Бесолти, Гасинти æма Арсæгти фæсевæд нæ устурзæрдæ кæнунцæ сæ фидиуæзæгбæл, ахид бабæрæг кæнунцæ сæ муггæгти еумæйаг мæсуг.

Нæ Фидибæстæ цардгъон æма тухгин æй, фиццаги-фиццагидæр, æмцæдесонæй си ци аллихузон адæмтæ цæруй, уони æмвæндæдзийнадæй. Еци адæмтæй ба алкæцидæр, намусгин æй, ци муггæгтæй арæзт æй, етæ еу бæласи уедæгти хузæн сæ еумæйаг карнæбæл уозæлунцæ, уой цитгингæнæг æскъуæлхтдзийнæдтæй. Еци æгъдау алли муггагмæ дæр фæлтæрæй-фæлтæрмæ ’й табуйаг, æнæмæнгæ æнхæсткæнуйнаг фæдзæхстæй хестæртæй лæвæрд цæуй кæстæртæмæ. Уомæ гæсгæ ба Иристони алли муггагмæ дæр ес, сæрустур цæмæй уонцæ, уæхæн гъуддæгутæ æма сæрбæрзонд кæмæй уонцæ, уæхæн адæймæгутæ.

Амæй размæ дæр нæ газети мухургонд цудæнцæ Иристони кæцидæр муггæгти туххæй уацтæ. Абони дæр уæ зонгæ кæнæн еума уæхæн æрмæги хæццæ.

Нæ муггаги æма нæ хæццæ æрвадеуæггæнæг муггæгти  равзурди хабæрттæ исбæлвурд кæнуни фæдбæл æртæ хатти (1965, 1969 æма 1977 æнзти) фæццудтæн Садони, Уорсдони æма Уæллаг кæмттæмæ. Нæ фидтæлтæ æма æрвадтæлти туххæй фарстон Бесолти Хазбий, Солтанбеги æма Дзибай, Гасинти Лезер æма дууæ Харитони, рацæргæ лæгмæцуд Гасинонти. Гасинти муггаги равзурди туххæй мин лæмбунæгдæр радзурдта нæхе Дзамурзæ, 107-анздзуд, Гæлиати гъæуи цæрæг. Берæ хабæрттæ æма таурæхътæ мин радзурдтонцæ иннæ хестæртæ дæр. Фæстæдæр испайда кодтон архивтæй, уæдта нæ адæми историон æма этнографион киунугути æрмæгутæй дæр.

Уæллагири æма Туалгоми цæрæг адæми фæтæг Ос-Бæгъатæрæн æ фиццаг уосæ Æхсинæй (Картлий паддзах Вахтанг IV кизгæ Кетеван) адтæй фурттæ: Цæразон-Æлгъузон, Къусæгон æма Сидæмон. Дуккаг номбæлуосæй (ирон адтæй) ин адтæй еу фурт – Тидла. Къусæгонæй райгурдæй Ос-Бæгъатæр æма Æхсини уарзон фурти фурт Цъæхил. Еци фондземæй равзурдæй Ос-Бæгъатæри фæдонтæ. Ном Ос-Бæгъатæр адтæй, паддзахеуæг ка кодта, уæхæн тугъдон раздзæуæг-фæтæги титул. Ос-Бæгъатæр цардæй 1260-1306 æнзти Нузали. Гæдиати Секъа куд финста, уотемæй æ ном хундтæй Гæба. Адтæй Уæллагири кæмтти æма Туалгоми раздзæуæг, æ рæстæги ахургонд, уæрæх зонундзийнæдти хецау, хъаурæй æнхæст, æ дзамани æнæгъæнæ Иристон е ’знæгти нихмæ ка исистун кодта æма е ’нсувæрти хæццæ еци уæззау рæстæги нæуæгæй нæ паддзахадæ ка исаразта, Иристонæй ка фæссурдта гурдзиаг æма мангойлаг æфсæдти. 1291-1296-1299 æнзти бампурста Гурдзимæ, басаста Гури, Рами æма Калаки федæрттæ, хъæбæр карзæй тох кодта уони æфсæдти нихмæ. Нæ адæми рагфидтæлтиккон зæнхитæбæл гурдзиаг æлдæрттæ æма азнауртæ ке æрхуæстæнцæ, уой зонгæй æма еци æверхъаудзийнадæн нæ ниббухсгæй, исфæндæ кодта уавæр исраст кæнун. Æма æ къохи бафтудæй – нур Картли æма Триалети ке хонунцæ, еци бæстæ. Кура-дони билæмæ Джерети коми Гæба исаразун кодта устур федар. Агъазиау æскъуæлхтдзийнадæбæл банимайун æнгъезуй, уруси æма берæ æндæр адæмтæ уæд хъæбæр кæмæй тарстæнцæ, еци тæтæр-манголти е ’фсæдти хæццæ Иристонæй, Цæгат Кавказæй ке фæссурдта, уой.

