Фашистон Германи Советон Цæдесмæ гадзирахаттæй æрбалæбурдта, зæгъгæ, уæззау хабар æнæгъæнæ бæстæбæл ку райгъустæй, уæд советон адæм æмхузонæй исистадæнцæ цифуддæр знаги нихмæ тохмæ. Уотæ Цæгат Иристони дзиллæ дæр. Тугъди райдайæни фиццаг бæнтти нæ республики еугур рауæнти дæр арæзт цудæй митингтæ, уоми адæм федарæй соми кодтонцæ, алцидæр ке бакæндзæнæнцæ нæ Фидибæсти сæребарæдзийнади сæрбæлтау. Уой фæдбæл газет «Социалистон Дигорæ» 1941 анзи 24 июни ци æрмæгутæ ниммухур кодта, уонæй еу цалдæр уин уæ зæрдæбæл æрлæуун кæндзинан.

 

«ЗНАГИ ЕУ ЦÆФÆН МАХ РАТДЗИНАН ДУУÆ-ÆРТÆ ХАТТИ УСТУРДÆР ЦÆФ!..»

 

Уотæ федарæй загътонцæ Чиколай Ленини номбæл колхози фæллойнæгæнгутæ сæ еумæйаг митинги, кæцими архайдта 600 адæймагемæй фулдæр.

 

Гермайнаг фашисттæ нæмæ берæ æнзти дæргъи сæ дæндæгутæ  фенсгæй, аци анз 22 июни сæумæй 4 сахаттебæл æнæниууодæнсгæ, сирдти лæбурд ке æрбакодтонцæ, æма уой фæдбæл нæ хецауадæ дзурд ке равардта нæ Сурх Æфсад æма Тугъдон-Денгизон Флотæн знаги ниппурхæ кæнун, уой фегъосгæй, æмбурди уæвгутæ устур разæнгардæй рапарахат кодтонцæ пренитæ.

Фиццаг дзурди барæ райста коммунист Дзарасти Агубекир, кæци загъта, мах ке ан æнæбасæтгæ, цийфæнди знагæн дæр, цæттæ ке ан æ нихмæ алли афони дæр федарæй истох кæнунмæ, æма ин, куд нурмæ, уотæ аци хатт дæр ке ратдзинан сæрсæттæн цæф.

Коммунист Тускъати Хасан дæр загъта, советон адæми къæрцгъосдзийнадæ бæрзонд ке æй, советон адæм ке ратдзæнæнцæ знаги еу цæфæн  дууæ-æртæ хатти устурдæр цæф.

– Æз, – загъта кæронбæттæни Тускъай-фурт, – 1921 анзи игурд, тæккæ абони дæр цæттæ дæн нæ парти æма хецауади фæдздзурдæй тохæнгæрзтæ райсунмæ æма раззæгти хæццæ знаги нихмæ тохмæ цæунмæ.

Хъанухъти Габола федарæй загъта, нæ еугур хъауритæ дæр ке ратдзинан нæ Райгурæн бæсти сæрбæлтау, не ’дасдзийнадæ багъæуай кæнунмæ, парти æма хецауади фиццаг фæдздзурдмæ æд æригон, æд зæронд ке райсдзинан тохæнгæрзтæ æма ке тох кæндзинан нæ тоги фæстаг  æртæхи уæнгæ.

Цæгат Иристони Сæйраг Совети депутат Абисалти Ехъуб æ радзубандий куд загъта, уотемæй фашистон цъамартæн нæ агъазиаудæр дзуапп уодзæнæй не ’хсæн никки федардæр кустадон æгъдау ниввæрун æма цубурдæр æмгъудмæ, æнæ еу нæмуг фæцъцъæхуæл кæнгæй, нæ хуартæ бафснайун.

Гарданти Гæбæлиндзæ загъта:

– Мах бæстæ, нæ парти æма хецауадæ еудадзугдæр лæуунцæ сабурдзийнади фарс. Цитгин Ленини дзурдтæ: «Тугъд дæ ку нæ фæндæуа, уæд имæ уо цæттæ», зæгъгæ, зæрдæбæл даргæй, мах еудадзугдæр федар кæнæн нæ бæсти æдасдзийнадæ, ан цæттæ цийфæнди знаги нихмæ дæр тохмæ!

