Дуйней дзурддзæугæ лæгтæй кадæр уотæ загъта, гъома, цард æма мæлæтæн æмхузон бартæ ес: æнæ кæрæдземæй син уæн нæййес… Æцæгæйдæр уотæ ке æй, уой зундæй бæргæ лæдæрæн, фал зæрдæ ба уæддæр нæ арази кæнуй еци рæстдзийнадæбæл. Æма нин зæрдтагонæй хъазар ка ’й, уонæй еске – цийфæнди кари дæр ку рамæлуй, уæд зæрдрист фæууæн…

Анзæй минкъий раздæр æ уæлзæнхон цардæй рахецæн æй БАЛИКЪОТИ Дзандари кизгæ Эммæ. Æма нерæнгæ дæр ма, ка ’й зудта,  етæ сæ хъонц кæнунæй не ’нцайунцæ, зæрдхъурмæй æй имисунцæ. Уомæн æвдесæн æнцæ, мæнæ абони Эмми туххæй ци имисуйнæгтæ мухур кæнæн, етæ.

НÆ ФИДЫЦ НЫН УЫДИ…

Чиныгуадзæнмæ мæнæй фæстæдæр бацыд, бирæ фæстæдæр, æмæ рухс æрбахаста йемæ, уый алчидæр бафиппайдта чиныгуадзæны кусджытæй. Рухс адæймаг уыди Эммæ, æмæ рухс дардта кæуылты цыдаид, уым дæр, рухс дардта кæдæм бацыдаид, уым дæр, æмæ сфидыдта чиныгуадзæн. Кæм фæцæйцыдаид, уырдæм акæсын нæ хъуыди, æрмæст ын йæ къахдзæфтæм байхъус, асæй дæр барст чи уыди, кæрæдзийы фæдыл иу афоныл куыд уой, уымæй дæр барст чи уыди, стæй цыдæр уæлтæмæн чи хаста æмæ ноджы цыдæр хъæппæрис, уыцы къахдзæфтæм æмæ базыдтаис – Эммæ фæцæуы.

Ныллæууыди корректоры куысты æмæ кусынтæ байдыдта. Уæдмæ сæхи равдыстой нæ цардивæны æгъдæуттæ. Чиныгуадзæны ралæууыд æвзæрстыты дуг – директоры дæр æвзаргæ, сæйраг редакторы дæр æвзаргæ, редакторты дæр æвзаргæ. Æмæ базмæлыдысты корректортæ – редактортæй сæ равзарой: цы равзарын сæ хъуыд се ’мкусджытæн, се ’мбæлттæн æмæ фылдæр мызд исой. Эммæмæ нæ бахъарыд уыцы æгъдау æмæ нæ базмæлыд, йæ зæрдæмæ нæ фæцыди уыцы æнæджелбет æгъдау. Мæнмæ та æндæр хъуыды æрцыдис: ныр бавдæл æмæ Эммæйы сæйраг редакторæй равзар! Афтæ мæм зынд, цыма уымæй хуыздæр ничи сфидыдтаид уыцы бынаты– сфидыдтаид дзы  йæ раст хъуыды кæнынæй, йæ зоныны æвæрæнтæй, æмæ къухфыстыты хорз æмæ æвзæр кæй æвзары  уый тыххæй, стæй йæ бакастæй зæрдæ кæй рухс кæны, уый тыххæй дæр.

Фæлæ уый хъуыды уыд æмæ хъуыды та фылдæр хатт хъуыдыйæ баззайы.

