СКЪОДТАТИ Бариси фурт Эльбрус райгурдæй 1959 анзи геуæргобай мæйи 14-аг бони Цæгат Иристони Ирæфи райони Сурх-Дигори гъæуи. 1977 анзи хъæбæр хуарз бæрæггæнæнти хæццæ каст фæцæй Сурх-Дигори астæуккаг скъола, 1983 анзи ба Цæгат Кавкази хуæнхаг-металлургон институти арæзтадон факультет æма райста инженер-аразæги дæсниадæ.

Поэзи æма прози еуæндæс киунугей автор: «Рæстæг æма  дуйне», «Хусфæрæк», «Фæлмæ», «Бонивайæн», «Зæнхи гъар», «Фæсонирхæг», «Цæун и дуйнеййи», «Уодигага» (сувæллæнттæн), «Хруст снега», «Шестое чувство» æма «На перевале». Аци æртæ киунуги рацудæнцæ рауагъдадæ «Росписатель»-и æма син презентацитæ адтæй Мæскуй, Уæрæсей Федераций финсгути Цæдеси. Æй Нарти кадæнгити («Нартæ»), «Дигорон адæмон сфæлдистадæ», Багъæрати Созури, Гарданти Михали, Габети Юрикки, Гадати Лазæри уадзимисти æмбурдгæндти, Ходи Камали цардвæндаг æма исфæлдистади туххæй уацти,  «Бæгъатæр Нартæ» æма æндæр киунугутæаразæг.

Литературон-аййевадон æма æхсæнадон-политикон журнал «Ирæф»-и сæйраг редактор, Уæрæсей Федераций финсгути Цæдеси æма журналистти Цæдеси иуонг, Уæрæсей Федераций финсгути Цæдеси секретарь, Цæгат Иристон-Аланий финсгути Цæдеси сæрдари хуæдæййевæг (2017-2020), Националон преми «Нарти Фæткъу»-й лауреат «Поэзи»-й хайади (2009), патриотон поэзий Еугуруæрæсеуон конкурси лауреат (2019), Цæгат Иристон-Аланий культури æскъуæлхт косæг (2016). 2020 анзи республики хецауадæй хуарзæнхæгонд æрцудæй майданæй «Во славу Осетии».

*  *  *

Скъодтати Эльбруси цардвæндаги хабæртти æма æ исфæлдистади туххæй ци берæ æрмæгутæ финст æрцудæй, уонæй нæ бон адтæй кæцидæрти рамухур кæнун. Фал растдæрбæл банимадтан, Эльбрус æхуæдæг æ гъудитæ æма сагъæстæ ку зæгъидæ, уой. Уомæ гæсгæ имæ ци фарстатæ равардтан, уонæбæл æ дзуæппити хæццæ уæ зонгæ кæнæн.

 

Карæ. Фондз æма æртинсæй анзи.

 

Ниййергутæ? Ахургæнгутæ. Гъæубæсти кæстæрти цалдæр фæлтæремæн адтæнцæ зундамонгутæ æма гъомбæлгæнгутæ… Мæнæн ба адтæнцæ æма нерæнгæ дæр ма мин æнцæ нифсдæттæг, разæнгардгæнæг… Уой туххæй мæ зæгъуйнæгтæ раргон кæнунмæ багъавун мæ исфæлдистади дæр, мæ медгъудити сæ хæццæ фæдздзубандитæ кæнун:

 

Мама рамæлæ, нæ фидæ,

Зиндзийнæдтæй нæ тæрсæн.

Нæ царди нифс – дæ цæстити ’й,

Дæ цæститæмæ кæсæн…

 

Мæ сагъæсти æримисун, мæ хъиамæтгун мади рохс ном, мæхе ибæл бафæдзæхсун:

Æнæ дæуæй æз дор дæн, –

Мади гъар мин нæ хъæртуй.

Мади гъар ба и хор дæр

Цæрæгуодтæн нæ дæттуй.

 

Æнæ хор – седзæр дуйне, –

Арви астæу исцæфсуй.

Мади хузæн мæмæ е

Кæддæр-некæд фæккæсуй…

 

