Æрæги бабæй Цæгат Иристон рафæндараст кодта, сæрмагонд тугъдон операций архайун кæмæн рауайдзæнæй, æ еци æфсæддонти еума къуар. Еци сæрæн æма нифсхаст лæхъуæнтæмæ кæсгæй зæрдæбæл æрбалæуунцæ, Устур Фидибæстон тугъди рæстæги гъеууотæ разæнгардæй немуцаг-фашистон æрбалæборгути нихмæ тугъдмæ ка нæхстæр кодта, еци фæсевæди, æримисæн син сæ еузæрдиуон цæттæдзийнадæ Райгурæн бæсти сæрбæлтау тохмæ.

Æрбакодтон æд бæрцитæ мæ цохъа,

Æрбабастон мæ астæубæл мæ хъæма.

Æрбагæлстон мæ сау нимæт мæхебæл.

Тохмæ цæугæй, зинаргъ æмбал, ци ’й дзебæл!

Æрлæудтæн æз тохи надбæл хъæбæр тагъд.

Æр-ма кæнæ дæ фæндурæй дæ еу цагъд!

Зонун, кизгай, мæ фæндаг æй зин, изол.

Хъаурæгин æй гйаур фашист, нæ фудгол.

Мах царди рохс барæмодзун – æ нисан,

Фал базонæд, Люксембург ин ку нæ ан.

Мах Цæдесæн басæттæнтæ некæд ес.

Æнæмæнгæ мах уодзæнæй уæлахез!..

Уотæ финста Устур Фидибæстон тугъди архайæг, поэт Амилахуанти Илья. Нæ зонæн, мæнæ нур сæрмагонд тугъдон операций архайунмæ ка рафæндараст уй, уонæй аци æмдзæвгæ си ескæмæн зонгæ ’й æви нæ, уой. Фал ни федарæй ба æруагæс кæнуй, етæ бæлвурдæй ке зонунцæ, Райгурæн бæсти сæребарæ æма хуæдбарæдзийнадæ багъæуай кæнун ку багъæуидæ, уæд æвæстеуатæй рагулф кæниуонцæ, уодуæлдайæй истох кæниуонцæ знæгти нихмæ, ниддæрæн сæ кæниуонцæ, беретæ си сæ цард дæр иснивонд кæниуонцæ… Еугур еци хабæрттæ нури æригæнттæ куд нæ зондзæнæнцæ, хестæр фæлтæрти кадæ æма намусæй сæрустур куд нæ уодзæнæнцæ… Æцæгæйдæр уотæ ке ’й, е бæлвурд æй, нуртæккæ Фидибæстæ сæрмагонд тугъдон операций архайунмæ ке байагурдта, етæ куд нифсгунæй цæунцæ се ’фсæддон ихæс æнхæст кæнунмæ, уомæй дæр. Уомæн æргом дæнцæн иссæй, æрæги бабæй цæгатиристойнаг тугъдонти къуар фæндараст кæнуни фæдбæл арæзт мадзали.

Дзæуæгигъæуи æфсæддон хай «Спутник»-и тургъæмæ еци лæхъуæнти хæццæ æрæмбурд æй берæ дзиллæ – сæ ниййергутæ, сæ хеуæнттæ æма зонгитæ, паддзахадон æма æхсæнадон къабæзти минæвæрттæ.

Еугурæйдæр æй куд нæ лæдæрдтæнцæ, тугъдмæ цæун ци ’й, уой. Æма мадзалмæ ка æрæмбурд æй, уонæй беретæ, уæлдайдæр ба силгоймæгтæ сæхебæл хуæцунбæл кæд архайдтонцæ, уæддæр хаттæй-хатт ба сæ цæстисугтæ нæ бауорамиуонцæ, фал сæ уæддæр римахстонцæ, цæмæй сæ бæлццæнтти ма зæрдхъурмæ кæнонцæ.

Валентинæ Абрамянц Донбассмæ фæндараст кодта æ фурт Анушавани. Æма уотæ загъта:

– Ку имæ фæдздзурдтонцæ, уæд æхе нæ фæттиллеф кодта, исфæндæ кодта украинаг неофашисттæн нихкъуæрд раттуни гъуддаги архайун. Лæдæретæ, мадæ æма фидæн цæйбæрцæбæл зин æй сæ бæдоли тугъдон уавæртæмæ ’рветун. Нæ фуртæн æхецæн дæр ес дууæ минкъий сувæллони. Хуцаумæ ковдзинан æма кордзинан, цæмæй сæрæгасæй исæздæха æ хæдзарæмæ!..