Мах бирæ чингуытæ рауагътам Эммæимæ: æз редактор,  уый – корректор, æмæ-иу корректурæ куы касти, уæд-иу æм уыйбæрц фæрстытæ æрæмбырд ис, æмæ-иу сын сæ равзарынæн ницыуал фæрæзтам – растфыссынадæй-иу ахызти æмæ суанг сюжетмæ бахæццæ, чиныджы композицион арæзтыл-иу банцади нæ растфыссынады цы æнæхъола æгъдæуттæ ис, уыдоны тыххæй та-иу загъд-замана дæр систа. Æмæ-иу тынг ныхъхъулон ис нæ корректурæ, уæддæр ма-иу дзы зæрдæхсайинаг бынæттæ баззад æмæ та-иу мæм ныххатыд, цæмæй ма иу корректурæ ракурон æмæ ма йæ иу хатт  бакæса. Цалынмæ йæ зæрдæ истæмæ æхсайдтаид, уæдмæ ницæй тыххæй бафыстаид корректурæ. Мæнæ фæфæстиат уыдзæн корректурæ æмæ чиныг афоныл нæ рацæудзæн, уый йæм афтæ ахсджиаг хъуыддаг нæ касти. Уыдæтты тыххæй-иу хаттæй-хатт зулдзых дæр баистæм, фæлæ-иу стæй чиныг дзæбæхæй куы рацыд, уæд-иу æз бахатыдтæн хицауадмæ, цæмæй Эммæйæн премитæ фыссой йæ иузæрдион куысты тыххæй.

Æвдæлон рæстæджы-иу æнæуи дæр абадтыстæм. Мæнмæ хорз касти Эммæйы ныхасмæ хъусын, цыдæр зылангон уыди йæ ныхас. Мæнæ-иу аргъæутты фæрдыгдзых чызг куы уыди, ахæм чызджы хуызæн мæм касти Эммæ.

Уæд-иу зæрдылдардæй немыцаг поэтты æмдзæвгæтæ дзурын куы байдыдта немыцаг æвзагыл: немыцаг æвзаг зыдта, зæгъин æмæ нæ зыдта, кæд зыдта уæддæр, куыд фæзæгъынц,  гыццылтæ æмæ афтæмæй уыцы даргъ æмдзæвгæтæ дзурæн куыд ис? Фæлæ сæ афтæ биноныгæй фæкаст æмæ сын фыццаг сæ ритмикæйыл фæхæст ис, стæй сын уæд сæ хъуыдыйыл дæр сæмбæлди. Афтæ уыдаид, афтæ гæнæн ис, æвæццæгæн.

Йæхæдæг дæр фыста цыбыр радзырдтæ. Хуыздæр уаид, радзырдтæй фыст æмдзæвгæтæ сæ схон, уæд. Бирæ нæ ныффыста, – иу цалдæр. Фыста уырыссаг æвзагыл. Иуы дзы бахъуыды кодтон: «Бабочка» хуынди. Ахæм уæлтæмæн дзы зынди, æмæ йæм лæг сабыр кæсын нæ фæрæзта. Мæ иу радзырд «Дыууæ кæрдзыны» хуыйны йæ ном. Чидæр æй ратæлмац кодта уырыссаг æвзагмæ. Эммæ йæ бакаст, тæлмац йæ зæрдæмæ нæ фæцыд æмæ йæ нæ ныууагъта, цалынмæ йæ зæрдæ йæм куыд дзырдта, афтæ  сарæзта, уæдмæ. Æнæуи мæм афтæ зынди, цыма Эммæ сценæйæн гуырд уыди æмæ дзæгъæл раци, сценæмæ цæуынæн цы фæндаг уыди, уымæй, цы фæндæгтыл цыди уыдонмæ. Кæддæр ын бакой кодтон уыцы хъуыды. Эммæйæн йæ цæстытæ куыд базмæлыдысты, уымæй бæрæг уыди, йæхимæ дæр кæддæрты кæй фæзынди уыцы хъуыды, уый.

Уæд-иу æрбацæйуадаид мæ кусæн уатмæ. Стъол, арæхдæр-иу куыд уыд, афтæ гæххæттыты бын фæци. Скъаппы чингуытæ æддæгуæлæ кæлдтытæ. Йæхи-иу февдæлон кодта æмæ-иу ныллæууыдаид, цалынмæ сæ хуыз не скалдтаиккой, стъолæй дæр æмæ скъаппæй дæр.

