Дигори исфæлдистадон архайгути фембæлд. ÆГЪУЗАРТИ Саукуй (раззаг рæнгъи галеуæрдигæй фиццаг) æма КОЛИТИ Витали (еци рæнгъи галеуæрдигæй цуппæрæймаг). Къарæ ист æрцудæй советон доги.

Æ сæрбæл ин арт æндзарстонцæ, – е ба ’й бæрзонддæр хаста.

Æ цъухæй ин е ’взаг исцæйтудтонцæ, – е ба сæмæ лигъз цъухæй дзурдта.

Æ реуæй ин æ зæрдæ исцæйрæдувтонцæ, – е ба фæлмæнæй– фæлмæндæр кодта.

Æ къахи хæцъæфтæ ин лух кодтонцæ цæвгутæй, – е ба æдæрсгæй цудæй æ равзурст надбæл.

Гъо, уæхæн уоди хецау адтæй Æгъузарти Саукуй. Берæ  зиндзийнæдтæ ин фæууинун кодтонцæ, æ уоди гъар зæрдегенæй кæмæн лæвардта, æхе  уодау кæбæл æууæндтæй, æ еци «лимæнтæ».

Фал уæддæр æ зæрдихудт некæд некæмæн исгъæр кодта, некæд некæмæй рагъаст кодта.

Цидæр устур æма æнахур æууæнкæй æууæндтæй адæмбæл, æма ’й æ еци тухæ æрхаун нæ уагъта.

Саукуй ци адтæй, уомæй адтæй цæрæццаг. Уарзта æ цæстæ еугуремæн дæр хуарздзийнадæ, нæй фæндадтæй ескæмæн лæгъуздзийнадæ фæуун, ескæмæн маст исаразун.

Студент ма адтæн, уæд базонгæ дæн Саукуййи хæццæ. Уæдæй æ рамæлæти уæнгæ, æстæн хаттæй уæлдай нæбал хецæн кодтан кæрæдземæй. Адтæй нин, цæбæл дзубанди кодтайанæ, уæхæн дзубандиæгтæ. Бæргæ гъавтан фæззæги Фæрæскъæттæмæ фæццæунмæ дæр æ мади æрвадтæлти райгурæн гъæумæ, фал…

Ехх! Уогæ ба фæндитæ цал æма цал хатти байзайунцæ æнæнхæстгондæй. Уотæ фенгъæл уæн, æма æносмæ цæрдзинан, зæгъгæ. Царди бонтæ ба  удзестæбæл нимад ке фæуунцæ, е ба нæ гъудий дæр нæ фæууй.

Саукуййи устур æскъуæлхтдзийнæдтæй еу æй  æма журнал «Мах дуг»-и бæрнон секретарæй косун ку райдæдта, уæдæй фæстæмæ журнали фæрстæбæл ахидæй-ахиддæр зиннун райдæдтонцæ дигорон авторти уадзимистæ, уæлдайдæр ба æригон финсгути æрмæгутæ.

Æ иннæ устур байвæрæн ба ’й уой медæги, æма республикон радиокомитети хецауæй косун ку райдæдта, уæд ахидæй-ахиддæр игъусун райдæдтонцæ эфири дигорон æвзагбæл радиобакаститæ, цал æма цал авторемæн искодта радиобавдиститæ дигорон æвзагбæл, уонæн банимайæн дæр нæййес. Мæнæн, мæхецæн ахид байхæс кæнидæ, еци æма еци автори туххæй æрмæг бацæттæ кæнæ, уæдта ин е ’мдзæвгитæ дæр бакæсæ, зæгъгæ. Æма ин æ курдиадæ алкæддæр æнхæст кодтон. Гъе, уотæ æновуд адтæй æ маддæлон æвзагбæл Саукуй, уарзта ’й цъухæй кедæрти хузæн нæ, фал зæрди арфæй. Мæ бон зæгъун æй, Саукуййи фæрци байгон æй над дигорон автортæн эфирмæ. Уой фæрци базудтонцæ берети нæмттæ радиомæ игъосгутæ.