Дæ царди медæгæ тæккæ хъазардæр зундамунд кæмæй райстай æма цæхуæн? Мæ ниййергутæй. Мæ фидæ Скъодтати Барис  Сурх-Дигори гъæууон астæуккаг скъолай берæ фæккуста математики ахургæнæгæй. Еууæхæни, фæндзæймаг къласи ахур кодтон, уотемæй мæ мæ фиди ’нсувæри фурт дзелкъордзауæни фæххудта. Фæйнæ голлаги ’рдæги æрæмбурд кодтан – ци фæразтан, уой. Нæ хæдзæрттæ æмвæрстæ адтæнцæ. Е æй сæхемæ бахаста, æз – нæхемæ. Уæрдундони æй ниввардтон уиндгун рауæни, нæ фидæ скъолайæй ку ’рбацæуа, уæд ибæл æ цæстæ куд æрæвардтайдæ, уотæ. Мæхецæй ниббоз дæн, хæдзарæн цидæр пайда æрхастон, æма, раппæлунмæ æнгъæлдзауæй, тургъи рацо-бацо кодтон. Уæдмæ дуар байгон æй æма мæ фидæ, æ дæлуагис æ папкæ, уотемæй æрбахизтæй. Ахургæнæги цæстæй неци ервæзуй, голлагæ рауидта æма мæ фæрсуй, далæ е ба ци æй, зæгъгæ. Мæхе фæггебох кодтон, будурæй, зæгъун, нартихуар æрбахастон нæ уæситæн.

Растауни бæсти мин мæ фидæ бардзурд равардта:

– Дæ рагъи ’й исæвæрæ æма ’й «æмпъохгæ кæнæ», кæцæй æй æрбахастай, уордæмæ.

Æнæигъосæн н ’адтæй еци хъаурæгин лæгмæ. Мæ зæрдæ нирристæй, уотемæй æй райстон æма ’й гъæугæронмæ, будурмæ, къанауи билæмæ  фæххастон. Билæбæл æй ниууагътон, нæхе уæс ку нæ уа, уæддæр æй, зæгъун, еске стор бахуæрдзæнæй. Уæдæй нури уæнгæ æз некæд райстон, мæн ци нæ уа, уой, некæд бахицæ кодтон еске хъиамæтмæ, берæ мулкитæмæ дæр æма ибæл фæсмон дæр нæ кæнун.

 

Ахурадæ. Уæлдæр ахурадæ, каст фæдтæн Цæгат Кавкази хуæнхон-металлургон институт, арæзтадон факультет.

 

Кæмити кустай раздæр æма абони ба кæми косис? Проектон институти инженерæй, арæзтæдти мастерæй, прорабæй, Цæгат Иристони педагогон институти «ЮНЕСКО»-й кафедри киунугæаразæгæй, Журнал «Ирæф»-и поэзи æма прози редакторæй, финсгути Цæдеси правлений сæрдари хуæдæййевæгæй, нур ба журнал «Ирæф»-и сæйраг редакторæй.

 

Кæд æма цæй туххæй адтæй дæ фиццаг мухургонд æрмæг? Кæцидæр къласи бонигъæдæ æма æрдзи туххæй æмдзæвгæ:

 

«Уазал халас æривардта,

Сæумæй зæнхæ – уорс-уорсид.

Фæззигон хор лæмæгъ тавта,

Хулуй согæй арт – уоййид…»

 

Хуæрзæрæгий æнтæст? Æхсай фондз анзи мæбæл исæнхæст æй Хуцауи фæрци.

 

Хуæрзæрæгий фæсмон ба? Æхсай фондз анзей дæргъи мин берæ цидæртæ искæнун ке нæ бантæстæй, е.

 

Тæккæ сæйрагдæрæн циуавæр нисан æвæрис нуртæккæ дæ размæ? Мæ цæсгон мæхе размæ кæдзосæй куд байзайа мæ царди кæронмæ дæр.

 

Адæймаги циуавæр минеугутæ дæмæ кæсунцæ тæккæ лæгъуздæр? Цъуххæссæг, уæййаг æма гадзирахаттæй цæуæг ун, фудзæрдæ æма æдзæсгон.

 

Адæймаги циуавæр минеугутæ ба дæмæ кæсунцæ тæккæ хуæздæр? Зæрдхæлардзийнадæ, гæдзæ кæнун, хатир кæнун зонун, æргомдзурд. Ка куд фулдæр фæраза хатир кæнун, уотæ уæлдæр æй.

 

Адæймаги барæ цæмæ ес? Адæймагмæ берæ бартæ ес, иннæ зæнхон цæргутæй игъауги. Фал, е ’стурдæр барæ ба æй, æз æй куд лæдæрун, уотемæй – рæдуди барæ, фæррæдуйуни барæ. Е гъæуама лæвæрд уа алкæмæн дæр. Дæндæгутæ нæ садзун, нæхе исуæгъдæ кæнæн, зæгъгæ. Фал æнæбари фæррæдудан, – рæдуйгæ ба, æнæмæнгæ, алкедæр фæккæндзæнæй, уæдта уой фудæй карз æфхуæргæ неке ’й. Медæггаг æфсарæ кæмæ уа, е æхецæн фагæ тæрхон искæндзæнæй, фагæ æфхуæрддзийнадæ райсдзæнæй æхе уод, æма изолдæр ба архайдзæнæй уæхæн рæдуд нæбал æруадзунбæл. Æма ин æ рæдуд исраст кæнуни барæ дæр гъæуама уа. Æнаййеп – Хуцау, уæдта уомæн æ изæдтæ ’ма идаугутæ ’нцæ æма æхе уонæй маке бангъæлæд, цийфæнди дессаг уавæрти ку цæра, уæддæр.

