Гвардион 13-аг æхсæг корпуси командир инæлар-майор ЦÆЛИККАТИ Хъантемур (рахесæрдигæй дуккаг) е ’мтохгæнæг æфсæддон разамонгути хæццæ.

Иристони берæ муггæгтæмæ рагæй нурмæ дæр адтæй æма ес абони дæр, сæрустур кæмæй æнцæ, е ’рвадтæлти кадæ бæрзонд ка исиста, æ хуарзи кой идæрдтæбæл кæмæн райгъустæй, уæхæн адæймæгутæ. Еци муггæгти нимæдзæмæ хаунцæ Цæликкатæ дæр. Сæ фæсевæди минæвæрттæ кæддæриддæр адтæнцæ раззæгти хæццæ куд сабур царди, уотæ Фидибæсти сæрбæлтау тохи дæр. Игъустгонд тугъдон лæг адтæй, зæгъæн, Цæликкати Данилбег, паддзахи æфсади инæлар-майор.Уæлдай æхсаргинæй фескъуæлхтæй 1977-1878 æнзти уруссаг-турккаг тугъди рæстæг. Сæрустур си адтæй æфсад æнæнгъæнæй дæр, сæрустур си адтæй болгайраг адæм дæр, кæцитæн цитгийнаг адтæй куд турккаг гъезæмæрттæй сæ фæййервæзунгæнæг. Номдзуд уруссаг инæлар ба ин еумæ æфсæддон хуæрзеуæг дæтгæй загъта: «Сæрустур ди дæн, Данилбег!..»

Никкидæр ма Цæликкатæй беретæ иссæнцæ, куд паддзахи доги, уотæ советон рæстæгути дæр зундгонд æфсæддон архайгутæ. Уонæй еу – Алагири  районæй Нæуæггъæуæй рацæуæг  Цæликкати Александри (Ахбердий) фурт Хъантемур дæр.

Райгурдæй 1908 анзи 10 апърели. Сурх Æфсади рæнгъити адтæй 1929 анзæй фæстæмæ. 1932 анзи каст фæцæй Фæскавкази Бакуй 26 комиссарей номбæл фестæгæфсæддон скъола æма службæ кодта 80-аг æхсæг дивизий 240-аг æхсæг полкки, фиццаг взводи, фæстæдæр ба – роти командирæй. Æ хуарз æнтæстити туххæй 1934 анзи хуарзæнхæгонд æрцудæй Сурх Стъалуй орденæй. Фæстæдæр Хъантемури рарвистонцæ М.В. Фрунзей номбæл æфсæддон академимæ. Зæрдæргъæвд лæхъуæн æнтæстгинæй фæцæй æ ахур уоми дæр. Академи фæууни фæсте Хъантемури рарвистонцæ Идард Хорискæсæнмæ, уоми райдæдта косун 1-аг хайади хецауи хуæдæййевæгæй, фæстæдæр ба ’й исæвардтонцæ 1-аг æхсæг хецæн бригади штаби хецауæй, идарддæр – 176-аг æхсæг дивизий штаби разамонæгæй.

Устур Фидибæстон  тугъди рæстæг Хъантемур кæми службæ кодта, еци дивизи, 9-аг æфсади уогæй, архайдта Хонсари фронти тугъдон цаути. Цæликки-фуртæн æ барæ бакодтонцæ 591-аг æхсæг полккæн разамунд дæттун, уомæн æ раздæри командир ба фæццæф æй.

ЦÆЛИККАТИ Хъантемур

1941 анзи сентябри Хъантемури дæлбарæ бакодтонцæ 377-аг æхсæг полкки дивизи, анзи фæсте ба 3-аг гвардион æхсæг  дивизи. Еци æфсæддон хай архайдта Сталингради, Ростови, Донбасси, Мелитополи, Хъирими æмпурсæн операцити, уæгъдæ кодта знагæй сахартæ Евпатори, Севастополь, Каховкæ, Молочанск, Новочеркасск, Волновахæ. Волновахæбæл тугъди уæлдай хъæбæрдæр ке фескъуæлхтæй, уой туххæй дивизийæн равардтонцæ ном «Волновахаг».