Дзотцойти Дилярæ ба загъта:

– Абони кæд мæтъæл ан, уæддæр нæ зæрдæ дарæн, æма хæстæгдæр рæстæг ба цийни цæстисугти хæццæ æгасцо куд зæгъæн нæ фурттæн, еци амонд алли мади дæр куд уа!.. Дуйне сабур уæд, нæ кæстæртæ ба амондгунæй цæрæнтæ!

– Финддæс анзей размæ æфсадæй исæздахтæн. Зæнхкосæг бийнонтæ ан, æма тæккæ тиллæг æфснайуни афонæ бæргæ ’й, фал багъудтæн æма мин цæугæ рауадæй ме ’фсæддон ихæс æнхæст кæнунмæ, – загъта æрæдойнаг лæхъуæн Кокайти Эрик. – Разæнгардæй цæуæн, ан аллихузон адæмихæттити минæвæрттæ, базонгæ ан кæрæдзей хæццæ, хæларæй цæрæн. Æнæмæнгæ, уæлахези хæццæ исæздæхдзинан!..

Бæлццæнттæн фæндараст зæгъунмæ, сæ хеуæнттæн нифситæ æвæрунмæ æрбацудæй Цæгат Иристони Сæргълæууæг Сергей Меняйло. Æма æ радзубандий загъта:

– Еугæр уæхебæл æфсæддон уæледарæс искодтайтæ, уæд цæттæ айтæ, нæлгоймагбæл ци устур ихæс æвæрд ес, уой кадгинæй исæнхæст кæнунмæ. Нæ фæттарстайтæ, нæ баримахстайтæ уæхе, æма е дæр лæгдзийнадæ ’й. Рæстдзийнадæбæл тох кæнæн, æма уæлахез дæр æнæмæнгæ мах уодзæнæй! Ходуйнаггаг, æведауцæ миутæ уæ сæрмæ ма ’рхæссетæ, ка айтæ, кæцæй айтæ, е уи иронх ма уæд. Сæйрагдæр ба – тугъди тæссаг уавæрти уæ ихæс æнхæст кæнгæй, байархайетæ уæ цард багъæуай кæнунбæл æма сæрæгасæй исæздæхетæ уæ хæдзæрттæмæ, уæ бийнонтæмæ.

Фæстæдæр Сергей Меняйло æфсæддонти ’хсæнмæ бацудæй, уæдта ниййергути хæццæ дæр зæрдиуагон дзубанди кодта.

* * *

«Фудбон æма фудлæг берæ нæ хæссунцæ…» Нæ рагфидтæлти аци зундгин загъд абони еума хатт æримисгæй, уой зæгъуйнаг ан, æма дуйнеуон уавæртæ нури доги æмæнтъеригæнгутæй нæ Райгурæн бæстæн берæ аллихузон фудæвзарæнтæ ка аразуй, уонæн сæ миутæй неци рауайдзæнæй – уа нæ уа, уæддæр син кæронгонд æрцæудзæнæй. Нæ адæм æ фæразондзийнадæ æма æ хъаурæй цæйбæрцæбæл тухгин æй, уой ба не ’знæгтæ цал æма цал хатти бавзурстонцæ сæхебæл. Æма нур нæ нихмæ ка архайуй, етæ кæд еуцæйбæрцæдæр сагъæс кæнунгъон æнцæ, уæд æй гъæуама балæдæронцæ: нæ адæми хъаурæ æма нифсæн нецихузи ес басæттæн. Æма еци «æрбалæборæ-æрбалæборгутæ» сæ кеми ку не ’рцæуонцæ, уæд сæбæл мæгури бон кæндзæнæй.

Уæрæсей ’рдигæй сæрмагонд тугъдон операци ба ци нисанеуæгæй арæзт æрцудæй, е кæрæй-кæронмæ æнхæстгонд æрцæудзæнæй. Украини æрфедар уодзæнæй уоми цæрæг еугур адæмтæн дæр зæрдæмæдзæугæ цардарæзт, кæддæри хузæн си етæ хæларзæрдæ-æмзундæй аразун байдайдзæнæнцæ сæ райдзаст карнæ… Æма нур еци гъуддагбæл ка тох кæнуй, сæрмагонд тугъдон операций архайгæй, нæ еци æфсæддонтæ ба сæрæгасæй исæздæхдзæнæнцæ нæхемæ: сæ ниййергути размæ, сæ бийнонтæмæ…