Митинги архайгутæ æмзæрдæй исгъæлæс кодтонцæ сæ еумæйаг унаффæбæл, кæцими загъд адтæй: «Мах, Ленини номбæл колхози колхозонтæ, базонгæй уой, æма Германий фашистон куйтæ ке æрбалæбурдтонцæ тогцъух сирдау нæ социалистон Фидибæстæмæ, кæци æй еугур дуйнебæл сабурдзийнади, фæллойнади æма адæмти лимæндзийнади цæгиндзæ, еугурæйдæр устур гъæугæ æма аккагбæл нимайæн советон хецауади фæдздзурд нæ Цæдеси фæллойнæгæнгутæмæ фашистон цъамартæн сæрсæттæн цæф никкæнуни туххæй, æма нæ æнæбасæтгæ Сурх Æфсад æма Тугъдон-Денгизон Флоти Германий арæнбæл бацæуни приказ еци тухгæнгути фесафуни туххæй.

Фашистон куйти æнаккаг æрбалæбурдæн мах еугурæйдæр дзуапп дæттæн æма дæтдзинан нæ Коммунистон партий æма хецауади алфамбулай никкидæр æрбатумугъ унæй, уой унæффтæ царди уадзунæй.

Мах, куд некæд уотæ, исесдзинан бæрзонд нæ къæрцгъосдзийнадæ æма уарзондзийнадæ нæ бæстæмæ. Нæ кустадон æгъдау æма æнтæстдзийнадæ фæттухгиндæр æма фæффулдæр кæндзинан. Æфсергун хуартæ æфснайд æрцæудзæнæнцæ цубур æмгъудмæ, æнæцъæхуæлæй. Цубур рæстæгмæ лæвæрд æрцæудзæнæнцæ еугур паддзахадон ихæстæ æхцайæй, хуæлцæй æма æртиккаг Фондзанзони (4-аг анзи рауагъд) æфстау…»

 

«НÆ ÆНОВУД ФÆЛЛОЙНÆЙ АГЪАЗ КÆНДЗИНАН НÆ  БÆГЪАТÆР ТУГЪДОНТÆН!..»

 

Уæхæн унаффæ рахастонцæ колхоз «Большевик»-и фæллойнæгæнгутæ сæ еумæйаг æмбурди.

 

«Большевик»-и колхози митинг байгон æй 7 сахаттебæл изæрæй 22 июни.

Митинги доклад искодта колхози партион организаций секретарь Будайти Алийхан, кæци загъта, зæгъгæ, 22 июни сæумæй 4 сахаттебæл æрбалæбурдтонцæ нæ Цæдесмæ цъамар, адæмхуар фашисттæ сæ хуæдтæхгутæй, фехалдтонцæ нæ астæу ци сабурдзийнади пакт адтæй, уой. Мах алли мадзалæй дæр архайдтан, цæмæй нæ бæстæ, нæ фæллойнæгæнгутæ тугъдæй, куд æнгъизтæй, уотæ, еуварсдæр адтайуонцæ, уомæ гæсгæ нæ лимæндзийнадæ алке хæццæ дæр федар кодтан, фал фашистон куйтæ еци устур рæстдзийнадæмæ не ’ркæсгæй, архайунцæ, цæмæй фулдæр тог никкæла зæнхæбæл, æма нæ æнæкæрон Советон Цæдеси еугур фæллойнæгæнгутæ æмхузонæй дзуапп дæттунцæ сæ митингти, зæгъгæ, еци цъамардзийнадæ аразгутæ æрцæудзæнæнцæ пурхæгонд. Будай-фурт дзурдта еугур колхозонтæмæ дæр, цæмæй сæ кустадон нормити уæлахезонæй æнхæст кæнунмæ сæ еугур хъауритæ дæр исаразонцæ, цæмæй цидæр афони багъæуа, уæн цæттæ алли æгъдауæй дæр.

Докладгæнæги фæсте радзурдтонцæ устур разæнгардæй Тахойти Ибрагим, Тохъайти Морат, Цæрикъати Иса æма æндæртæ.

Етæ æрдзурдтонцæ еугур еци æнæниууодæнсгæ миутæбæл æма уонæн аккаг дзуапп раттуни туххæй.

Митинги архайгутæ еузæрдиуонæй ци унаффæ рахастонцæ, уоми баханхæ кодтонцæ уой дæр, æма æртиккаг Фондзанзони (4-аг рауагъд) æфстау æма иннæ еугур паддзахадон ихæстæ, куд æхцайæй, уотæ хуæлцæй дæр, колхозонтæ бафеддзæнæнцæ 1 июльмæ.

 

«НÆ СУРХ ÆФСАДÆН УСТУР АГЪАЗ КÆНУН  УОДЗÆНÆЙ ЗНАГÆН ТÆККÆ КАРЗДÆР ЦÆФ!..»