Куд кæстæр, уотæ алкæддæр мæхебæл æнкъардтон  æ ауодундзийнадæ. Адтæй цæстуарзон, хæларзæрдæ æма гиризгæнагæ. Æгирид дæмæ ходун ку нæ цудайдæ, уæддæр дин уæхæн игъæлдзæг хабæрттæ кодтайдæ æма дæ ходунæй нæбал æнцадайсæ.

Æхе хузæн рæстзæрдæ æнгъалдта еугурей дæр, адæм имæ еугурæйдæр уотæ кæдзос кастæнцæ æма сæбæл æууæндгæ дæр уомæн кодта. Гъулæггагæн, уонæй ба си беретæ, над кæмæн къæрт кодта, æ берæ хуæрзтæй хъæбæр устур хайгин ка адтæй, етæ ба ин сæ цифуддæр æма ци фулдæр ристæвзарæтæй  хадтонцæ.

Нæ цудæй сæ зæрдæмæ, уонæй кæмидæр арæхстгиндæр æма æнтæстгиндæр ке адтæй, еци гъуддаг. Æма ’й фæсаууонмæ аллихузи мадзæлттæй дæр рæхустонцæ. Уой ба си æргомæй æ нихмæ комкоммæ æрлæуун неке ’ндиудта, уомæн æма зудтонцæ сæ æдухæдзийнадæ. Мæ бон æй уонæн сæ нæмттæ æргомæй зæгъун дæр, фал газет ескæбæл цъифкалæни фæрæзнæ нæй. Газет гъæуама æ кæсгути цæрæццаг кæна, æрхуни æма дан-дунти тæскъи сæ ма тъунса.

ЦАРДВÆНДАГИ ФÆЛТÆРÆНТÆ

ÆГЪУЗАРТИ Саугени  фурт Саукуй райгурдæй 1943 анзи 14 октябри Цæгат Иристони Дур-Дури гъæуи зæнхкосæги бийнонти ’хсæн.

Æ цард иснивонд кодта дзурдаййевадæн. 1975 анзи каст фæцæй Ростови уæлдæр партион скъолай журналистики хайадæ.

Алли æнзти фæллойнæ кодта мухури оргæнти, адтæй рауагъдадæ «Ир»-и сæйраг редактор, Цæгат Иристон-Аланий телерадиокомпаний сæрдари хуæдæййевæг, 1979-1984 æнзти куста журнал «Мах Дуг»-и бæрнон секретарæй, газет «Дигорæ»-йи хайади сæргълæууæгæй. Мухури цудæнцæ æ уадзимистæ: æмдзæвгитæ, этюдтæ, новеллитæ, радзурдтæ, уацаутæ.

Берæ исфæлдистадон фæндитæ ма имæ адтæй, фал ин сæ æнхæст кæнун нæ бауагъта æгъатир мæлæт.

Æгъузарти Саукуййи ном некæд феронх уодзæнæй, литературæбæл еузæрдиуон ка ’й, уонæй.

Саукуй ба æ цардæмдæргъци фулдæр хай мухури оргæнти батар кодта, неке фæливта, уомæн æма ’й лæдæрдтæй, – абони уа, исон уа, уæддæр æ рæстдзийнадæ хорæмбæрæг исуодзæнæй. Æма цард куд равдиста, уотемæй æцæгæйдæр уотæ рауадæй. Кæдзосуодæй куд фæццардæй уæлæбæл, уотæ кæдзос цæсгони хæццæ бацудæй мæрдтæмæ дæр.

Саукуй куста рауагъдадæ «Ир»-и сæйраг редакторæй дæр. Цал æма цал авторей киунуги фæууидтонцæ дуйней рохс еци цæстуарзон адæймаги фæрци… Банимайæн дæр син нæййес. Уой дæр еци доги æнхæст фæндон бартæ лæвæрд нæ цудæй нæдæр автортæн, нæдæр ба сæ мухурмæ ка цæттæ кодта, уонæн. Уæддæр Æгъузари-фурт архайдта, цæмæй авторти æрмæгутæ еугур къуæхтæгонд ма цудайуонцæ, уобæл. Æма уоми ба нихмæлæуддзийнадæ æма гъæддух ун гъудæй. Саукуй ба адтæй, фæттасæн кæмæн нæ адтæй, уонæй еу.

