25 апреля 2024

ХЪОДЗАТЫ Ӕхсар

29.04.2022 | 13:03

Ӕвзонгӕй зӕрондмӕ ныфсытӕ фӕхастон мӕ уды рӕбыны…

Кадӕ ӕма ном искӕнунбӕл, ӕхе равдесунбӕл ка тухсуй, е поэт нӕй: барӕ-ӕнӕбари фертӕсуй ӕ сӕйраг гъуддагӕй – уодуӕлдай фудӕбонӕй. Цардӕгас поэтӕн кадӕ – ӕ марӕг.

Поэти куст – уедӕгти куст: дӕлзӕнхбӕсти, мӕйдар дуйнейи еунӕг усмӕ дӕр ӕнцойнӕ нӕ зонунцӕ, сӕ листӕг антеннӕхуз кӕрӕнттӕй саумӕри змӕлунцӕ, сгарунцӕ, агорунцӕ, зӕнхӕй цъирунцӕ сойнӕ ӕма ӕндӕр цӕрӕнхуастӕ. Сӕхе равдесуни барӕ сӕ нӕййес, нӕ сӕ евдӕлуй, нӕ сӕ гъӕуй. Сӕхе равдистонцӕ, саумӕрӕй фӕццох ӕнцӕ – сӕ адзали къахбӕл ниллӕудтӕнцӕ.

Уедӕгтӕн сӕхе нӕ уинӕн, уинӕн син айдагъдӕр сӕ кусти бӕркад – хӕмпос деденгутӕ, донгин рӕзӕ, сонгун муггӕгутӕ, нӕуӕг цъӕхснаг къалеутӕ.

 

* * *

Поэти хӕццӕ ӕмгуст кӕнунцӕ ӕ дзурдтӕ…

Поэт фиццагидӕр ӕдзинӕг фӕккӕсуй ӕ дзурдтӕмӕ. Сӕрӕй къӕхтӕмӕ сӕ рартасуй: ка ’нцӕ, куд ӕнцӕ уиндӕй, кондӕй, иуӕнгти рахастӕй, федауцӕй?

Уӕдта сӕмӕ фегъосуй лӕмбунӕг: сӕ цъухиуагӕ, сӕ унӕр, сӕ зӕлтӕ-муртӕ циуавӕр ӕнцӕ? Фӕрсӕй-фӕрстӕмӕ сӕ райвӕруй: ка си ке хӕццӕ федауй? Ку багъӕуй, уӕд син раййевуй сӕ бунӕттӕ.

Уойфӕсте син бавзаруй сӕ тухӕ, сӕ нифс, сӕ дзийнӕдтӕ, сӕ миутӕ, нӕртон Батрадз ӕ фиди хуӕцӕнгӕрзтӕ – уарт, арц, кард – куд ӕвзурста, уотӕ.

Тугъдмӕ кенӕ спортивон еристӕмӕ ӕфсӕддонтӕ-богӕлттӕ куд ӕвзарай, уотӕ ӕвзаруй – фӕлваруй поэт дӕр дзурдти.

Лӕгӕвзарӕн – лӕгӕвзурст… Дзурдӕвзарӕн – дзурдӕвзурст…

Неци си ес уӕлдай.

 

* * *

Циу адӕймаг? Уӕрӕх денджызы – уылӕн.

Куы сысты уад, ыслӕууы уӕд уырдыг.

Дзыназгӕ-ниугӕ бахӕссы йӕ урс сӕр

быгъдӕг былмӕ, йӕ дзӕхст фӕцӕуы

хуыртыл.

Циу адӕймаг? Ӕгӕрон фурды – сау мал,

ӕрдӕгфынӕй, йӕ мидӕг та – хӕйрӕг.

Лӕууы ӕдзӕмӕй, царды хъӕр нӕ хаты.

Йӕ уӕлцъар – ирд, хуыдалынг та – йӕ бын.

2019.11.06

АРАББАГ ӔМБИСОНД

Поэты бафарстой:

– Цы у иунӕгдзинад?

Уый дзуапп радта:

– Адӕмы ‘хсӕн куы уай, уӕд уый.

Стӕй поэт радзырдта йе ‘мдзӕвгӕ:

«Куыд бирӕ сты адӕм!» – уӕ ныхӕстӕ

хъуыстон.

