ПЛИТИ Иссæ æ цардæмбал Екатерини (ЧЕХОЙТИ Давиди кизги) хæццæ.

Плити Иссæ нæ адæмæн уæлдай зæрдтагон æй айдагъ куд номдзуд балхон нæ, фал ма алæмæти хæларзæрдæ уодиконди рæдаудзийнади туххæй дæр. Уой фæдбæл берæ дæнцитæ æрхæссæн ес. Зæгъæн, Цæгат-Кавказаг æфсæддон зилди командæгæнæг уогæй, Иссæн æ агъазгæнæг адтæй Михаил Деркачев æма е æ имисуйнæгти киунуги уотæ финста: «Плити Иссæ ССР Цæдеси Сæйраг Совети депутат ку адтæй, уæд рабæрæг æй æ еума алæмæти ацъагъуæ – депутати ихæстæ æнхæст кæнунмæ дæр хуарз арæхстæй.

Кæд бæлвурд бæнттæ æма сахæттæ амунд адтæй æ косæнуати дуарбæл æвзаргути есуни туххæй, уæддæр уомæ некæд кастæй, адæми иста кæцифæнди бон дæр, сæхе рæстæг æй куд амудта, уотæ. Æвзаргутæ имæ цудæнцæ Цæгат Иристонæй, уордигæй адтæй Иссæ бæсти хецаудзийнади уæлдæр оргæнмæ депутатæй æвзурст. Фал айдагъ Иристонæй нæ, адæм имæ цудæнцæ Цæгат Кавкази зилди иннæ рауæнтæй дæр, сахар Ростовæй æма Ростови облæстæй. Лæмбунæг байгъосидæ алли æрбацæуæгмæ дæр æма ин, æ бон фæййагъаз кæнун цæмæй адтæй, уомæй агъаз кодта.

Æ депутатон кусти ба ин æ сæйрагдæр æма æновуддæр агъазгæнæг адтæй æ цардæмбал Екатеринæ (Чехойти Давиди кизгæ). Куд имисунцæ, уотемæй е дæр дессаг зæрдхæлар æма иуазæгуарзон адæймаг адтæй – æцæг ирон силгоймаг. Иссæ æма æ цардæмбали рæдаудзийнади фæдбæл нæ æримисун фæндуй, Екатеринæн æ хуæрзхæстæг Чехойти Джерихан (нæкæси, е дæр æ рæстæги адтæй советон афицер, болкъон) æ уацтæй кæцидæри ци цауи кой ракодта, уой.

* * *

Мæ сиахс номдзуд инæлар Плити Иссæ ма æгас ку адтæй æма Ростови ку службæ кодта, уæд Советон Цæдеси Сæйраг Совети депутати ихæстæ дæр æнхæст кодта. Адæм имæ финстонцæ айдагъ Иристонæй нæ, фал еугур Советон Цæдеси аллирауæнтæй дæр. Курдтонцæ си, цæмæй син байагъаз кæна, æма æ бон цæмæй адтæй, уомæй син агъаз кодта.

Берæ курдиæдтæ цудæй Плити Иссæмæ Цæгат Иристонæй. Æвзаргутæй беретæ поезди рабадиуонцæ æма Ростови æ хæдзари балæууиуонцæ.

Еци иуазгутæн ба цæнхæ æма кæрдзин фингæбæл æвардта мæ хуæрæ Екатеринæ. Финстæгутæ дæр е иста, цума депутати секретарь адтæй, уотæ.

Уотæ ке адтæй, уой Джерихан æхуæдæг дæр æхе цæститæй фæууидта. Цæветтонгæ, Плитæмæ Ростови иуазæгуати ку адтæй, уæд æй Екатеринæ базонгæ кодта, адæм Иссæмæ, куд ССР Цæдеси депутат, уотæ ци финстæгутæ ’рвистонцæ, уонæй еу хаййи хæццæ.

* * *

Еу си байгон кодтон. Сибири сахартæй еуемæй исæрвиста тугъди ветеран, Исси æмтохгæнæг. Курдта, цæмæй ин Мæскуй сæйгæдони бунат раттонцæ операци искæнуни туххæй.

Мæ хуæрæн финстæги курдиадæ ку балæдæрун кодтон, уæд е  райста Исси депутатон сæрмагонд гæгъæди, мухургæнæн машинки æй байвардта, Мæскумæ æнæнездзийнади министрмæ рамухур кодта финстæг æма ’и рарвиста, цæмæй еци тугъди ветеранæн Мæскуй сæйгæдони бунат раттонцæ, уой туххæй.

Уалинмæ тургъи колдуари гъæр æрбайгъустæй.  Еу дæлболкъон æма рацæргæ ирон силгоймаг рахизтæнцæ хуæдтолгæй.

