Уæрæсей куст дæттуни гъуддаг æ раздæри уагæбæл исаразуни туххæй ведомствити ‘хсæн косæг къуарæн Уæрæсей Федераций Хецауади Сæрдари хуæдæййевæг Татьянæ Голиковай разамундæй ци æмбурд арæзт æрцудæй æрæги Мæскуй, уоми архайдта Цæгат Иристони Сæргълæууæг Сергей Меняйло дæр. Æ хæццæ ма си видеоконференцбастдзийнади хузи архайдтонцæ: нæ республики Хецауади Сæрдари хуæдæййевæг Плати Альбинæ, хецауади æнхæстгæнæг оргæнти разамонгутæ, республики кустуæтти минæвæрттæ.

Ведомствити ‘хсæн косæг къуар ци фарстатæмæ ‘ркастæй, уонæн сæ сæйрагдæртæй еу адтæй нуртæккæ кусти бунæттæ дæттуни уавæр Цæгат Иристони. Сергей Меняйло æ радзубандий куд фæббæрæг кодта, уотемæй фæстаг дууæ анзи еци уавæр нæ æййевуй, иудадзуг имæ каст цæуй:

– Официалон кусти бунат кæмæн нæййес, еци адæми хай кæд 2020 анзи адтæй 15 проценти, уæд аци анзи сентябри ба – 9 проценти.

Сергей Меняйлой дзубандимæ гæсгæ, дзæвгарæ исирæзтæй республики хе хъауритæй архайæг цæргути нимæдзæ, аци бонмæ ‘нцæ 38 мин адæймагемæй фулдæр. 2021 анзи райдайæнмæ хе хъауритæй архайæг граждæнтæ Цæгат Иристони адтæй дууæ мин адæймагемæй минкъийдæр. Е ма баханхæ кодта, нæуæг косæн бунæттæ исаразун, кусти лæуд адæми нимæдзæ фæффулдæр кæнун ке æй сæйраг нисан инвестицион проекттæ ‘взаргæй:

– Республики фæзуати царди уагъд цæунцæ 41 инвестицион проекти, сæ еумæйаг аргъ – 66 миллиард соми. Етæ гъæуама раттонцæ туризм æма агропромышленнон комплекси 8 мин кусти бунатемæй фулдæр.

Æнтæстгинæй регион æнхæст кæнуй национ проект «Демографи»-йи федералон проект «Куст иссерунæн агъаз».  2020 анзæй нурмæ си архайдтонцæ 2723 адæймаги, сæ 85 проценти кенæ куст иссирдтонцæ, кенæ ба профессионалон архайди хъалон исфедар кодтонцæ. Фулдæр пайда кæнунцæ гид-экскурсовод, фестæгæйцæуæг туризми инструктор, хуæруйнаггæнæг, кондитер æма иннæ профессионалон цæттæдзийнади программитæй. Куст дæттун æма цæргути социалон гъæуайкæнуйнади министрадæ æнхæст кæнуй социалон контракти программæ. Æ архайгутæ – фæккæсуйнаг граждæнтæ. Программæ ци æртæ анзи косуй, уæдæй нурмæ социалон контракт адæми цардиуагæбæл хуарзæрдæмæ фæззиндтæй. 2021 анзæй нурмæ, паддзахади агъаз райсгæй, куст иссирдтонцæ еу мин адæймагемæй фулдæр, 1685 ба ма иссæнцæ амалгъонтæ, 922 хе агъазадон хæдзарæдтæ дæр райстонцæ социалон агъаз. Уомæй уæлдай ма 250 гъæути цæргутæн нæуæг косæн бунæттæ исаразун уодзæнæй программæ «Гъæууон фæзуæтти еумæйаг ирæзт»-и республикон проект «Гъæууон фæзуæтти нуриккон бакаст»-и агъазæй.

Сергей Меняйло ма радзурдта ахурадон уагæдæнттæ æма промышленнон кустуæтти æнгом æмгустади туххæй. Зæгъæн, фæстаг къуар анзи ахедгæ æвæрццаг рахастдзийнæдтæ исæвзурдæй компани «Норникель»-йи къуар: ООО «Норильскникельремонт» – агъазиаудæр берæкъабазгин цалцæггæнæн-арæзтадон кустуат, акционерон æхсæнадæ «Заполярный филиал» æма Хуæнхон-металлургон институти ‘хсæн. Е æй Цæгат Кавкази еунæг уæлдæр ахурадон уагæдонæ, æ профилон студентти къуæрттæ еудадзугон бундорбæл æндæр регионмæ ка ‘рветуй, æма си аллианз архайунцæ 300 студенттемæй фулдæр. Уоми практики фæсте еудадзуг косгæ байзадæнцæ 2700 рауагъдони.

Æхецæн ка косуй, æнæ хъалонтæ федгæй, уони нимæдзæ фæмминкъийдæр кæнуни фарстабæл дзоргæй, загъд æрцудæй, аци анзи январæй сентябрмæ региони уæхæн цаутæ бæрæггонд ке ‘рцудæй 8 минемæй фулдæр, уой хæццæ си раргом кодтонцæ 6 мин адæймагемæй фулдæр, гъома, 78,6 проценти – исбæрæггонд нимæдзæй.

– Æнæ хъалонтæ федгæй, сосæггай ка куста, уони исбæрæг кæнуни мадзæлтти фæрци нæуæг регистрацигонд амалгъонти, зæнхкосæг-фермерон хæдзарæдти æма хе хъауритæй архайгути нимæдзæ исхъæрттæй 4696 уæнгæ, – фæббæлвурд кодта Сергей Меняйло.

Хецæнæй региони разамонæг æрлæудтæй республики астæуккаг æма уæлдæр ахурадон уагæдæнтти федæни дæсни специалисттæ цæттæ кæнуни фарстабæл. Е фæннисан кодта, профессионалон ахурадон уагæдæнттæмæ региони бюджети фæрци ахурмæ ке райсунцæ, еци студентти нимæдзæ фæстаг дууæ анзи 40 процентемæй фулдæр ке фæббæрзонддæр æй. Фарæй нурмæ, республики хъæбæрдæр ка гъæуй, ахурадон уагæдæнтти 20 уæхæн нæуæг дæсниади байгон æй. Республикæ активонæй архайуй проект «Профессионалитет»-и. 2023 анзи байгон æй «Профессионалитет», «Барадæгъæуайкæнуйнадон архайд æма разамунд дæттуни гъуддаг», зæгъгæ, уæхæн æздæхти хæццæ. Регион райста грант профессионалитет «Ахурадæ» исаразунæн. Еумæ райсгæй, профориентацион кустбæл дзоргæй, республики Сæргълæууæг фæннисан кодта, региони ке байгон æй 317 профилон æма 26 дæлпрофессионалон къласи. Бадзурдтæ финст æрцудæнцæ 52 æмгустгæнæгей хæццæ промышленности, гъæууон хæдзаради, арæзтади, культури æма аййевади къабази.

Æмбурди кæрони, хатдзæгтæ кæнгæй, Татьянæ Голикова Цæгат Иристони Сæргълæууæгæн байихæс кодта федералон æнхæстгæнæг оргæнти хæццæ еумæ бацæттæ кæнун «фæндагон картæ» республики куст дæттуни æма экономикæн профессионалон кадртæ цæттæ кæнуни туххæй. Документи гъæуама бæлвурдæй разиннонцæ гъæуагæдзийнæдтæ æма цæстуингæ мадзæлттæ республики кусти бунæттæ фæффулдæр кæнуни туххæй.