20 апреля 2024

КӔД АРАЗГӔ, УӔД ХУЗӔНОН!..

11.12.2021 | 13:06

Куд уӕмӕ кӕсуй, нури доги, кӕстӕр фӕлтӕри гъомбӕлади фарстамӕ уӕлдай фулдӕр ӕргом ӕздӕхт ку цӕуй, уӕд Хъарман–Синдзигъӕуи хузӕн устур гъӕуи сувӕллӕнтти рӕвдауӕндонӕ ма уӕд, е федауй?

Уӕхӕн уавӕр, баруагӕс уи уӕд, раст нӕй. Уомӕн ӕма гъӕуи цӕргутӕй сабийтӕ кӕмӕ адтӕй, етӕ уой фудӕй зиндзийнӕдтӕ ӕвзурстонцӕ. Куд зонетӕ, уотемӕй нуртӕкки цардарӕзти уавӕртӕмӕ гӕсгӕ ӕнагъон кӕстӕрти ӕвӕгӕсӕгӕй фӕууадзун тӕссаг ӕй. Ӕма уӕд косгӕ ка кӕнуй, еци ниййергутӕ сӕ сувӕллӕнтти ке бӕрагӕ гъӕуама бакӕнонцӕ?

Нæ республики Хецауади Сæрдар ДЗАНАЙТИ Барис Дигори райони косæг балций рæстæг

Еци нӕхъӕртондзийнадӕ райеуварс кӕнунбӕл гъӕубӕсти ‘рдигӕй цудӕй дзубанди, фал гъуддаг кӕмӕй аразгӕ адтӕй, еци хецауеуӕггӕнгутӕ цӕмӕдӕр гӕсгӕ уобӕл байархайунмӕ ӕгириддӕр се ‘ргом не ‘здахтонцӕ. Хуарз ӕма уӕдмӕ фӕззиндтӕнцӕ национ программитӕ ӕма уонӕй еуей («Ахури райрӕзт») фӕрци уӕхӕн рӕвдауӕндонӕ арӕзт цӕуй аци гъӕуи дӕр.

Уой арӕзтади куститӕ куд цӕунцӕ, уой исбӕлвурд кодта нӕ республики Хецауади Сӕрдар Дзанайти Барис, ӕрӕги косӕг балций Дигори райони уогӕй. Куд нисангонд ӕй, уотемӕй аци рӕвдауӕндонӕ гъӕуама исцӕттӕ уа нӕуӕг анзи размӕ, нуртӕккӕ си ӕнхӕст кӕнунцӕ азгъунсти медӕгӕй куститӕ. Раст зӕгъгӕй, Хецауади Сӕрдар аразийӕй нӕ байзадӕй аразгутӕй, ӕргомӕй син бауайдзӕф кодта, ӕгӕр дзӕндӕл ке ‘й сӕ архайд, уой фӕдбӕл. Арӕзтадон кустити разамонӕг зӕрдӕ байвардта, куст ке фӕррӕвдзӕдӕр уодзӕнӕй ӕма анзи кӕронмӕ гъуддӕгутӕ кӕронмӕ афойнадӕбӕл ӕнхӕстгонд ке ‘рцӕудзӕнӕнцӕ, уомӕй.

Зӕрдӕвӕрд хуарз ӕй, фал ӕ кустадон ихӕстӕ гъӕугӕ хузи ӕма нисангонд рӕстӕгмӕ ка не ‘нхӕст кӕнуй, уой цъухӕй уотид хе раст кӕнуни хузӕн рауайуй. Нури уӕнгӕ ба еци аразгутӕ гъӕйттӕй цӕмӕннӕ архайдтонцӕ, уӕдта сӕ куститӕй ма ӕнхӕсткӕнуйнагӕй ка байзадӕй, уони анзи кӕронмӕ фӕууни зӕрдтӕй тӕвдхӕлӕфӕй цитӕ райаразтонцӕ, уони хуӕрзгъӕдӕдзийнадӕ ба циуавӕр рауайдзӕнӕй? Сӕ хуӕдфӕсте си цалцӕггӕнӕн мадзӕлттӕ нӕ багъӕудзӕнӕй? Уӕхӕн фарстатӕ хумӕтӕги нӕ февзурунцӕ – цал хатти рауайуй уотӕ, ӕма аразгутӕ объект цӕттӕ ‘й, зӕгъгӕ, си сӕхе бӕргӕ фӕййеуварс кӕнунцӕ, фал цанӕбӕрӕг рӕстӕги фӕсте ба ‘й исхузӕнон кӕнунмӕ ма ибӕл берӕ архайун багъӕуй.

