Агъазиау искурдиадæгин поэт ГИБИЗТИ Оскарæн (1960-1993) фæлварæ Дзæуæгигъæуи киунугæуадзæн «Ир» рауагъта æ уадзимисти еума æмбурдгонд «Хори цæстисугтæ». Аци киунугæ бæлвурддæрæй дзиллæн бавдесуни фæдбæл цуппæрæни, 8 апърели Цæгат Иристони национ зонадон киунугæдони (Дзæуæгигъæу, Коцойти Арсени гъæунгæ, 43) арæзт æрцæудзæнæй сæрмагонд мадзал, æ райдайæн 14 сахаттебæл.

Гибизти Оскари нæуæг киунугæ хъæбæр берæ цæмæйдæрти цæмæдессаг æй. Фиццагидæр ба уомæй дæр, æма берæвæрсугон æй, хаст имæ æрцудæнцæ æдзард финсæгæн е ‘мдзæвгитæ, радзурд, æлвæст гъудитæ, æ исфæлдистадон карни алли æнзти финст финстæгутæ, уæдта æхе туххæй финст уацтæ æма æмдзæвгитæ. Киунугæ исаразунбæл зæрдиагæй байархайдта æма ин раздзурд ниффинста поэт æма финсæг, республикон литературон-аййевадон журнал «Ирæф»-и сæйраг редактори хуæдæййевæг КОЛИТИ Витали. Еци æрмæг абони мах дæр мухур кæнæн.

Поэзий дуйне мæмæ цæмæдæр гæсгæ фæккæсуй æрвон итигъдади хузæн. Арви æгæрон реубæл куд берæ мингай стъалутæ райтигъдæй, уотæ æнæнимæцон æнцæ æмдзæвгитæ дæр.

Айдагъдæр стъалутау, сæ еуети цæхæр, се ‘рттивдадæ æности медæги рæвдауй адæймаги цæститæ, æ зæрди ин игурун кæнуй цидæр æнахур уæлмонц æнкъарæнтæ, иннети рохс ба æстæфгæ дæр неке æркæнуй. Уæларвон тухæ син нæ раттуй зинги æскъæрнæгæй хай æма еци фæлорсæй зингæ дæр нæ ракæнунцæ.

Гибизти Оскар æхсæрдæсанздзуд уогæй, æхемæ æркæсун кодта æма устур деси бафтудта, сауæнгæ ма нæ курухон æма фæлтæрдгундæр финсгути дæр.

Оскар дигорон поэзимæ æ хæццæ æрбахаста, уæди уæнгæ зонгæ нæ, фал æстæфгæ дæр ке некæд ма æркодтан, уæхæн нæуæгдзийнæдтæ. Цубурдзурдæй, зæнхæбæл фæндон нæма рафсарстæй, уотемæй поэзий арви реубæл æхецæн бунат ракодта. Æмдзæвгæ нæ, фал ин æ уотид еунæг рæнгъæ дæр неке хæццæ ес феййевдзигæнæн, поэт неке фæнзуй, неке тæвагæ имæ хъæртуй. Æррæстæ ‘й, Хуцау куд равардта, уотемæй рацудæй æхе цубур æма æвæд фæндагбæл.

Оскари ‘сфæлдистадæ ‘й нæхемæ хуæнхаг сауæри хузæн сатæг, рæсог æма æвдадзæхæссæг. Куд фулдæр си ниуазай, уотæ си æдонугдæр кæнис, фæндуй ма дæ, никкидæр ма си еу хупп искæнун, уомæн æма адæймагæн дæттуй зæрдæхцæуæндзийнадæ æма цидæр æнахур нифс, куд арфдæр найай æ поэтикон цади, уотæ арфдæр си нихъулис, æнæбари дæр æй зудуолæфæ кæнис, уæлдæфау.

Фиццаг хатт æ цæстæ ка æрæвæра Оскари æмдзæвгитæбæл, уомæ, ка ‘й зонуй, æма æнахургомау фæккæсдзæнæнцæ æ фæлгонцтæ, æ рабарститæ, фал е рæстæгми фæззинд æй, уомæн æма æ поэзи домуй арф гъудикæнуйнадæ. Нæ имæ иссердзæнæ дзæгъæл дæбал-дубул финститæ, æ алли дзурд, æ алли рæнгъæ дæр æй сарсийнæй листæг лæурст. Уой медæги æй сæ кæдзосдзийнадæ, сæ оригиналондзийнадæ.