– Е ба уин ка ’й, æз нæ хæстæгутæй ауæхæн силгоймаг ку нæ зонун? – фæрсун мæ хуæри.

– Æз дæр æй бæргæ нæ зонун, фал цалдæр боней размæ нæ лæгмæ æрцудæй ирон хуни хæццæ, æма нæ лæг æ адъютантмæ æхца равардта, зæгъгæ, тукæнттæбæл æрзелæ æма ’й цидæриддæр гъæуй, уони ин балхæнæ æма ин сæ æ хуни тæбæгъи исæвæрæ.

– Æма уæмæ ирон æнæзонгæ силгоймаг æхуæдæг цæмæн æрцудæй Ростовмæ? – фæрсун æй.

Мæ хуæрæ мин ракодта уæхæн хабар. Дзæуæгигъæуи ирон фæсевæд, кафтонцæ Иригъæуи æма зардтонцæ киндзæхсæвæри. Киндзæхсæвæр æ тæккæ тумугъи ку адтæй, уæд дууæ ирон лæхъуæни цæбæлдæр фæббуцæу æнцæ. Кæрæдземæ кæрдтæ исластонцæ. Еу си инней барæхуста. Цæвæги æрахæстонцæ æма слестгæнгутæ сæ куст райдæдтонцæ. Лæхъуæни мадæ седзæргæс разиндтæй. Адтæй ин айдагъдæр еци еунæг биццеу. Седзæргæсæй æй исхаста. Æма аци æнахур силгоймаги кадæр синхæгтæй исардудта, нæ депутат Плити Иссæмæ Ростовмæ цо, æма дин е дæ фурти ахæстдонæй рауадзун кæндзæнæй, зæгъгæ. Ирон силгоймаг, ирон æгъдаумæ гæсгæ, ирон хунæ цæттæ кæнун райдæдта. Æ фæстаг къапеккитæй сахари базари балхæдта гогуз, цихтитæ, æрти литри дууæ хатти уагъд арахъ. Ирон хунæ карзинки ниввардта æма станцæмæ поездмæ рацудæй. Æ синхæгтæ ’й поезди исбадун кодтонцæ, æ къохи гæгъæдий гæбазæ, уотемæй. Финст си адтæй айдагъдæр æртæ дзурди: «Ростов, депутату Плиеву».

Поезд сæумæй раги Ростови æрлæудтæй æма бæлццæнттæмæ цæстдарæг ирон каргун силгоймаги рахезун кодта, гæгъæдий куд финст адтæй, уотæ.

Перрони силгоймаг ку ’рбадтæй æ чумæданбæл æма имæ еу æфсæддон афицер ку ’рбахæстæг æй, уæд бæлццон силгоймаг æ гæгъæдий гæбазæ афицерæн фæууинун кодта.

– Куд нæ ’й зонун, е нæ командæгæнæг ку æй, – загъта е æма салдæттæмæ фæсседтæй, цæмæй каргун силгоймаги хæссуйнæгтæ исесонцæ æма ’й вагзали патрулти азгъунстмæ бахононцæ.

Патрулти хецау вагзалæй инæлар Исси адъютантмæ телефонæй радзурдта æма ин фегъосун кодта, Иристонæй командæгæнæгмæ иуазæг ке ’рцудæй, уой.

ССР Цæдеси Сæйраг Совети депутаттæ ХЪÆБÆЛОТИ Билар, ПЛИТИ Иссæ æма партий Тамбови обкоми фиццаг секретарь Василий ЧЕРНЫЙ (æ рæстæги куста партий Цæгат Иристони обкоми секретарæй) ССР Цæдеси Сæйраг Совети сессий.

Косгæ бон нурма нур райдæдта æма зилди штаби еци бон цудæй афицерти циуавæрдæр ахсгиаг æмбурд. Иссæн ку фегъосун кодтонцæ зæронд уоси хабар, уæд инæлар æ машинæ æ адъютанти хæццæ вагзалмæ рарвиста, цæмæй иристойнаг бæлццони штабмæ æрбаласонцæ, æма цæмæй депутат Плити Иссæ æ уолæфуни рæстæг е ’взарæги хæццæ фембалдайдæ.

Уолæфуни рæстæг ку ’рхъæрттæй, уæд Иссæ æ къæбинетмæ бацудæй цалдæр инæларей хæццæ. Плити Исси æмслужбæгæнæг инæлартæ ирон зæронд уоси къæбинетмæ бахудтонцæ. Е син иронау зæрдиаг арфитæ фæккодта, æ хурдзин райхалдта æма си цидæриддæр адтæй, уони стъолбæл æрæвардта: æртæ къерей, фунх гогуз æма арахъ.