 

ГЪӔУАМА МЕДИЦИНОН ЛӔГГӔДТӔЙ ГЪӔУАГӔ МАКЕ ӔЙЙАФА

Бӕргӕ, нӕ аци тасдзийнӕдтӕ ку нӕ фӕррӕстмӕ уиуонцӕ, ӕма Хъарман-Синдзигъӕуи рӕвдауӕндонӕ берӕ-берӕ ӕнзти ӕнӕкъулумпитӕй фӕккосӕд. Нӕ абони дзубанди ба уобӕл ӕй, ӕма, ахсгиаг гъуддаг барӕгонд кӕмӕн ӕрцӕуа, е гъӕуама бӕрнонӕй лӕдӕра ӕ сӕйраг ихӕс: «Аразгӕ, уӕд хузӕнонӕй!..»

Нӕкӕси, уӕхӕн уайдзӕф Цӕгат Иристони Сӕргълӕууӕг Сергей Меняйло бакодта, социалон ахедундзийнадӕ кӕмӕн ес, уӕхӕн арӕзтӕдти куститӕ куд ӕнхӕстгонд цӕунцӕ, уой бӕлвурд кӕнгӕй, ӕ косӕг балций рӕстӕг Дигорай аййевӕдти скъола дӕр ку бабӕрӕг кодта, уӕд.

Аци ахургӕнӕндони азгъунст паддзахадон программӕ «Культури райрӕзт»-мӕ гӕсгӕ цӕуй бундорон цалцӕггонд. Ӕма карзӕй бауайдзӕф кодта, сметон документаций зингисервӕзти сигнализаци ӕма зингисервӕзти рӕстӕг адӕмӕн фегъосунгӕнӕн мадзал нисангонд ке нӕ ‘нцӕ, уой фӕдбӕл. Уайдзӕфтӕ ӕрхаудтӕй гъаргӕнӕни кустмӕ дӕр.

Дзубанди ма рауадӕй уой фӕдбӕл дӕр, ӕма скъолайӕн нуртӕккӕ ӕвӕстеуатӕй балхӕнун гъӕуй нӕуӕг партитӕ ӕма ӕндӕр гъӕугӕ хӕдзари дзаумӕуттӕ. Сергей Меняйло байхӕс кодта райони разамундӕн ӕма дзуапдӕттӕг ведомствитӕн, цӕмӕй цубур рӕстӕгмӕ райеуварс кӕнонцӕ гъӕуагӕдзийнӕдтӕ.

Раст зӕгъгӕй, нӕ республики Хецауади Сӕрдар Дзанайти Барис ӕма, ӕ хӕццӕ ма хецаудзийнади алли къабӕзти минӕвӕрттӕй ка ‘дтӕй, етӕ дӕр, Дигори райони косӕг балций уогӕй ами социалон косӕндӕнтти уавӕртӕ бӕрӕг кӕнгӕй, гъе уӕхӕн домагӕ цӕстингасӕй ӕркастӕнцӕ уавӕртӕмӕ.

Фиццагидӕр уой зӕгъун гъӕуй, ӕма Национ проектти фӕрци аци райони фӕстаг рӕстӕг арӕзт ӕрцудӕнцӕ цалдӕр нӕуӕг социалон косӕндони, уой хӕццӕ ба ма си уой размӕ уӕхӕн косӕндӕнттӕй ка ‘дтӕй, уонӕмӕ ба бундоронӕй базилдӕнцӕ. Аци анзи кӕронмӕ гъӕуама рӕвдзӕгонд ӕрцӕуа райони центрон сӕйгӕдони сувӕллӕнтти поликлиникон хайадӕ. Ами куститӕ ӕнхӕст кӕнунцӕ Уӕрӕсей паддзахадон программӕ «Ӕнӕнездзийнади ирӕзт»-мӕ гӕсгӕ. Нуртӕккӕ си фӕуунтӕбӕл ӕнцӕ медӕгӕй фӕлгонцгӕнӕн куститӕ.