Гибизи-фурти æмдзæвгитæ рæстæги хæццæ кæддæриддæр æмдзо кæндзæнæнцæ, карæ син нæййес, нæ син ес базæронд уæвæн, алли доги аккаг дæр æнцæ, уомæн æма æхсист, фесард æнцæ царди æцæгдзийнади курдбадзи, рæстдзийнади цæхæри. Уомæ гæсгæ, æндонау, зæлланг кæнунцæ адæймаги гъоси.

Поэт цардмæ еске цæстæй нæ кæсуй, фал æй æстæфуй æхердигонау, æхе зундæй ин аргъ кæнуй, уомæ гæсгæ уотæ бæрæг даруй æ поэзий хевæрцондзийнадæ.

Кæддæр Оскари ‘сфæлдистадæбæл дзоргæй, Малити Васо æригон автори рахудта – феномен. Мадта, байруагæс уи уæд, Васой цъухæй ба уæхæн рабарст дзæгъæли хумæтæги не ‘схаудтайдæ. Поэти бон адтæй æ поэтикон фæлгонц хумæтæги царди ести фæззелæни, кенæ дзаумауи хæццæ исбæттун, фал си уойхигъд уойбæрцæ уоди хъаурæ бауадзидæ, æма – фæнди денгиз уа, фæнди – гъæунгæ, фæнди – тефсег, æцæгау æристунцæ нæ цæстити рази, æма сæбæл адæймаг дузæрдуг кæнун райдайуй, атæ æцæг уодти хецау æнцæ, æви æррæстæ мигæнæнтæ…

Кæсис æмдзæвгæ æма къехæй райзайис, – ауæхæн гъудитæ, ауæхæн рабарститæ кæцæй ес æргъудигæнæн, зæгъгæ. Цума циуавæр тухæ, изæди хай æнхус кодта Оскарæн е ‘сфæлдистади. Уæхæн бæрзæндæмæ ‘й ка исхъæртун кодта? Еци фарста ахид раттун мæхемæ, фал ибæл дзуапп раттун ба мæ бон нæй. Æвæдзи, е дæр поэзий сосæгдзийнæдтæй еу æй.

Гибизти Оскари хæццæ базонгæ дæн 1977 анзи нæ республики æригон финсгути семинари. Адтæй ми анз кæстæр. Мæ бон уотæ зæгъун нæй, æма бустæги хъæбæр æрдхуæрдтæ адтан, зæгъгæ. Нуртæккæ беретæй фегъосæн ес не ‘мдогонтæй, – Оскар мæ хæццæ хъæбæр лимæн адтæй, зæгъгæ. Етæ мæнгæ дзубандитæ ‘нцæ, е æ рæсог уодмæ еунæгей дæр хæстæг некæд неке бауагъта. Зин нивналæн адтæй æ тæнзæрдæмæ. Æ поэзи куд хецæн кæнуй, æхуæдæг дæр уотæ хецæн кодта адæмæй. Зинæууæндæн уоди хецау адтæй, уомæн æма, æ рæстæги æ фарсмæ ка ‘дтæй, уонæй ибæл беретæ гадзирахаттæй ахид рацæуиуонцæ, æма хатир ба нæ кодта уæхæн фæливдадæ. Адтæй еугæндзон раст æма иннети дæр уотæ æнгъалдта. Зæрди гъæнæ ба æрæгæмæ дзæбæхгæнагæ фæууй, уомæн фæгъгъæуй рæстæг. Оскарæн ба рæстæг нæ адтæй æ цубур царди.

Уогæ, уотæ зæгъун дæр мæ бон нæй, æма Оскар еугур æхгæд адтæй, зæгъгæ. Æ поэзи куд æнкъард æй, бустæги уотæ нæ адтæй, уарзта цард æ еугур фæззелæнтæ æма æууæлти хæццæ.

Æз ма студент адтæн, уотемæй фембалдан Дигорай редакций æмбурди. Уордиги ку рацудан, уæдта мин Оскар уотæ бакодта: цæуæн Созури цирт фæууинæн, зæгъгæ. Бацудан уæлмæрдтæмæ æма циртдзæвæн баййафтан бустæги æнæкойгондæй. Бафснайдтан æй, байсæрститæ кодтан, уæдта ‘й райдæдтан хуарун. Гъе уæд исхаудтæнцæ Оскари цъухæй мæнæ аци дзурдтæ Созури цирти рази: «Уæлæбæл мин дæ цори бунат нæ разиндтæй, фал мин уæддæр мæрдти дæ фарсмæ бунат æрцæттæ кæнæ», зæгъгæ. Уæд еци дзубандитæмæ мæ гъос бустæги уотæ не ‘рдардтон: ку нæбал адтæй, уæдта мæ зæрди æрæфтудæнцæ.