Рӕдийут, мӕ хуртӕ – сты адӕм хӕрз цъус:

Нӕ мӕнгард дунейы фӕцардтӕн ӕнус,

Фӕлӕ дзы лӕгау лӕг нӕ федтон,

зӕххыстӕн.

2018.23.10

ТРАМВАЙЫ

(Арти Парнмӕ гӕсгӕ)

 

Ацы ӕвзонг чызг мын хъазы мӕ удӕй:

чиныджы аныгъуылд, раст цыма фурды.

Чиныг ныббуц и – ысчындис ын кад:

чызджы уӕрджытыл уӕлгоммӕ ныххауд.

Чиныджы иннӕ сыф, рафӕлдӕх, цӕй, –

чызджы цӕстытӕн ӕнӕ фенгӕ нӕй.

Цӕнгтӕ та, цӕнгтӕ… Зӕды цӕнгтау – урс.

Кофтӕ, цъӕх кофтӕ – сӕ рухсӕй ныррухс.

Ноджы йӕ зӕнгтӕ… О, дис, о, тӕмӕс! –

бонӕй-ӕхсӕвӕй сӕм кӕс ӕмӕ кӕс!

О, фӕлӕ цӕстытӕ… Скӕсут-ма, цӕй!

Цавӕр у – хай уын куынӕ и цӕстӕй!

…Трамвай ӕрлӕууыд. У хизгӕ мӕнӕн.

Хуры цӕстытӕй ӕнӕхай фӕдӕн.

Сагъдауӕй стыр уынджы зӕхмӕ кӕсын.

Чи дӕн, кӕм дӕн, зӕгъгӕ, зӕххы фӕрсын.

2017.10.09

СЫФТӔРЫ МӔЙ. СӔУМӔРАЙСОМ

Бонвӕрнон та фарн ӕрхаста:

дуне бахуызӕнӕн, худы.

Мӕргъты цинбазыр хъӕрахст та

тайӕнтӕ кӕны мӕ удыл.

Ехх, куыд уӕм мӕлын хӕлӕгӕй,

о мӕ базырджын хӕлӕрттӕ!

Уемӕ балцыты хӕтӕгӕй

басгуыхид, бӕргӕ, мӕ зӕрдӕ.

Зарут, мӕргътӕ, – цъалхӕй-малхӕй,

хъуысӕд мин азты уӕ зарӕг!

Ис уӕ алкӕмӕн йӕхи ‘взаг.

Стут тӕхудиагдӕр махӕй:

нӕй уын уе ‘взӕгтӕм ӕвзидӕг,

нӕй уӕ рухс хъӕлӕстӕ марӕг.

2018.22.05

ЗНӔГТӔ

Знӕгтӕ мын кӕй ис,

уый мын ӕхсызгон у.

Албин Цоллингер

Табу Хуыцауӕн: ис мӕнӕн ызнӕгтӕ.

Ӕгайтма ис. Нӕ сӕм дӕн ӕз фыдӕх.

Куыд хорз кусынц сӕ разагъды ӕвзӕгтӕ! –

фыдгойтӕ, даутӕ, каколатӕ – хӕрх.

Нӕ дӕн сӕ хуызӕн – уый у, уый сӕ марӕг!

Кӕнынц, кӕлмытау, тар къуымты

сыф-сыф.

Ысхиз, мӕ хур, дӕ цъымарайӕ, саулӕг.

Цы мыл ӕппарыс уӕлбылмӕ дӕ цъыф?

Куы йӕ уыныс, нӕу ницыхъом дӕ

«гаппар»,

дӕхи сӕрыл куы фӕцӕуы йӕ тъӕпп.

Дӕу хуызӕн ӕз нӕ уыдзынӕн, о, бамбар!

Цы дыл ӕрцыд – мӕстӕй куы хауыс

тъӕпп?..

Табу Хуыцауӕн: ис мын, ис ызнӕгтӕ, –

рӕстырдӕм мын фӕамонынц фӕндӕгтӕ.

2019.25.03

* * *

Кӕддӕр Хуыцаумӕ уыди Дзырд.