 

Уæхæн нифси хæццæ разæнгардæй хъиамæт кæнунæй зæрдæ байвардтонцæ Будури Дæргъæвси колхози фæллойнæгæнгутæ.

 

22 июни изæрæй 6 сахаттебæл байгон æй митинг, кæцими адтæй 353 адæймаги.

Доклад искодта Фидарати Максим – райкоми бæрнон косæг, – кæци лæмбунæгæй балæдæрун кодта колхозонтæн Советон Цæдес æма Германийæн ци лимæндзийнадæ æма базайради федуддзийнадæ адтæй се ’хсæн, уой фæстаг ке фехалдта, æма æрра куййи лæбурд ке æрбакодта нæ бæстæмæ. Фидари-фурт лæмбунæг æрлæудтæй еци æнæниууодæнсгæ миути туххæй нæ советон паддзахадæ ци унаффæ рахаста, уобæл, кæцими дзурд ес еугур фæллойнæгæнгутæмæ дæр, цæмæй еугур тухтæ дæр лæвæрд æрцæуонцæ нæ æнæбасæтгæ Сурх Æфсад æма Тугъдон-Денгизон Флотæн, уæд е ратдзæнæй Германий фашисттæн цубурдæр рæстæгмæ нихкъуæрд раттуни фадуат. Еци устур историон гъуддаг нæ  еугурей размæ дæр æвæруй куд некæд, уотæ устур ихæстæ еугур гъæууонхæдзарадон кустити.

Доклади фæдбæл пренити æрдзоргутæ – Цъæхилти Мæрзахъул, Сугъарати Кермен, Хъибизти Геуæрги, Дзуццати Созрухъо, Хъудаккати Дзитт æма æндæртæ æрлæудтæнцæ парти æма хецауади фæдздзурд нæ еугур фæллойнæгæнгутæмæ гермайнаг фашистти ниппурхæ кæнуни туххæй. Етæ дзурдтонцæ, партибæл куд æновуд æнцæ, цæттæ ке ’нцæ цийфæнди знаги нихмæ дæр æд тохæнгæрзтæ фестун, куд нæ Цæдеси еугур фæллойнæгæнгутæ.

Митинг æнæмæнгæ банхæст кæнунбæл банимадта хæстæг рæстæгмæ паддзахадон æфстауи æхца бафедун, раттун еугур паддзахадон ихæстæ дæр. Е устур гъуддаг æй нæ Сурх Æфсад æма Тугъдон-Денгизон Флоти тухтæ никкидæр ниффедар кæнунæн. Гъæуама тиллæги куст æрцæуа куд некæд, уотæ цубур рæстæгмæ æма æфснайд дæр æнæцъæхуæлæй, е уодзæнæй нæ Сурх Æфсадæн устур агъаз, е уодзæнæй знагæн устур цæф.

 

«САУÆНГÆ  НÆ УОДТÆ  ДÆР НÆ БАВГЪАУ КÆНДЗИНАН УÆЛАХЕЗИ СÆРБÆЛТАУ!..»

 

Уæхæн нифси хæццæ си алкедæр æ косæн бунати ке архайдзæнæй нæ Фидибæстæ немуцаг-фашистон æрбалæборгутæй исуæгъдæ кæнуни сæрбæлтау, уой туххæй сæ фæндæ федарæй загътонцæ Секери «Сурх-Дигори» колхози фæллойнæгæнгутæ.

 

22 июни изæрæй æхсæз  сахаттебæл Секери колхози колхозонтæн адтæй митинг,  архайдтонцæ си 400 адæймагей бæрцæ.

Æмбурди доклад искодта колхози партион организаций секретарь Биазæрти Иван. Е æмбурди архайгутæн лæмбунæг балæдæрун кодта Советон Цæдеси æма Германий æхсæн ци лимæндзийнади бадзурд адтæй, уой Германий паддзахади разамунд гадзирахаттæй ке фехалдта æма цъамар фашисттæ нæ сабур цæрæг Советон бæстæмæ æверхъауæй ке ’рбалæбурдтонцæ 22 июни сæумæй 4 сахаттебæл, уой. Æма знаг пурхгонд æрцæуа, уой туххæй ба Сурх Æфсад æма Сурх-Денгизон Флотæн багъæудзæнæй еугур Советон бæсти фæллойнæгæнгути агъаз сæ хъазауатон куст,  сæ ихæстæ æнтæстгинæй æнхæст кæнунæй.