Цубур адтæй Гибизти Оскари цард, трагикон ба æ хъисмæт. «Райевгъудæй мæ цард. Уотæ ма уарунбон райевгъуйуй. Хорискаст. Арвæрттивд. Арви гупп. Сæх-сæх уард. Хорнигулд», – финста поэт. Куд идардмæ уинагæ адтæй, куд!

Куд фулдæр æнзтæ цæуй, уотæ нæ никки хъæбæрдæр æхемæ æлвасуй Гибизи-фурти ‘сфæлдистадæ, нæ хорхбæл нин æрвæдзæг æвæруй æ тухст æма трагикон кæрон. Нæ еу дæр ни нæ балæдæрдтæй æ уодæгасæй поэти сагъæс, æ мæтæ, æ уоди нигъгъæр. Æма нур ба фæсмони аги фицæн, нæ еугур дæр ихæсгин адтан уомæ фарс бадарунмæ, фал ни неке райевдалдæй, уæдта æхуæдæг дæр æмгæрон некæмæ цудæй, æргъæу кирау адтæй æ уод, е ‘сфæлдистадæ, æстæнтæй уæлдай, игон кæнун некæмæн кумдта.

Оскари поэзи æй, берæ æнзти дæргъи ма исхъæртæн кæмæ нæма уодзæнæй, уæхæн риндзæ.

Поэти æмдзæвгитæ ма амæй размæ мухургонд цудæнцæ журналтæ «Мах дуг», «Ирæф», еумæйаг æмбурдгонд «Уазай дæлфæзи». Рауагъдадæ «Ир», 1978 анз.

Фæстæдæр, цæмæй æ киунугæ «Слеза в глазу колыбели» хецæнæй рацудайдæ æ фæсмæрдæ, уобæл зæрдиагæй байархайдтонцæ Гибизти Руслан, æхе æнсувæр Астемур, киунуги редактор Скъодтати Эльбрус æма иннетæ. Оскар Дигорай ци скъолай ахур кодта, уой фарсбæл сагъд æрцудæй мемориалон фæйнæг æ номбæл. Е ба конд æрцудæй Æгъузарти Таймураз æма Лолати Батрази фæрци, æма сæбæл хуæрзауодæн кæнæд.

Аци æмбурдгонди ци æмдзæвгитæ æма æлвæст гъудитæ мухургонд цæуй, уонæй беретæн ес дугай-цуппæргай варианттæ, æма сæ гъуди еумæйаг ке фæууй, уомæ гæсгæ ба син равзурстан сæ нæуаргундæртæ. Оскари меддуйне, æ уодисконд, цардмæ æ цæстингас æма æ зæрдихатт бустæги хъæбæрдæр раргом æнцæ æ финстæгути, уомæ гæсгæ сæ мухур кæнæн, æхемæ куд æнцæ, уотæ – æнæййивдæй. Киунугæмæ ма хаст цæунцæ, поэти туххæй ци æмдзæвгитæ æма гъудитæ загъд æрцудæй, уонæй еуцалдæр.

Уæлдæр куд бафеппайдтан, уотемæй, Оскар финста æ зæрди рæстдзийнадæ, æ уоди сагъæстæ, æ катай… Æрмæст æ еу æмдзæвги хæццæ исарази ун ба нæ бон нæй. Поэт финста: «Нæ гъæун мæ Дигори…»

Оскар, гъæр мæрдтæмæ дæр игъусуй æма мах гъæр дæр дæумæ фегъусæд. Ду алкæддæр гъудтæ æма гъæудзæнæ Дигори, Иристони адæми, цалинмæ ма не ‘взагбæл еу дзорæг уа, уæдмæ! Æгæр æрæгиау нæ райевдалдæй дæумæ, æгæр æнæ рæвдудæй рандæ дæ, æма ди уой туххæй ба хатир корæн! Есо Киристей царди бæрцæ адтæй æдеугурæй дæ цард æма уæхæн рæсогæй байзадтæ нæ зæрдити дæр.