 

Кусти медæгæ дæр, бийнонти ’хсæн дæр, царди дæр æнæ ести хъаугъа рауайгæ, æвæдзи, нæ фæууй. Ци хузи мадзæлттæ дæмæ ес хилæ не ’руадзунæн, кенæ ба, ку рауайа, уæдта – бафедаунæн? Рагæй дæр архайун, мæхемæ фæрсæрдигæй, æндæр еске цæстингасæй кæсун базонунбæл, раст аргъ кæнунбæл мæ миутæн. Уой туххæй, мæ равгæ цæйбæрцæбæл æй, уойбæрцæбæл адæймаги æрдзон минеуæг – хеуарзт, мæ сæрæй рагæлдзун, мæхемæ кæсун, цума æндæр еске дæн, уæхæн хузи, растдæр хатдзæгтæ искæнун цæмæй исуа мæ бон. Уотæ, еске уавæр, æ зæрдихудт, кенæ æ рæстдзийнадæ хуæздæр цæмæй балæдæрон, уой туххæй мæхе ниввæрун уой бунати, уой ба – мæхе бунати. Уоци мадзали фæрци гъуддаг балæдæрун арфдæр, уой рæуонæ зонгæй ба, æнцондæр фæууй, рахастдзийнæдтæ ислигъз кæнун.

 

Дæ уодиконди минеугути æхсæн дæмæ ци нæййес? Соцъа æма хицæ. Ка ’й зонуй, гъæугæ ба еу минкъий бæрцитæй кæнунцæ. Æгæр баууæндун еуæй-еу хатт, кæбæл нæ гъæуй, уонæбæл дæр. Зундæй ин æ зæрдихатт лæдæрдзæн, мæ уод æма мæ зæрди ба нæ фæффæндуй лæгъуз адæймаги лæгъуз æнгъæлун. Мæ фидæ мин еу хатт уæхæн загъд кодта: дæхе æгæр исуæгъдæ кæнис, – адæймагмæ, дан, гъæуама еу минкъий, æхе гъæуай кæнун ке фæрци фæраза, уæхæн хъаурæ дæр уа. Исдзорунмæ гъавтон, дæуæн ба кæми ’й е, зæгъгæ, фал нæ бандиудтон.

 

Нæ журналистики тæккæ устурдæр нез? Зæрди – еу, æвзагбæл ба – иннæ.

 

Тæккæ фулдæр ци хуæруйнаг уарзис? Дзæхæрагун.

 

Уотид раходунæн радзоруйнæгтæй ци уарзис? Уæхæнттæ нæ уарзун, уод æма си æнкъарæнтæ нæ фæууй.

 

Дæ уарзондæр фæлладуадзæн рауæн? Денгизи билæбæл, кенæ ба – мæ райгурæн гъæу Сурх-Дигори, мæ дзæхæрай, бæласи буни.

 

Дæ уарзондæр сахар? Дзæуæгигъæу.

 

Уоми ба дæ уарзондæр рауæн? Стадион «Динамо».

 

Дæ уарзондæр ресторан? Ресторантæ нæ уарзун.

 

Дæ уарзондæр ракувд? Хуцауи туххæй æма бийнонти туххæй.

 

Дæ исфæлдистадон кустæй уæлдай ма æхцул циуавæр архайдбæл дæ? Дзæхæрадони зæнхæбæл косун мин æхцæуæн фæууй.

 

Хæдзайрон цæрæгойтæй дин зæрдтагондæр кæ æй? Берæ æнцæ, – зæгъæн, куй. Æцæг æй дарун æнгъезуй хецæн тургъи.

 

Уарзондæр спортивон архайд? Æртæ ’нцæ: шахмæттæ, футбол æма бадминтон.

 

Дæ тæккæ уарзондæр журнал? «Ирæф», нуртæккæ кæми косун, е.

*  *  *

Редакцион фæсдзурд.

Скъодтати Эльбрусмæ ма раттуйнаг адтан еу фарста, гъома, уомæ гæсгæ, ци æй амонд. Фал æй нæбал бафарстан, уомæн æма уой фæдбæл дзуапп иссерæн ес е ’мдзæвгитæй беретæми. Зæгъæн, еуеми си куд зæгъуй, уотемæй хори рохс уинун æй нæ амонд. Æ хæццæ арази ан уомæй, æма нин нæ Исфæлдесæг уой исаккаг кæнæд, хори еци рохс Эльбрус æхуæдæг дæр, æма нæ дзиллæ еугурæйдæр райдзастæй куд уинæн, æ тавагæ тунтæ нин амонд æма фарнæ куд хæссонцæ!..