Дигоргоми тæккæ рæсугъддæр рауæни æрбунат кодта æртæ муггагей – Бесолти, Гасинти, Арсæгти мæсуг.

Гурдзиаг историк Ш. Ониани æ наукон куст «Эпитафия Нузальской часовни»-й 53 фарсбæл æстауй Ос-Бæгъатæри уотæ: «Мтавар Осетии прославил себя и свой народ победами над четырьмя грузинскими княжествами: Картли, Кахети, Имерети и Самцхе-Сатабаго. Его рука доставала почти всего Кавказа».

Нуриуæнгæ аллихузон буцæу дзубанди цæуй, Нузали аргъауæни æвæрд ка ’й, зæгъгæ, уой фæдбæл. Фал бæлвурд æй, Нузали аргъауæни æцæгæйдæр æвæрд ке ’й, нæ адæмæн устур хуæрзти ка бацудæй, æ кади  туруса ин бæрзонд ка исиста, уæхæн номдзуд лæг. Æма еци дзамани ба ке адтæй рабарæн Ос-Бæгъатæри хæццæ?!

Цæразонтæ-Æлгъузатæ, Къусæгонтæ-Цъæхилтæ æма Сидæмонтæ астæуккаг æности нæ адæми æхсæнади нимад адтæнцæ ездон «устур муггæгтæбæл». Хумæтæг адæмæй хецæн кодтонцæ сæ устур хъаурæ, бæрзонд уодварни, æгъдау æма тугъдон æнæбасæттондзийнадæй.

Тидлай фæдонтæ нимад адтæнцæ номбæлуоси цæуæтбæл æма сæ социалон уавæрмæ гæсгæ иннæ æнсувæртæн, уони цæуæтæн адтæнцæ лæггадæгæнгутæ æма фæсдзæуинттæ. Фиццаг æртæ рагфидтæлей байзайæггæгтæ куд фæстæдæр, уотæ æрцардæнцæ Уæллагири, Захъай, Турсуй æма Уорстуалти, алке æхе зæнхи арæнти медæгæ. Балигъдæнцæ Дигоргоммæ дæр. Цæразонтæ æма Къусæгонтæ-Цъæхилтæн сæ еумæйаг ковæндонæ адтæй Цъæйи Реком (Хори ком). Тидлай цæуæти æрцæрун кодтонцæ Уæллаг Зинцъари гъæуи, къæдзæхгин рауæн бæрзонд æфцæгбæл, Курттати коммæ надбæл, сæ еуети ба Цъæйи. Баситæ, Кънаттатæ, Гаготæ, Мæрзатæ, Коцтæ, Мурастæ, Годжицатæ фæстæдæр æрцардæнцæ куд Цæгат, уотæ Хонсар Иристони алли рауæнти. Къусæгон æма Цъæхили къабазæ Ос-Бæгъатæри мулк æма зæнхитæ байуаруни фæсте цардæнцæ Уæллаг Иристони (Уорсдони коми) гъæутæ Дагом, Уорсдон, Донисæр æма Ингинти.

Историон наукити доктор Гаглойти Зинæ æ киунугæ «Очерки по этнографии осетин» 136 фарсбæл куд финсуй, уотемæй Къусæгонтæ ’нцæ: Бесолтæ-Гасинтæ – Арсæгтæ, Гæбутæ – Хъаратæ – Хъулатæ – Бурдзиутæ (Лиантæ, Хнеутæ) – Себеттæ æма Хонсар Иристони цæрæг муггæгтæ: Битетæ – Бабайтæ – Гасситæ – Джиотæ – Кокойтæ-Магкотæ – Остъатæ – Хубултæ (ханхæй баст муггæгтæ æрвадтæлтæ ’нцæ).