Æмæ-иу куыд фидыдта Эммæ уыцы рæстæг дæр, кæс æмæ йæм кæс, æмæ йыл цин кæн æмæ кæн…

ХУЫГАТЫ Сергей, Цæгат Ирыстоны адæмон фыссæг

АДТÆЙ НИН ЕУДАДЗУГДÆР ТАБУГÆНÆГ…

Анз рацудæй, кæдæй Эммæ нæ хæццæ нæбал æй, уæдæй. Райевгъудæнцæ сæрдæ, фæззæг, зумæг, нæ зæрдитæбæл ба æ сорæт æносмæ дзæгæрæг калгæ къалеуи хузæн байзадæй.

Эммæ уæхæн уоди хецау уогæй, æгæр æвгъау адтæй аци хæран æма æнæраст зæнхæбæл æфсæрунмæ.

Хуцау изæдæнгæс ке искодта æма уæлæрвти цæрунмæ кæмæн исбунат кодта, уотемæй ин зæнхæмæ рæдудæй ка райервазтæй, уæхæн адæймаг нæмæ кастæй Эммæ.

Эмми хæстæгмæ ка фæсмардта, æ хæццæ ка куста, уонæй еунæгемæй дæр некæд фегъустон æ фудкой, уомæн æма æхе уарзун кодта еугуремæн дæр.

БАЛИКЪОТИ Эммæ (галеуæрдигæй дуккаг)

Мæ киунугутæй цалдæремæн адтæй корректор æма нин еумæ косгæ рауайидæ. Эммæмæ рæстæг нимади некæд адтæй. Æз ма ибæл дес дæр кæнинæ, аци тæнтъех силгоймагмæ уойбæрцæ фæразондзийнадæ æма кустуадагъддзийнадæ кæцæй ес, зæгъгæ. Эммæ къахæй сæрмæ нихъулд адтæй кусти. Уæдта æ куст уарзгæ дæр кодта, рæстзæрдæй хуарз арæхстæй æрмæгутæ банивæбæлдæр кæнунмæ. Уæлдай зæрдегендæрæй ба архайдта дигорон киунугути рацудбæл. Цалинмæ фæстаг æстъæлфи уæнгæ дæр не ’сбæлвурд кодтайдæ æ рæнгъи æнаййепдзийнадæ, уæдмæ æнцойнæ не ’ссирдтайдæ.

Уæлдай ин нæ адтæй, æхсæви еуæндæс сахаттебæл дæр дæмæ æрбадзурдтайдæ æма дæ бафарстайдæ:

– Нæма хуссис?

Нæма хуссун, зæгъгæ, дзуапп ку фегъустайдæ, уæдта цийнæгæнгæ исдзурдтайдæ:

– Мадта ма еу-дууæ сахатти хусгæ дæр нæма никкæндзæнæ…

Æма дæ фæрсун райдæдтайдæ, ескæци киунугæбæл имæ ци феппайуйнæгтæ исæвзуридæ, уонæбæл.

Хуарз ма ’й гъуди кæнун, изæригон мæмæ æрдзурдта, Гурджибети Блашкай киунугæбæл ку куста, уæд, æма сауæнгæ сæуми æртæ сахаттемæ æ фарстатæ лæвæрд куд нæ фæцæнцæ, еци гъуддаг дæр. Цæйбæрцæбæл бæрнондзийнадæ иста æхемæ, цæйбæрцæ хъиамæттæ фæккодта æма ци зæрдихудтæй банæхстæр æй е ’носон дуйнемæ…

Еци иуонгрæуæг, цæрдæг, цардбæллон силгоймаг æгæр æвгъау адтæй не ’хсæнæй фæгъгъæунмæ, фал еци æнæхайири æгъатир нез гъолон неке кодта.

Гæрр, æнккæтей игъаугидæр Хуцау Эмми ку фæгъгъолон кодта бакастæй, зæрдихаттæй, цæрæццагдзийнадæй, уæд æй фуднез ба куд тагъд раскъафта?

Ке бафарстæуа? Дзуапп мин ка ратдзæнæй? Нæ еугуремæн дæр нæ хуæри хузæн адтæй Эммæ. Мади зæнæг ба мæрдтæмæ нæ ададзуй! Нæ ни адагъта Эммæ дæр…

КОЛИТИ Витали, Уæрæсей финсгути Цæдеси иуонг