Цæликкати инæлари туххæй 13-аг гвардион æхсæг корпуси командир, инæлар-майор Чанчибадзе уотæ финста: «3-аг гвардион æхсæг дивизийæн разамунд дæтгæй, æхе равдиста хуарз стратег æма дæсни æфсæддон разамонæгæй. Зумæги зин уавæрти хъæбæр арæхстгинæй амудта æ дивизийæн балций над, уой фæдбæл ин лæвæрд æрцудæй Гъæуайкæнуйнади адæмон комиссари Арфи финстæг».

Хъантемури 1944 анзи майи  иснисан кодтонцæ 13-аг гвардион æхсæг корпуси разамонæг, еци æфсæддон хай адтæй Уæлдæр командæкæнуйнади Ставки æвæрæни (резерви). Июли ба ’й байеу кодтонцæ 1-аг Прибалтики фронти æфсæдти хæццæ.

Советон Прибалтики зæнхитæ немуцаг-фашистон æрбалæборгутæй уæгъдæ кæнгæй, 1944 анзи фæззæги Шауляйи нимпурсæн операций рæстæг Цæликкати Хъантемур бæгъатæрæй фæммард æй. Байвардтонцæ ’й сахар Витебски, фæстæдæр ба, 1949 анзи ба ’й кири исластонцæ æ райгурæн Иристонмæ æма  æфсæддон цитгин мадзæлтти хæццæ ’й байвардтонцæ Дзæуæгигъæуи Ирон аргъауæни тургъи мемориалон уæлмæрдти.

Цæликкати Хъантемур æ тугъдон æскъуæлхтдзийнæдти туххæй хуарзæнхæгонд æрцудæй Сурх Турусай дууæ орденемæй, Суворови дуккаг къæпхæни æма Кутузови дуккаг къæпхæни ордентæй, Фидибæсти фиццаг къæпхæни æма Сурх Стъалуй ордентæй.

Циртдзæвæн ЦÆЛИККАТИ Хъантемури циртбæл Дзæуæгигъæуи Ирон аргъауæни тургъи пантеони.

Абони Цæликкати Хъантемури имисгæ ба уомæ гæсгæ кæнæн, æма æрæги 10 апърели – æ райгурдбæл исæнхæст æй финддæс æма фондзинсæй анзи (1908-1944). Уой фæдбæл Дзæуæгигъæуи Ирон аргъауæни Пантеони инæлар-майор Цæликкати Ахбердий фурт Хъантемури цирти рази адтæй митинг. Исаразта ’й Цæгат Иристони æхсæнадон организаци «Цæликкати муггаги культурон бундор». Хеуæнттæ, хæстæгутæй уæлдай ма аци мадзалмæ æрбацудæнцæ Цæгат Иристони ветеранти Совети, Дзæуæгигъæуи æма Алагири районти ветеранти организацити минæвæрттæ, Нæуæггъæуи администраций сæргълæууæг Демурати Хъазбег, дзиллон хабархæссæг фæрæзнити косгутæ, æригæнтти æфсæддон-патриотон æхсæнадон æзмæлд «Æригон æфсад»-и архайгутæ.

Митинг байгон кодта муггаги æхсæнадон организаци «Цæликкати культурон бундор»-и сæрдар Цæликкати Александр. Е радзурдта Хъантемури цард æма тугъдон нæдти туххæй. Цæликкати Эльбруси радзубандийæй ба митинги архайгутæ базудтонцæ, Хъантемур куд зин уавæрти ирæзтæй, уæдта æ бийнонти царди хабæрттæ.

Нæ республики тугъди æма æфсæддон служби ветеранти Комитети сæрдар Азиати Александр баханхæ кодта уæхæн мадзæлтти ахедундзийнадæ фæсевæди æфсæддон-патриотон гъомбæлади.

Цæликкати Александри хæццæ арази уогæй, уотæ дæр ма загъта, еци гъомбæладон архайди медæгæ æнæмæнгæ гъæуй дзорун, нæ лæхъуæнтæй нуртæккæ сæрмагонд æфсæддон операций ка архайуй, уони бæгъатæрдзийнадæ æма лæгдзийнади туххæй дæр.

Кæронбæттæни митинги архайгутæ исæвардтонцæ деденгутæ инæлар-майор Цæликкати Хъантемури циртбæл.

ХЕКЪИЛАТИ Маринæ