Æз уой ку зудтайнæ æма мæ ескæд Саукуйбæл æ фæсмæрдæ финсун багъæудзæнæй, зæгъгæ, уой, уæд ин бæргæ лæмбунæгдæр кастайнæ æ цардмæ, фал уой æнгъæл ка адтæй, æма уотæ тагъд, уотæ æнæнгъæлти фæгъгъæудзæнæй не ’хсæнæй.

Саукуййи исфæлдистадæбæл ма мæ фæндуй хуæрзцубурæй æрлæуун. Куд журналист – очерктæ финсæг, уотæ ин æ раз æстæнтæй уæлдай неке байахæстайдæ. Цубур æрмæги дæр адæймаги сорæт, уотæ берæвæрсугон хузи исаразидæ æма мæнæ, кæбæл дзурдта, е цума нæ бакомкоммæ лæудтæй, уотæ кæсидæ кæсæгмæ. Кодта тæлмац кæнуни куст дæр. С. Есенинæй ци æмдзæвгити цикл ратæлмац кодта, уони ма абони дæр мæ зæрдæбæл дарун, цума сæ цитгин поэт æхуæдæг дигоронау ниффинста, уотæ. Куд прозаки, уотæ дæр æ уацаутæ аккаг бунат ахæссунцæ нæ литератури. Фал уæлдай хъæбæрдæр ба æ æведуйгæ искурдиадæ райгон æй æ цубур миниатюрити. Цалдæр рæнгъеми устур гъуди байвæрун æнцон гъуддаг нæй, Саукуййæн ба е æнтæстгинæй æфтудæй æ къохи. Миниатюрæ литератури æй тæккæ зиндæр финсæн жанртæй еу.

Æрмæг куд цубурдæр уа, уотæ е ’сфæлундун зиндæр æй. Е хауй уайдунтæ, эпиграммитæ æма пародитæмæ дæр. Гъуди гъæуама уа æлвæст, цубур æма еци-еу рæстæг ба арфгъудигин.

Ци хузи жанрмæ дæр бавналæ, алкæцæй дæр си цудæй уæлахезæй. Е ба дин Саукуййи иннæ исфæлдистадон æскъуæлхтдзийнадæ.

Фæстаг рæстæги е ’нæнездзийнадæ ку æрлæмæгъ æй, уæддæр  исфæлдистадон кустбæл ба æ къох нæ исиста, уомæн æма Саукуй æрдзæй исæнтæсгæ финсæг æма журналист адтæй.

Цард уотæ цæмæн æй? Адæймаг цалинмæ не ’хсæн фæууй, цалинмæ ма æ цæститæ игон фæуунцæ, уæдмæ ин нæ фæллæдæрæн æ уоди рист, æ маст, æ тухсундзийнадæ. Ку нæбал фæууй не ’хсæн, уæдта тæрхæнттæ кæнун райдайæн.

Ахид мин лигъстæ кæнидæ, зæгъгæ, биццеутæ, æрбацæуайтæ мæмæ нæхемæ, мах ба рабадæн, радзубандитæ кæнæн.

Фæстаг хатт ма мæ къæбинетмæ ’рбацудæй журналтæмæ. Е адтæй æ рамæлæтæй цалдæр боней размæ. Уæддæр бабæй мин балигъстæ кодта, гæлæхха, ескæд мæмæ ’рбацæуай, зæгъгæ.

Æз ин зæрдæ байвардтон. Цæмæй зудтон уой, æма мæ Саукуййи хæдзарæмæ æ кирæбæл мæ къох æвæрунмæ цæун багъæудзæнæй?

Фæррохсаг уо, Саукуй. Дæ бауæр ци мæрæбæл æрæнцадæй, е дин дæхе уодау фæлмæн фæууæд. Махæн ба уодзæнæ æностæмæ цардæгас.

КОЛИТИ Витали, Уæрæсей финсгути Цæдеси иуонг