Еуетæ Гæбути, Хъарати, Хъулати, Бурдзиути æма Себетти (æнцæ Дагой цæуæт) муггæгти нимайунцæ Цъæхили къабазæй мæнæ уæхæн муггæгти хæццæ: Агънатæ – Карсантæ, Баскатæ – Сохитæ – Хохатæ, Бутатæ – Гæбистæ – Сæлбитæ-Гъæргинтæ, Бзиккатæ – Мсойтæ, Маккатæ – Теккатæ, Сугъаратæ – Таутиатæ – Цæбитæ, Теджиатæ, Джиккайтæ, Цъæхилтæ – Æмбалтæ, Хастатæ æма æндæрти хæццæ.

Æма уоми рæдудæй неци ес, кæд æма Цъæхил Къусæгони фурт адтæй, уæд. Джиккайтæ Дагомæй XVII æноси кæрони Медойти хæццæ балигъдæнцæ Дзомагъмæ. Аци гъæумæ ма Уорсдонæй фæстæдæр æрбалигъдæнцæ Дзугати муггагæй æма æрцардæнцæ «Дзугати къулдунбæл».

Къусæгонтæ-Цъæхилти къабазæмæ ма хаунцæ муггæгтæ: Айлартæ, Бугъултæ, Бтемиратæ, Битартæ, Бигъанатæ, Гæздæнтæ, Готцатæ, Гæджинатæ, Дзугатæ, Дзигастæ, Зембаттæ, Лектæ, Салитæ, Санатæ, Тæбæхсæутæ, Хъаиртæ, Цæрукъатæ, Цъитджатæ, Тъорозтæ, Келехсатæ, Чеселтæ. Чеселти муггагæй некебал ес. Сæ хумгæндтитæ иурст æрцудæнцæ Дзугатæ æма Келехсатæбæл XVIII æноси.

Аци муггæгтæ равзурдæнцæ Цъæхили астæуккаг фуртæй (æ ном бæрæг нæй) æма цардæнцæ Уорсдони гъæуи. Цъæхили еци фуртæй райгурдæнцæ Бесолтæ æма Мердентæ дæр æма цардæнцæ Уорсдони.

Цъæхили кæстæр фурти цæуæт æнцæ Азиатæ, Алæгатæ, Бзиккатæ, Гæлæбатæ, Дзбойтæ, Дзобатæ, Калмантæ, Мсойтæ, Мецъатæ, Саламтæ, Насхъидатæ, Хестантæ æма æдæр муггæгтæ. Атæ цардæнцæ
Уорсдони ратæдзæни, Донисæри гъæуи. Ранимад муггæгтæ – Къусæгон æма Цъæхили цæуæт – сæ еугурдæр ковунмæ цудæнцæ Дагоми Зæронд Уасгергий дзиуарæмæ, Дзиуарæ нимад адтæй «Реком»-и æнсувæрбæл.

ДЗУБАНДИЙ ФÆДБÆЛ ЗÆГЪУЙНÆГТÆ

БЕСОЛТИ Æхсарæ, журналист:

– Индий фарни лæг Рабиндранат Тагор кæддæр загъта уæхæн гъуди: «Наци гъæуама æ зунди цирагъ рахуссун кæнун ма уадза – цæмæй иннæ нацити хæццæ еумæ рохс кæна дуйне. Æнамонд æй, цирагъ кæмæ нæййес, еци адæм. Фал мин хатти æнамонддæр æнцæ, рохс кæмæ адтæй, фал æй кæмæн байстонцæ, кенæ ба ’й æвæгæсæгæй ка ниууагъта, еци адæм…» Мæнмæ гæсгæ, æ аци загъд хауй хецæн муггæгтæмæ дæр. Æхе еумæйаг æхснадæбæл, гъома, тогæйхæстæг æрвадтæлтæбæл нимайуй, кæд æ муггагæй сæрустур æй, уæд гъæуама æновуд уа, рагфидтæлтæй ин бундордзийнадæ лæваргонд ке ’рцудæй, уобæл, уой  хæццæ ба ма ихæсгин уа уодуæлдайæй архайа æ муггаги арфиаг гъуддæгутæй цитгийнаг кæнунбæл архайунæй. Нæ адæммæ хумæтæги нæ фæззиндтæй загъд: «Фиди фарнæбæл фарнæ ку не ’фтауай, уæд ходуйнаг кæнис…» Æма цæмæй уæхæнæй гъæуайгонд уæн, уомæ гæсгæ ба ни алкедæр æ равгитæ æма гæнæнти æмбæрцæ архайа æ муггаги, нæ адæми намусдзийнади сæрбæлтау…