– Райони минкъий сабийтӕн, уогӕ райони иннӕ цӕргутӕн дӕр гъӕуама аккаг хузи агъазгонд цӕуа дӕсни медицинон лӕггӕдтӕй, багъӕуаги сӕ ӕндӕр рауӕнтӕмӕ цӕун куд нӕ гъӕуа, уотӕ, – баханхӕ кодта Хецауади Сӕрдар. – Махӕн нӕ архайд уобӕл ӕй, цӕмӕй адӕми ӕнӕнездзийнадӕ гъӕуайкӕнуйнади нӕмӕ алли райони дӕр ӕнӕмӕнгӕ уа гъӕугӕ фадуӕттӕ.

ГЪӔУАГӔДЗИЙНӔДТӔ ЦУБУР РӔСТӔГМӔ ЕУВАРСГОНД ӔРЦӔУДЗӔНӔНЦӔ

Дзанай-фурт ма бабӕрӕг кодта, Дур-Дури ка ӕрбунӕттон ӕй, еци скъола-интернат седзӕр ӕма ӕнӕ ниййергутӕй байзайӕг сувӕллӕнттӕн. Е нур ӕртинсӕй анземӕй фулдӕр косуй, ӕй нӕ республики ахурадӕ ӕма науки Министради бӕрни. Нуртӕккӕ си цӕрунцӕ дууӕ ӕма ӕртинсӕй сувӕллони. Хецауади Сӕрдар ӕхе цӕститӕй фӕууидта, сувӕллӕнттӕн си цӕрунӕн дӕр ӕма ахур кӕнунӕн циуавӕр фадуӕттӕ ес, уой, ӕма си аразийӕй байзадӕй.

Мадта идарддӕр ба сӕ уавӕртӕ гъӕуама никкидӕр фӕххуӕздӕр уонцӕ. Еуемӕй, аци интернат архайдта национ проект «Ахурадӕ»-йи. Уой фӕрци уавӕртӕ фӕххуӕздӕр ӕнцӕ, ци гъудӕй, уонӕй алцӕмӕй дӕр исӕнхӕст ӕнцӕ гъӕдикустгӕнӕн ӕма хуйӕн, хӕдзари гъуддӕгутӕ амонуни, гъӕууонхӕдзарадон, фӕллойнӕ ӕма ӕндӕр цехтӕ. Иннемӕй ба, Дзанай-фурт ами ку адтӕй, уӕд, куд радзурдтонцӕ, уотемӕй  интернати архайд цӕмӕй никки зӕрдӕмӕдзӕугӕдӕр уа, уой туххӕй ба коллективмӕ цӕмӕйдӕрти фӕккӕсун гъӕуй. Зӕгъӕн, нерӕнгӕ  си нӕ фагӕ кӕнуй фӕзуӕттӕ, нӕ син ес сӕхе спортивон зал,  цехти нӕ фӕффагӕ кӕнуй, сувӕллӕнттӕ цӕмӕй архайуонцӕ, уӕхӕн ӕрмӕг. Хецауади Сӕрдар ӕхемӕ фӕббӕрӕг кодта еци нӕхъӕртондзийнӕдтӕ, ӕма зӕрдӕ байвардта, ӕвӕстеуатӕй ке байархайдзӕнӕй, цӕмӕй цубур рӕстӕгмӕ етӕ еуварсгонд ӕрцӕуонцӕ.

Сувӕллӕнтти интернат-скъолай ӕнӕлухгонд фарстатӕ, иннӕ тухстаг гъуддӕгутӕбӕл дзубанди рауадӕй, уой, фӕсте райони администраций ци ӕмбурд арӕзт ӕрцудӕй, уоми дӕр.

Еумӕйагӕй ба еци ӕмбурди дзубанди цудӕй, райони размӕ ци нисантӕ лӕууй, уони туххӕй. Ӕ сӕргълӕууӕг Цагъати Сослан куд фегъосун кодта, уотемӕй сӕ зӕрди ес иннӕ анз  еугур федералон ӕма республикон программити дӕр архайун. Сӕ сагъӕссагдӕр фарстатӕй ба еу ӕй Дигорай донӕфсесади нӕуӕг хизӕг исаразун ӕма байархайдзӕнӕнцӕ, цӕмӕй еци фарста хаст ӕрцӕуа федералон программӕмӕ.

Бундорон цалцӕгкӕнуйнаг ӕнцӕ ахуради еугур косӕндӕнттӕ, Мостиздӕхи нӕййес культури Хӕдзарӕ. Уой фудӕй хехъӕппӕресадон къуӕрттӕ сӕ ахуртӕ аразунцӕ скъолай  спортивон зали фӕсуроктӕ. Хъарман-Синдзигъӕуи культури Хӕдзарӕ дӕр бундоронӕй цалцӕгкӕнуйнаг ӕй. Еци фарстати фӕдбӕл куд фегъосун кодтонцӕ, уотемӕй иннӕ  анз дууӕ скъолайемӕ базелдзӕнӕнцӕ, 2023 анзи ба ӕндӕр дууӕ скъолайемӕ.

