Нæ республики композиторти Цæдеси исарæзтбæл фондз æма цуппаринсæй анзи ке æнхæст кæнуй, е æй нæ национ аййевадон къабази нæ, фал æй æхсæнадон-политикон цардиуаги агъазиау цау. Уой фæдбæл нæ республики композиторти Цæдеси сæрдар Махъоти Ацæмæз уотæ баханхæ кодта:

– Ци мадзæлттæ арæзт гъæуама æрцæуа, уони æхсæн – фондз концерти рацæудзæнæй Дзæуæгигъæуи – нæ национ музыкалон аййевади райрæзтмæ зингæ æвæрæн ка бахаста, уонæй абони не ’хсæн ка нæбал æй, еци  игъустгонд композиторти номерæнæн. Арæзт ма æрцæудзæнæй адæмон музыки, вокалон музыки æма симфонион оркестри дууæ концерти. Архайдзæнæнцæ си æригон искурдиæдтæ.

Махъоти Азæмæз æ радзубандий æримиста нæ национ музыкалон аййевади архайгути берæ фæлтæрти исгъомбæлгæнæг Лолати Зареми.  Е  хъæбæр устур æргом æздахта, цæмæй нæ исуйнаг музыканттæ æновуд уонцæ нæ национ композиторти исфæлдистадæбæл, æма æ еци домæн хуæрзæрдæмæ фæббæрæг æй – æ гъомбæлгæнуйнæгтæй беретæ иссæнцæ зундгонд композитортæ, музыкалон архайгутæ. Раздæри рæстæгути растауйнаг фæткитæй еу адтæй: Хаханти Дудари, Гæбæрати Ильяй, Æлборти Феликси æма нæ иннæ национ композиторти уадзимистæ игъустæнцæ алли концертæн дæр æ дуккаг хаййи. Гъулæггагæн, еци фæткæ ихæлд æрцудæй аст анзей размæ, симфонион оркестр хæлеугонд ку ’рцудæй, уæд. Уотемæй ба бæрæг адтæй æ зингæ ахедундзийнадæ –  æ нисан  адтæй, цæмæй нæ композитортæ финстайуонцæ профессионалон симфонион музыкæ æма син сæ уадзимистæн адæммæ хъæртуни фадуат адтайдæ. Еци оркестр ку нæбал адтæй, уæд цæйбæрцæ рæстæг син сæ уадзимистæ нæбал цагътонцæ.  Фал, хуæрзамондæн, Махъоти Ацæмæзи фæрци уавæр растгонд æрцудæй – ци симфонион къуар исаразта, уой музыканттæ бæрцæй берæ кæд  нæ ’нцæ (айдагъдæр дæс æма инсæй адæймаги), уæддæр æновудæй архайунцæ, ци рæстæг исæфт æрцудæй, уой банхæст кæнунбæл. Размæцуд нæ бакъулумпи æй Цæдеси разамонæги фæрци. Махъой-фуртæн бантæстæй, цæмæй æнæмæнгæ исæнхæст кæнуйнаг ка ’й, еци фарстатæмæ æркастайуонцæ  республики парламенти æмбурди. Дзубанди цæбæл цудæй, уой фæдбæл  депутаттæ бæргæ рахастонцæ хуарз унаффæ, фал æй царди рауадзунбæл ба нерæнгæ дæр архайд нæ цæуй. Зæгъун гъæуй уой дæр, æма культури министрадæн байхæс кодтонцæ, цæмæй музыкалон ахургæнæндæнтти, национ авторти уадзимистæ ахур кæнуни гъуддагмæ æнхæст æргом æздæхт цæуа.

КОКАЙТИ Тæтæрхъанæн циртдзæвæн Дзæуæгигъæуи

Нæ республики композиторти Цæдеси архайд исæнтæстгиндæр кæнунбæл уодуæлдайæй ка хъазауат кодта, уонæй еу адтæй Кокойти Тæтæрхъан – нæ национ музыкалон аййевади зингæ архайæг. Куд имисунцæ, уотемæй сауæнгæ æ хæдзарæ дæр рауæлдай кодта хунд дирижертæн филармоний тургъи, цæмæй син си цæрунæн фадуæттæ уа. 1944-1945 æнзти Павел Ядых æма Дударати Вероники æрбацуди хæццæ Иристони симфонион музыкæ исхизтæй уæлдæр къæпхæнмæ. Уæди уагæвæрдмæ гæсгæ концерти фиццаг хаййи игъустæй дуйнеуон æма уруссаг авторти музыкæ, дуккаги ба, Бетховен æма Рахманинови уадзимисти æмрæнгъæ игъусиуонцæ Хаханти Дудари, Гæбæрати Ильяй, Плити Жанни уадзимистæ.