Плити Иссæ ирон æгъдæуттæ хуарз зудта. Æ бунатæй исистадæй, рацудæй зæронд уоси размæ, е ’мзæнхони æ хъури ракодта. Исси хæццæ ци æмбæлттæ адтæнцæ, етæ дæр ирон æгъдæутти хæццæ зонгæ адтæнцæ, æма ци фæууидтонцæ, е сæмæ дессаг нæ фæккастæй.

– Нæ мади хай, лæмбунæг дæмæ игъосун, ци дæ æрхаста Иристонæй аци идард балций? – бафарста Плити Иссæ уоси.

Силгоймаг æ къохмæрзæн æ дзиппæй исиста æма гъарæнгæ кæнун райдæдта инæлари къæбинети:

– Бабун дæн, мæ еунæг биццеуи мин æрахæстонцæ, æма мин ду ку нæ фæййагъаз кæнай, уæд мæ бундори арт ниххусдзæнæй.

Силгоймаг кæун ку райдæдта, уæд иннæ инæлартæ сабургай сæхе райстонцæ къæбинетæй, Плити Иссæ æхуæдæг еунæгæй куд радзубанди кодтайдæ аци зæрдрист уоси хæццæ, уотæ.

Иссæ ку балæдæрдтæй гъуддаг, уæд силгоймагæй байагурдта, циуавæр гæгъæдитæ ес æ хæццæ, фал имæ ирон хунæй уæлдай неци разиндтæй.

– Нæ мади хай, дæ хуарзæнхæй, дæ кæун фæууорамæ… мæ бон ци уа, уомæй дин фæййагъаз кæндзæнæн… нуртæккæ ба бал нæ хæдзарæмæ цо, дæ фæллад исуадзæ, изæри нæ дзубанди идарддæр рахъæртун кæндзинан.

Силгоймаг адъютанти хæццæ Плити Исси хæдзарæмæ ку рандæй, уæд ирон хунæ буфетмæ бахастонцæ æма косгæ бон ку фæцæй, уæд Плийи-фурт е ’мслужбæгæнгутæн барæ равардта ирон арахъæй фæйнæ æртæ агувзи баниуазун æма гогузи фидæй исахуадун. Буфети косæг кизгуттæ пеци ирон къеретæ исгъар кодтонцæ. Иссæ телефонæй æ цардæмбал Екатеринæмæ бадзурдта, цæмæй е ’рбацудмæ иуазæг ирон уоси гæгъæдитæ бацæттæ кодтайдæ.

Мæ хуæрæ Екатеринæ силгоймаги номæй ниффинста курдиадæ депутат Плити Иссæмæ, Цæгат Иристони разамонгутæмæ æма нæ республики прокурори номбæл.

Æз нæ зонун, еци зæронд уоси фуртæн тæрхондонæ ци тæрхон рахаста, уой. Фал Плити Иссæ æ кадæй аци гъуддагбæл ке зилдæй, уомæн æз адтæн æвдесæн. Цæгат Иристони депутаттæн дæр аци хабар хуарз агъаз уодзæнæй. Уадзæ æма зононцæ, ирон адæми уарзон хъæболæ, номдзуд инæлар æ комкоммæ æфсæддон гъуддаги ихæстæ æнхæст кæнунæй уæлдай ма, куд депутат, уотæ лæмбунæг æма бундоронæй ке архайдта, е ’взаргутæ имæ сæхе ци фарстати хæццæ бахатиуонцæ, уони фæдбæл. Æ зин сахатти имæ ка ’рбацæуидæ, уонæн, ци гæнæн æма амал уидæ, уомæ гæсгæ ке фæййагъаз кæнидæ, уой адæм куд нæ зудтайуонцæ, уомæ гæсгæ ба си боз дæр адтæнцæ æма федарæй дæр ибæл æууæндтæнцæ. Уогæ уотæ дæр, æвæдзи, рауайидæ æма кæмæндæр кæцидæр фарстай фæдбæл фæййагъаз кæнуни равгæ нæ уидæ, фал æй уæддæр коргутæ балæдæриуонцæ – гъе уотæ хъæбæр ибæл æууæндтæнцæ, зудтонцæ ’й, куд рæстзæрдæ адæймаг æй, æма сæ фарстайæн исаразæн ку адтайдæ, уæд син, æнæмæнгæ, ке фæййагъаз кодтайдæ, уой.

…Хуни тæбæгъ ба мæ хуæрæ Екатеринæ, ирон æгъдаумæ гæсгæ куд æнгъезуй, уотæ лæвæрттæй байдзаг кодта æма æ иуазæги кадæ æма ради хæццæ рафæндараст кодта Дзæуæгигъæумæ.