Доклади фæдбæл устур разæнгардæй æрдзурдтонцæ колхозонтæй Бурнæцти Муса, Надгерийти Базо æма Петя,
Сакъити Сандир æма æндæртæ.

Етæ федарæй загътонцæ, Советон хецауадæ ци унаффæ рахаста гермайнаг цъамар, æдзæсгон фашистти ниппурхæ кæнуни фæдбæл, е æй хъæбæр раст,  æма уой исæнхæст кæнуни фæдбæл мах нæ хъиамæт, нæ мулк, ку багъæуа, уæдта нæ уодтæ дæр ке ратдзинан нæ бæсти сæребари сæрбæлтау.

 

«НÆ БÆСТИ СÆРЕБАРÆ ЦАРД БАГЪÆУАЙ КÆНУНИ ТУХХÆЙ ЦИДÆРИДДÆР ГЪÆУЙ, УОЙ ИСАРАЗУНМÆ  ЦÆТТÆ АН!..»

 

Уæхæн унаффæ рахæсгæй, Сурх-Дигори цæрæг дзиллæ исфæндæ кодтонцæ, алкедæр си никки хъазауатондæрæй ке косдзæнæй, алцæмæйдæр фронтæн агъаз кæнунбæл ке архайдзæнæй.

 

Изæрæй аст сахаттебæл еугур колхозонтæ дæр æрцудæнцæ кустæй. Байгон æй митинг, кæцими архайдта 200 адæймагей бæрцæ. Докладгæнæг Дзилихти Александр цубур æма бæлвурдæй балæдæрун кодта, Германий фашисттæ нæ Фидибæстæмæ гадзирахаттæй ке æрбалæбурдтонцæ, уой. Базонгæ сæ кодта, цæмæй  еци куйтæн аккаг нихкъуæрд лæвæрд æрцæуа, цæмæй нæ бæстæ æ фæндон цард багъæуай кæна алли ’гъдауæй дæр, уой фæдбæл Советон хецауади фæдздзурди хæццæ.

Докладмæ байгъосгæй, колхозонтæй радзурдтонцæ Бузойти Тъох, Хъойбайти Гацир, Биазæрти Михал, Перисати Къацо, Гадати Гæлæу æма æндæртæ, кæцитæ федар зæгъунцæ, мах тухгинæй ке байамондзинан еци адæми знæгтæн, тохгæ куд фæууй, уой, зæгъгæ, нæ еугур тухтæ дæр ратдзинан не ’нæбасæтгæ Сурх Æфсад æма Тугъдон-Денгизон Флоти федардæр кæнунæн. Еугур колхозонтæ дæр устур аразийæй райстонцæ Советон хецауади фæдздзурд.

Райгъустæнцæ идардæй: «Æгас цæуæд нæ Советон бæстæ!», «Æгас цæуæд нæ Сурх Æфсад æма Цитгин Сталин!»

 

АДÆМИ ТУХÆ АДÆМИ УОДИГЪÆДÆЙ ЦÆУЙ!..

 

Аци æма æндæр ауæхæн хабæртти туххæй раздæр дæр ма финстан нæ газети. Нæуæгæй ба сæ уомæ гæсгæ имисæн, æма куд Устур Фидибæстон тугъди рæстæги, уотæ нæ адæми бабæй абони багъудæй уоди федардзийнадæ, Райгурæн бæсти еудзийнадæ æма æмархайди лæгдзийнадæ бавдесун. Æнæгъæнæ дуйне дæр сæ дæлбарæ бакæнунмæ ка гъавуй, уæхæн цалдæр паддзахади бабæй а зæнхæбæл царди сабурдзийнадæ æзмæнтунцæ аллихузон фудракæндтитæй, сæ фæндити сæйрагдæр знаггадæ ба арæзт æй Уæрæсей нихмæ. Æма син аккаг нихкъуæрд раттуни нисанеуæгæй мах бæсти ’рдигæй Украини арæзт æрцудæй сæрмагонд æфсæддон операци. Æнæ уотæ гæнæн нин нæбал адтæй, æма уой не ’знаггадæгæнгутæ дæр кæд лæдæрунцæ, уæддæр архайунцæ Уæрæсе фæффудгин кæнунбæл. Архайунцæ уобæл дæр, æма еци мадзали нихмæ нæ дзилли дæр исаразун. Фал сæ еци фудвæндæй неци рауадæй. Гъо, кедæрти къес-къостæ райгъустæнцæ, фал етæ æгириддæр нимади нæ ’нцæ – нæ дзиллæ сæ рæстуодæй лæдæрунцæ: абони бабæй нæбæл лæгæвзарæни рæстæг ке искодта, æма æ Фидибæстæ рæстзæрдæй ка уарзуй, етæ гъæуама цидæриддæр гъæуй, уомæй архайуонцæ æ сæрбæлтау. Æма нæ фæсевæди сæрæндæртæ абони хъазауатонæй архайунцæ сæрмагонд æфсæддон операций, сæ уæззау хъазауатон гъуддаги ба син æновудæй агъаз кæнуй нæ бæсти дзиллæ æнæгъæнæй дæр.