Нур Уæрæсей хонсайраг хаййи Цæгат Иристони композиторти Цæдес нимад цæуй агъазиау гъомусгин исфæлдистадон еугондбæл. Нæ композитортæн сæ хестæр – Кокайти Барис, сæ кæстæр ба – Гæбæрати Эльсанæ. Цæдеси иуонгтæй еуетæ цæрунцæ Уæрæсей æндæр сахарти, уæдта фæсарæнти. Хестæрти фарнæ кадæ æма ради хæццæ идарддæр хъæртун кæнунцæ Къæбойти Николай, Хъанухъуати Ларисæ, Людмилæ Ефимцова. Хосроти Тамерлан, музыкæртасгутæ Бæтæгати Татьянæ æма Маринæ Ядых. Нæ национ музыкæ изæлуй синхаг регионти æма фæсарæнти композитортæ æма оркестрти хæццæ бастдзийнæдти, уæдта дзурддзæугæдзийнади фæрци.

Къæбойти Николай разамунд дæттуй Суанти Кими номбæл эстрадон оркестрæн, Хосроти Тамерлан – алæмæти дæсни ахургæнæг – цæттæ кæнуй дирижерти. Агъазиау фæрæзнæ ’й нæуæгæй исарæзт симфонион оркестр, е адæми тæрхонмæ хæссуй национ композиторти уадзимистæ.

Нæ республики композиторти Цæдеси сæрдар Махъоти Ацæмæзи фæрци 2018-2022 æнзти арæзт æрцудæй фондз еугурдуйнеуон фестивали. Сæ фиццаг хундтæй «Синхæгти музыкæ –  æрдхуæрдти музыкæ». Цæгат Кавкази еугур республикити дæр исаразтонцæ концерттæ. Игъустæнцæ си бунæттон,  уæдта синхаг республикити композиторти уадзимистæ.

НÆКÆСИ

Нæ республики музыкалон царди æрæги æрцудæй цийнаг цау – кадгин уавæри Беслæни байгон æй музыкалон скъола, лæвæрд ин æрцудæй нæ зундгонд композитор, Уæрæсей, Цæгат æма Хонсар  Иристони, Мæхъæли Республики аййевæдти æскъуæлхт архайæг, Цæгат Иристони адæмон артист, Хетæгкати Къостай номбæл Паддзахадон премий æртæ хатти лауреат Махъоти Ацæмæзи ном.

Дуккаг фестиваль  хундтæй «Цæгат-Хонсар», архайдтонцæ  си цуппаринсæй музыкантти Цæгат Кавкази алли рауæнтæй, зали адтæнцæ республикити разамонгутæ. Оркестр цæгъдун ку райдæдта, уæд адæм еугурæйдæр исистадæнцæ æма имæ игъустонцæ лæугæй. Еци цаубæл хъæбæр бадес кодта Уæрæсей Федераций адæмон артист, профессор Валерий Хлебников: «Айдагъдæр Иристони игъосунцæ музыкæмæ лæугæй, уæхæн дессаг некæдма некæми фæууидтон!..»

Еугур еци цаутæ æма хабæртти туххæй дзоргæй Махъоти Ацæмæз баханхæ кодта:

– Нæ национ музыки размæцуд баст адтæй республикон филармоний, Ирон театр, ансамбль «Алан» æма Музыкалон театри хæццæ. Ирон театри бакустон дууадæс анзи, æстдæс æма дууинсæй спектаклемæн ниффинстон музыкæ, уоми мæ исахур кодтонцæ нæ маддæлон æвзагбæл кæсун æма финсунбæл дæр. Устур агъаз мин фæцæнцæ нæ национ сцени дæснитæ. Гъулæггагæн, еци агъазиау æма нæ национ культури райрæзти сæрбæлтау æнæмæнгæ гъæугæ фæткæ абони нæбал æй, уотид имисуйнаг иссæй, евгъуд рæстæгути амæттаг бацæй, профессионалон композиторти нæбал хонунцæ, æвæдзи, æхца сæмæ нæййес… Еци æма æндæр сагъæссæг фарстатæбæл еудадзуг уомæ гæсгæ дзорун, æма мæ   фæндуй, цæмæй Иристони профессионалон музыкæ, куд нæ национ культури зингæ къабазæ, уотæ ма нидæн кæна, гъомусгинæй-гъомусгиндæр куд кæна.

Æвддæсæймаг æности цæрæг финсæг рохситауæг Джосеф Адиссон кæддæр уотæ загъта: «Уæлæрвти дæр æма зæнхæбæл цæргутæн дæр цидæриддæр æй зундгонд, уонæн сæ тæккæ хуæздæр æй музыкæ!..» Нæ зæрдæбæл бадарæн аци фæдзæхст, æма нин зунди хуасæ фæууæд, разæнгард нæ кæнæд нæ еци хуарздзийнадæ тæккæ мондагдæр хузи багъæуай кæнунбæл æновудæй архайунмæ…

*  *  *

Цæгат Иристони аййевади цардгъондзийнадæбæл æновуддæр архайгутæй адтæнцæ Галати Барис æма Виктор Долидзе дæр.