Фӕлӕ Хуыцауыл сайд ӕрцыд:

Дзырды ‘фсон сау хӕйрӕг фӕзынд,

уӕларвӕй адӕммӕ ӕрцыд,

ыспаддзах ам Фӕлитой-Дзырд.

Ӕлгъаг митыл уыд иблис ахуыр.

Кӕсынц гӕлхуыр удтӕ йӕ коммӕ:

тӕры сӕ дойны фосау донмӕ

ӕмӕ… Ӕнӕ донӕй сӕ здахы.

Цӕрынц… Дӕлимоныл ӕууӕндынц.

Кӕуынц… Сым ыскӕнын нӕ уӕндынц.

Кӕнынц Мӕнг Дзырдӕн арфӕ, цыт…

Ай-гъай, нӕ сӕфты дуг ӕрцыд.

2018.09.05

БОНЫЦЪӔХТӔ КАРЦАЙЫ

Бонвӕрнон-фарнхӕссӕг арвӕй

дунемӕ худы.

Булӕмӕргъ тархъӕды тарфы

бацыд йӕ удӕй:

дисы ӕфтауы йӕ зард,

бӕстӕ йӕ зардӕй ӕрцард.

Арфӕтӕ стъалы ‘мӕ маргъӕн:

рухс дзӕнӕт сарӕзтой махӕн.

2018.16.07

ДЗЕДЗЫРОЙ

Уӕлӕ халон фӕтӕхы.

Дзедз ӕмӕ дзедз…

Ирон фольклорӕй

Дзедзырой куы басгуыхтӕ,

о бецау, мӕ зӕрдӕ:

цас ныфс хъӕуы, цас тыхтӕ

Рӕстӕджы тӕссӕртты!

Кӕн дыууӕрдӕм хъеллӕуттӕ:

барыс, мӕйтӕ, азтӕ,

Рӕстӕг цыма де ‘рлӕудӕй

нал ацӕудзӕн размӕ!

Раст цыма йӕ фыдвӕндтӕ

баууӕнддзӕни махыл…

Дары нын хъыцъыдӕттӕ,

сау уӕрмытӕ къахы.

Дзедзырой, нӕ Рӕстӕгӕн

фидӕм мах йӕ хъалон.

Дзедзырой, мӕ рӕстзӕрдӕ…

Дзедз… Фӕтӕхы халон…

2018.21.05

 

* * *

Ӕвзонгӕй зӕрондмӕ ныфсытӕ фӕхастон

мӕ уды рӕбыны. Ныр дӕр ма хӕссын.

Цыппарыссӕдз азы ӕнхъӕлмӕ фӕкастӕн

кӕмӕдӕр, цӕмӕдӕр. Ныр дӕр ма кӕсын.

Ныр дӕр ма кӕсын ӕмӕ дисӕй мӕлын:

цыппарыссӕдз азыл куыд ахӕссыд фын!

2019.13.06

МӔ ЦАРД

Цард хӕлӕгӕй нӕу.

Ирон ӕмбисонд

 

Цард мын нӕ уыди хӕлӕгӕй.

Цард мын уыди:

Ӕнайы хъӕбысы

рӕвдыдӕй,

ӕвыдӕй.

Цард мын нӕ уыди хӕлӕгӕй.

Цард мын уыди:

ӕгъатыр ӕнусы

мӕ уарзты хӕрзфынтӕй,

фыдохы ӕрцытӕй.

Цард мын нӕ уыди хӕлӕгӕй.

Цард мын уыди:

нӕ фидӕны охыл

фыдлӕгтимӕ тохӕй.

Куыд бастадтӕн, оххай!

Цард мын нӕ уыди хӕлӕгӕй.

Цард мын уыди:

тыхст ӕмӕ уырдӕй,

рыст ӕмӕ рӕдыдтӕй.

Цард мын нӕ уыди хӕлӕгӕй.

Цард мын ыссис:

ӕрхӕндӕг-ӕрхуымӕй,

зӕронды гуым-гуымӕй.

2018.09.05

 

Редакцийӕй. Нӕ зӕрди ес нӕ газети хӕстӕгдӕр номерти ба Хъодзати Ӕхсари публицистикон уацтӕй кӕцидӕрти ниммухур кӕнун, уомӕн ӕма си ци гъудитӕ зӕгъуй, етӕ ахсгиаг ӕнцӕ абони дӕр.