладæй, еци «Ирон Шаляпини» номерæн изæри видеопленкæбæл финстæй ци зартæ райгъустæй, уони фæрци аййевадæуарзгути зæрдитæмæ арфдæр багъардтонцæ æ бæзгин рæсугъд гъæлæси хуæрзаййевдзийнадæ, æ зæрдагайгæ хъаурæ.

Номдзуд оперон зартæгæнæг Абайти Хаджумарæн æ зæнхон цард фæцæй æ кари бацæуни надбæл – æдегурæй ибæл æвддæс æма дууинсæй анзи цудæй, уотемæй (1925-1982). Нуртæккæ аййевади надбæл федар къахдзæфтæ ка кæнуй, еци зартæгæнгути астæуккаг æма кæстæр фæлтæртæ е ‘сфæлдистадæн табугæнæг ке ‘нцæ, уой номерæн изæри сæ зæрдæмæгъаргæ искурдиадæй равдистонцæ Цæгат Иристони оперæ æма балети театри зартæгæнгути къуари артисттæ. Сæ разамонæг Берити Изабеллæ, нæ республики адæмон артист Тайсаути Олег, Петербурги Мариинаг театр æма Цæгат Иристони оперæ æма балети театрти солисттæ Кисити Лейлæ, Михаил Павлов, Маринæ Нетребина, Динарæ Брюкер, Цхурбати Верæ, Хосити Ольгæ, Гергити Валерийи номбæл аййевæдти училищей адæмон инструментти ансамбли архайгутæ æма аци ахурадон артдзæсти вокалон хайади рауагъдонтæ: Айларти Эллинæ, Зассети Аннæ æма Гобати Аминæ.

Имисæн изæри Абайти Хаджумари номерæн изæри æхе финст æмдзæвгæ бакастæй Республикæ Цæгат Иристон-Аланий адæмон артист Гæлæути Анатоли.

Имисæн изæри сæ искурдиадæй исаййев кодтонцæ паддзахадон филармоний зартæгæнгути къуари иуонгтæ. Сæ аййевадон разамонæг æма дирижер – Республикæ Цæгат Иристон-Аланий адæмон артисткæ Дзанайти Ольгæ. Фæсарæйнаг композиторти оперитæй скъуддзæгтæ æма уруссаг адæмон зартæ разардтонцæ не ’мзæнхон, дуйнеуон æма еугуруæрæсеуон вокалон конкурсти лауреат Дулати Дзамболат, Мариинаг театри солисттæ, дуйнеуон æма еугуруæрæсеуон вокалон конкурсти лауреаттæ Наталья Павлова æма нæ республики адæмон артист Михаил Колелишвили.

Нæ Иристони, нæ адæми еузæрдиуон хъæболæ, номдзуд зартæгæнæг Абайти Хаджумари цард æма исфæлдистадæн сæрмагонд номерæн изæрæй кадæ æма аргъ ке искодтонцæ, уой туххæй æ исаразгутæн арфæ ракодта æ кизгæ Абайти Азау.

ПЛИТИ Зæлинæ