Дагоми устур гъæуи (гъæуи ном равзурдæй Цъæхили хестæр фурт Дагой номæй) ахæста ахсгиаг бунат Уæллаг Ири нæ, фал иннæ синхаг æхсæнæдти царди дæр. Гъæуи адтæй устур тæрхондонæ-нихæс «Мадизæн». Ами игон арви буни бадиуонцæ  Иристони зингæдæр æма курухондæр æвзурст лæгтæ, федаун кодтонцæ тоггинти Иристони алли рауæнтæй. (Мадизæн – раст тæрхон æма фæткæвæруни силгоймаг бардауæг.)

Къусæгонтæ-Цъæхилтæ не ’хсæнади социалон структури ахæстонцæ зингæ бунат Цæразонти фарсмæ. Адтæнцæ нæ адæми монон культури амидингæнгутæ, уодварни ирæзтбæл косгутæ. XIV æноси райдайæни Цъæхилонтæ сæ къохтæмæ æрбайстонцæ коммæ бацæуæн над Шубийи «Къирамад» æма сæ бæстæмæ нæ бауагътонцæ знæгти. Историй æрмæгутæ бæлвурдæй æвдесæн æнцæ XVII-XVIII æности ке архайдтонцæ, Алазани (Искæсæн Гурдзи) дæлвæзи кавказаг адæмтæн ци аллианзон æнсувæрон æмбурдтæ кодтонцæ, е. Къусæгонтæй тæрхони лæгтæй æвзурст адтæнцæ Бесолти Хъудайнат, Гæбути Ахъмурзæ, Дзугати Саукуй æма Саламти Тæтæри. Дагомæн сæ еумæйаг уæлмæрдтæ хундтæй «Арв». Уорсдони коми кадгин дзиуарæбæл нимад адтæй «Мегъдау» дæр æ дзиуæртти комплекси хæццæ.

Ос-Бæгъатæри сорæт фæлгонцгонд цæуй берæ аллихузон аййевадон уадзимисти.

Коми гъæути абони дæр ес фæууинæн цæрæн хæдзæрттæ, мæсгутæ, зæппадзтæ. Хонхи бæрзонд фахсæй кæсунцæ коммæ Уорсдони федæрттæ.

Аци хабæрттæ лæмбунæг уомæн финсун, æма куд фæстæдæр, уотæ иронх кæнун райдæдтан нæ адæми евгъуд царди æцæг цаутæ æма хæбæрттæ, нæ истори хаттæй-хатт ба си æцæгдзийнадæ усхъуммитæгонд цæуй æримисгæ «æвдесæнтæй», æма етæ нæуæг фæлтæрти сæри зунди ку æрфедар уонцæ, уæд е зæранхæссæн гъуддаг æй, æнæрастдзийнадæ нин исцитгийнаг уодзæнæй. Æма зулундзийнадæ нин табуйаг исуа, уой нæхецæн гъæуама цæмæн аккаг кæнæн? Хуæздæр нæ уидæ рæстдзийнадæ историон æвдесæнти бундорбæл исбæлвурд кæнун? Никки ба  ма еуетæ  се ’рмæгути  финсунцæ Къусæгон æма Сидæмони, уонæй равзургæ муггæгти.

Нæ рагфидтæлтæ сауæнгæ недзамантæй райдайæ æма уæдæй фæстæдæр рæстæгути дæр хуæнхбæсти зæнхæй æфсес некæд адтæнцæ. Уомæ гæсгæ сæ цæрæнбунæттæ ахид æййивтонцæ. Æндæр рауæнтæмæ фæлледзиуонцæ. Гаглойти Зинæ æ киунуги 130-аг фарси финсуй: «Потомки Къусагона, образовавшие колено  Къусагонтæ, переселились из Урсдонского ущелья на левый берег реки Ардон и заняли Мизурское плато, где обосновали свое старейшее село Мизур. Они основали также села Ногкау и Биз. В самом Мизуре находился общий для всего колена Къусагонта нихас».