 

АДӔМИ ЦАРДИ УАВӔРТӔ ЗӔРДӔМӔДЗӔУГӔДӔР ЦӔМӔЙ УОНЦӔ

Ӕмбурди ци дзубанди рауадӕй, уомӕн хатдзӕгтӕ кӕнгӕй, Дзанайти Барис куд загъта, уотемӕй райони разамундӕн  гъӕуама ӕнгон ӕмгустадӕ уа республикон ведомствити хӕццӕ.  Ци унаффитӕ хаст цӕуонцӕ, етӕ ба гъӕуама  тӕккӕ ахедгӕдӕр хузи бӕрӕг кӕнонцӕ алли къабӕзти архайди дӕр, уӕлдайдӕр минкъий ӕма рӕстӕмбес амалгъонади райрӕзти гъуддаги. Цӕмӕй райони цӕргутӕ амалгъомадон гъуддӕгути балӕууонцӕ, уой туххӕй сӕ гъӕуй республикон ӕма федералон программити архайун.

Амалгъонади райрӕзтӕн райони ци равгитӕ ес, уой фӕдбӕл Дзанайти Барис дӕнцӕн ӕрхаста Дигорай цӕрӕг Тауасити Алани. Цуппар анзей размӕ аци лӕхъуӕн бавналдта ӕма исфӕндӕ кодта минкъий фермӕ исаразун сторвонс дарунӕн. Уой туххӕй фӕрӕзнитӕ куд нӕ гъудӕй, ӕма ӕ хӕдзарӕ дӕр бӕргӕ  рауӕйӕ кодта, фал ин еци ӕхцатӕ дӕр ӕнхӕст нӕ фагӕ кодтонцӕ.

Есгӕ ма ин рауадӕй ӕфстӕуттӕ ӕма уотемӕй аци анз январи балхӕдта дӕс хуӕрзгъӕдӕ гъоги. Мартъий мӕйи фегъуста гъӕуагӕ бийнонтӕн фӕййагъаз кӕнуни программи хабар ӕма е ‘ртӕ ‘мбалей хӕццӕ исфӕндӕ кодта бавзарун паддзахадон агъаз райсун.

Алан куд зӕгъуй, уотемӕй Дигори райони социалон Центрмӕ балӕвардтонцӕ бизнес-пълантӕ. Гъуддаг фӕррӕстмӕ ‘й ӕма син ци ӕхца равардтонцӕ, уонӕй балхӕдтонцӕ аст хуӕрзгъӕдӕ доцгӕ гъоги, еуей аргъ си 125 мин соми. Тагъд рӕстӕги сӕ фонсбӕл бафтудӕй дӕс уӕси, кӕцити баййивтонцӕ доцгӕ  гъоцитӕбӕл. Балхӕдтонцӕ уазалгӕнӕн агрегат, уӕдта ӕхсирласӕн боцикъа. Нуртӕккӕ сӕ хӕдзаради ес дӕс ӕма инсӕй доцгӕ гъоги ӕма аст уӕси. Сӕ продукци уӕйӕ кӕнунцӕ тукӕнтти фӕрци.

– Нӕ сӕйраг ихӕстӕ ‘нцӕ адӕми цардиуаги уавӕртӕ зӕрдӕмӕдзӕугӕдӕр кӕнунӕн еугур фадуӕттӕ аразун, цӕмӕй нӕмӕ кусти нӕуӕг бунӕттӕ фӕззиннонцӕ, амалгъонади ирӕзтӕн гӕнӕнтӕ,  цӕмӕй нӕмӕ фулдӕр кӕнонцӕ равгитӕ социалон  арӕзтӕдтӕн, ирӕзгӕ фӕлтӕртӕн агъаз кӕнунӕн. Етӕ къохи бафтуйдзӕнӕнцӕ, республики разамунди хӕццӕ уин ӕмгустадӕ ку уа, уӕд. Ӕма уобӕл ба гъӕуама еугур фӕрӕзнитӕй дӕр архайайтӕ, – баханхӕ кодта Дзанайти Барис.

Ӕрмӕг мухурмӕ бацӕттӕ кодта

БАЛИКЪОТИ Тотраз