Уой туххæй берæ хабæрттæ еудадзуг игъосун кæнунцæ дзиллон хабархæссæг фæрæзнитæ. Цалдæрей кой уин ракæндзинан мах дæр.

Донецки Адæмон Республики фиццаг æфсæддон корпус, 58-аг æфсад, Æфсæддон-уæлдæфон тухти æма Уæлдæфон тухти нихмæ гъæуайкæнуйнади 4-аг æфсади, Уæлдæфон-десантон æфсади службæгæнгутæн фонд «Наша правда» æма парти «Еугонд Уæрæсе» апърелæй фæстæмæ фæййагъаз кодтонцæ – барвистонцæ син квадрокоптертæ, дронти нихмæ арæзт комплекстæ, хуæдтолгитæ гъæугæ цалцæггæнæн комплексти хæццæ, автомобилон радиостанцитæ, æфсæддон уæледарæс, æхсæви уинæн прибортæ æма берæ æндæр гъæугæ дзаумæуттæ.

Фонд «Наша правда»-йи генералон директор Александр Бровченко сæрмагонд æфсæддон операций тугъдонтæн гъæугæ фæрæзнитæ æма техникæ барвистонцæ 500 миллион сомей аргъ.

Парти «Еугонд Уæрæсе»-й Центрон æнхæсткоми разамонæг Александр Сидякин ба ма фегъосун кодта, уотемæй сæрмагонд æфсæддон операций райдайæнæй фæстæмæ «Еугонд Уæрæсе» фронтæн агъазæн æмбурдгонд æрцудæй 7 миллиард сомемæй фулдæр.

– Сæрмагонд æфсæддон операций нæ фæсевæдæй ка архайуй, уонæн нæ партион актив еудадзуг кæнуй гуманитарон агъаз, – загъта парти «Еугонд Уæрæсе»-й регионалон хайади раздзæуæг, нæ республики Сæргълæууæг Сергей Меняйло. – Бахъæртун сæмæ кæнунцæ сæрмагонд техникæ, хуаллаги продукттæ, медикаменттæ, уæледарæс. Зумæги рæстæг партий регионалон хайадæ исаразта акци «Бæгъатæртæн – гъар уавæртæ». Æлхæд æрцудæй цъоппин халæ, республики силгоймæгтæ ба си сæхе къохтæй искодтонцæ цъоппин цъиндатæ æма гъар уæледарæс. Еугурæйдæр æрвист æрцудæнцæ тугъдонтæн. Фæндуй мæ райарфæ кæнун Иристони цæргутæн, етæ сæхе нæ еуварс кæнунцæ, агъаз кæнунцæ сæ тугъдон ихæстæ æнхæстгæнæг фæсевæдæн… Уонæн ба аци рæстæг уæхæн агъаз хъæбæр ахсгиаг æй…

Нæ рагфидтæлтæй нин байзадæй уæхæн загъд: «Адæми туххæ адæми уодигъæдæй цæуй!..» Æма е раст æй – недзамантæй райдайæ æма нуриуæнгæ нæ адæм цийфæнди зин æма гъезæмайраг уавæртæй дæр тухгиндæр разинниуонцæ, уомæн æма  тухгин уиуонцæ сæ уодигъæди федардзийнадæй. Уотæ адтæй Устур Фидибæстон тугъди рæстæги дæр, федарæй ку загътонцæ: «Мах гъуддаг раст æй, знаг дæрæнгонд æрцæудзæнæй æма мах фæууæлахез уодзинан!..» Æма æцæгæйдæр уотæ рауадæй – дуйней еугур адæмти цифуддæр знаг – гермайнаг фашизм – дæрæнгонд æрцудæй… Уотæ уодзæнæй нур дæр – Уæрæсей нихмæ фудракæндтитæ ка аразуй, еци знæгтæ дæрæнгонд æрцæудзæнæнцæ æма бабæй мах Фидибæстæ уодзæнæй уæлахезон!..