Гъе, уотæ XVIII æноси кæрони Къусæгонтæй еуетæ (Битартæ, Бесолтæ, Мердентæ) сæ цæрæнбунат раййивтонцæ Садонгоммæ. 1840-аг æнзти аци муггæгти зæнхитæбæл косгути хигъди æрцардæнцæ Габистæ, Дзуццатæ, Арсæгтæ, Икъатæ, Рæмонтæ, Цидатæ, Алибектæ, Катаутæ, Маккатæ.

Рæдудæй Бесолтæ, Гасинтæ æма Арсæгти æртæ æнсувæрей цæуæт фæххонунцæ æма уомæн æцæг историон бундор нæййес. Гасинтæ æма Арсæгтæ ’нцæ Бесолти рагон муггагæй равзургæ. Уæлдæр куд загътон, уотемæй Арсæгтæ раздæр фæххецæн æнцæ Бесолтæй Садони. Цардæнцæ хецæнæй, кустонцæ Садони шахтити. Гасинтæ дзæвгарæ фæстæдæр Тхамонæй (Уæллаг Садон) Гæлиатмæ балигъдæнцæ куд Бесолтæ (кæсæ Калоти Бариси киунугæ «Осетины»-й 38-39-аг фæрстæ). Уæдта Бесолти Дзидой фурт Гасини «Галхауæн Æмбохæни» фарсмæ хуарз зонунцæ Садонгоми цæргутæ. Сæ ралигъди сæр ба адтæй уотæ. Дæллаг Садони æрæгвæззæги адтæй киндзæхсæвæр, рауадæй си хъаугъа. Хилæгæнгутæй еу Бесолти Гасини цæстæ æхси гъæдæй фæссахъат кодта, æма ’й уой фæдбæл Гасин мæрдтæмæ барвиста. Фæттоггин æнцæ дууæ хæдзарей бийнонтæ, хæстæгутæ. Гасин æхе райста Æрæдонмæ се ’рвадтæлтæмæ, Мердентæмæ, æ бийнойнаг Икъаон ба – Уæллаг коммæ. Икъаон рауон-циуон силгоймаг адтæй æма еу æхсæвæ, мет арф ку рауардта, уæд æ дууæ минкъий биццеуи Талай æма Хъасай хурдзинти исæвардта æ хестæр биццеу Кокай хæццæ,  æма сæ æ рагъи нæуæгуард мети фæстæрдæмæ цæугæй, дзæвгарæ фæххаста. Уæдта, цума къахвæд Тхамони  мæсугмæ цудæй, уотæ Гъевони æфцæги сæрти хезгæй, Гасини фæдзæхстмæ гæсгæ, сæ биццеути бафæдзахста Æфцæги дзиуарæбæл, Сонгути æносон цъететæ, Нæлизæд æма Гæлиати Фæронбæл. Уотемæй бийнонтæ фæййервазтæнцæ.

Бесолтæ, Гасинтæ æма Арсæгти дзиллæ сæ фидиуæзæги бамбурд унцæ, сæ еумæйаг кувди кæрæдзебæл фæццийнæ кæнунцæ, сæ кæстæр фæлтæрти кæрæдзебæл æхцул унбæл ахур кæнунцæ.

Нæ кæстæртæн адтæй æма ес, сæрустур кæмæй уонцæ, уæхæн хестæртæ. Сæ еугурей туххæй бæлвурдæй радзоруни равгæ нæййес аци æрмæги, фал уæддæр цалдæрей кой ба ракæндзæнæн. Зæгъæн, Бесолти Геуæр. Æрæдони семинари каст ку фæцæй, уæд Канади куста  гъæдфадæн заводи хецауæй. Æ косгути нимæдзæ адтæй мин æма æрдæги бæрцæ. Тъунели арæзтади æма æфсæнвæндаги фирми сæргълæууæгæй ку куста, уæд, цæстуарзонæй агъаз кодта берæ нæхердигон эмигранттæн, кавказаг æма уруссаг косгутæн.

Нæ рагфидтæлтæн, ку зæгъун, сæ цардиуаги равгитæ бустæги зæрдæмæдзæугæ нæ адтæнцæ, еуемæй сæ равналæнтæй цубуркъох, иннемæй ба еуварсаг æстъегъгути балтæ гъигæ дардтонцæ, еудадзуг лæбурдтонцæ нæ кæмттæмæ æма гъæутæмæ. Гъавтонцæ хуæнхæгтæбæл хъалон æрæвæрунмæ. Еуæй-еу хатт нæ адæмæй сæ къохтæмæ ка бахауидæ, уони ниууæйæ кæниуонцæ Туркмæ æма Хъирими хантæн, æма нæ фидтæлтæ еци лæборгути нихмæ тох кодтонцæ, кард æма топпи цъухæй син карз нихкъуæрд лæвардтонцæ.

…Бесолти Бæрег цардæй Ирæфи дони билæбæл «Сауæдæнтти». Адтæй имæ хуарз бæхтæ, фонс. Никки ба ма адтæй бæгъатæр æма рæстдзæвийнæ цауæйнон. Æ кадæ æма æ гъæубæстæ гъæуай кæнгæй, рамардта кæсгон къниази æ фæсдзæуинттæй кедæрти хæццæ, иннети ба ледзæги фæккодта нæ зæнхитæй. Уæхæн лæгдзийнадæ ма равдиста Гæбути Бли æма Сеой-фурт.

Мадта куд æнæгъæнæ Уæрæсей, уотæ Цæгат Иристони дæр фæллойнæгæнæг дзиллитæ сæ бартæбæл ку истох кодтонцæ æма советон цардиуагæ аразунмæ ку бавналдтонцæ, уæд, нæ абони дзубанди ци муггæгти туххæй æй, уони минæвæрттæй дæр хъæбæр беретæ фескъуæлхтæнцæ нæуæг цардарæзти сæрбæлтау гъуддæгути. Мадта ка нæ фегъуста зингзæрдæ революционер-керменист, нæ адæм кади зартæ кæбæл искодтонцæ, еци æндонреу Арсæгти Горгай ном!

Устур Фидибæстон тугъдмæ нæ муггагæй æма не ’рвадеуæггæнæг муггæгтæй рандæй дæсгай æригон æма рацæргæ фурттæ. Фæскъилдуни дæр ни берæ-берæ нæлгоймæгтæ, силгоймæгтæ, скъоладзаутæ цæттæ кодтонцæ Сурх Æфсадæн гъæугæ продукци, къахтонцæ знаги танкити нихмæ траншейтæ, акъоппитæ, аразтонцæ дзоттæ, доттæ æма æндæр федæрттæ. Берæ цæрунгъæуагæ фæсевæд сæ ирæзгæ цард равардтонцæ уарзон Фидибæсти сæрбæлтау.

Фæстугъди рæстæгути нæ муггæгти минæвæрттæ фæллойнæ кодтонцæ совхозти, шахтити, заводти, ахуради къабæзти. Службæ кодтонцæ æма кæнунцæ æфсади рæнгъити. Беретæ сæ цард иснивонд кодтонцæ нæ культурæ æма аййевади размæцудæн.

Мадта абони гъуддæгути дæр нæ муггæгти минæвæрттæй хъæбæр беретæ æскъуæлхтгинæй архайунцæ абониккон цардарæзти аллихузон къабæзти, нæ фидтæлти номæй сæрустур уогæй, уони фарнæй хайгин уогæй, еузæрдиуонæй архайунцæ уони цитгиндзийнадæ арфиаг гъуддæгутæй фæгъгъомусгиндæр кæнунбæл. Æма син, федарæй ни æруагæс кæнуй, бантæсдзæнæй!..

ГАСИНТИ Жорж, Цæгат Иристони адæмон хузæгæнæг

РЕДАКЦИЙÆЙ. Гасинти Жорж уой ке баханхæ кодта, æма сæ æрвадеуæггæнæг муггæгтæ сæрустур æнцæ берæ лæгигъæдгун, цитгин, адæми ’хсæн нимад адæймæгутæй, е ни æруагæс кæнуй. Фал ни никки хъæбæрдæр е баруагæс уодзæнæй, æма нæ адæми уодварни хæзнатæн сæ хæзнадæри – нæ маддæлон æвзаг багъæуай кæнун æма æ идарддæри райрæзти гъуддаги сæ лæгдзийнадæ ку бавдесиуонцæ, нæ адæмон газет «Дигорæ» æма журнал «Ирæф» дзиллонæй ку рафинсиуонцæ!..