ХОДÆГ

Ме знæгти æхсæн мин
Лимæн ке нæййес,
Уобæл нæй мæ хъурмæ,
Уобæл нæй мæ дес.
Ме ’мбæлтти æхсæн дæр
Æзнæгтæ ке ес,
Уобæл нæй мæ хъурмæ,
Уобæл нæй мæ дес.
Ме ’мбæлтти æхсæн мин
Лимæн ке нæййес,
Уобæл æй мæ хъурмæ,
Уобæл æй мæ дес.

СУМАХ

Дзурдтон уæ сæрбæл.
Мæ сæтæ калдтон-еу æмбурдти,
Гъæла мастесæгау
Адтæн мæ лæбурди.
Фаудтон уин уе знæгти,
Худтон сæ хелæгтæ, урутæ,
Худтон сæ курмитæ,
Худтон сæ къурутæ.
Уе знæгти хъилма мин
Мæ хъур æхгæдта марги тæфау,
Уæ кой си еске искæнæд, –
Стъæлфтæн топпæй цæфау.
Æргом син худтæн сæ хинттæбæл,
Сæ цауд финститæбæл,
Согтæ нæ ирдтонцæ, –
Зилдæнцæ бухтæ-листитæбæл.
Ка нæма рацудæй мæ надбæл, –
Мæнæ син сау дæнцæ:
Сумах фæууагътонцæ уе знæгтæ, –
Мæнбæл никкалдæнцæ!
Фалæ нæ разиндтæй
Уе ’хсæн
Уæхæн лæг,
Мæ цæфтæ,
Мæ рист
Кæмæн адтæй гъулæг.
Фæдтæн мæ дзубанди.
Еске бафæрсдзæнæй, æвæдзи:
«Гæр, куд бахаудтæ
Де ’мбæлттæн
Се знæгти нимæдзи?»
Ма-гъа, ци зæгъон,
Фал сумах æз уой уæнгæ гъудтæн,
Цалинмæ гъæлати-мæлати
Уæ сæри кадæбæл тугъдтæн.
Ме стæг мин фæлмæн ку
’нгъалдтайтæ,
Уæд мæбæл тухстайтæ,
Уе ’мрæнгъæ ку ’рлæудтæн,
Уæддæр ниббухстайтæ.
Фал мин
Еунæг гъуддаг
Ниххатир кæнун нæй уæ бон:
Ескæд –
Ци фæууй, куд фæууй –
Уæ разæй ку фæууон!

ГЪЕЗÆМАРÆ

Гъезæмарæ, гъезæмарæ!
Ма ми рандæ уо бостæй!
Хори гъар тунау рагъарæ
Мæ саудзæфтæ, мæ ностæй.
Ниггупп ласæ арти ’взæгтæй, –
Ку æрбасау уа мæ зунд.
Ку фæттæрсон æз ме знæгтæй,
Уæд баййафæд мæн сæ фуд.
Ма мин басæттæд ме ’ууæнкæ,
Сугъзæрийни сайд тæмæн,
Уæлæ стур Хуцауи уæнгæ
Ме стур гæдзи сесæ мæн, –
Кумæ нæ хъæртуй мæнгæттæ,
Цауд уодгоймæгти хæлхъой.
Нæ хуæздæр лæгтæн ци фæдтæ,
Мæнæн дæр фæууо, гъе, уой.
Ниппурх мин кæнæ мæ зæрдæ
Де ’нæхатир рæвдудæй,
Фал байзайæ мæ фæсмæрдæ
Раст гъуддагбæл æфтудæй.
Гъезæмарæ, гъезæмарæ,
Ма ми рандæ уо бостæй!
Хори гъар тунау рагъарæ
Мæ саудзæфтæ, мæ ностæй.

ДЕНГИЗИ

Гъазтонцæ, гъазтонцæ
Денгизи уолæнтæ,
Къозоти гъазтонцæ хорæй.
Рæсугъд кизгуттау мин
Хъуритæ кодтонцæ,
Уæдта къæлкъæлгæнгæ
Еуварсмæ гæлстонцæ
Сæхе мæ цорæй.

Денгизи фæйлаугæ
Æма æдæуагæ
Тебедзи феронх дæн,
Феронх дæн мæхе.
Уогæй нæбал адтæн,
Адтæн нæбал уогæй,
Сугъдæг сугъзæрийнæй
Баййивдæй æрхи.
Мæ рист,
Мæ сагъæстæ,
Мæ нез,
Мæ гурусхæ,
Ме ’мдзогæнæг мегъæ –
Мæ мæти талингæ –
Мæнгæ разиндтæнцæ,
Се ’гас дæр – мæнгæ!
Денгизи сатæги,
Хори сугъзæрийнæ
Æма арви цъæхи
Десаг хæлæмули
Æгæр стур амондæй
Еци бон мæлгæ!

ФÆСТАГ ÆМДЗÆВГÆ

Æрмæст æм иунæг уый уыди –
Йæ бæх –
Йæ ардбахæрд, йæ кæлæн,
Йæ бæх –
Йæ мулк æмæ йæ дин,
Йæ бæх –
Йæ цард æмæ йæ мæлæн.
Нæ йын уыд аргъ,
Нæ йыл уыд саргъ,
Уыди æнæ цæфхад йæ сæфтæг.
Фæндаг –
Цыбыр у æви даргъ –
Æрмæст æй иунæг уый æндæвта.
Нывдæттæг:
«Фесты уæрст
Фыдæх,
Æхца,
Æнцон амонд,
Мæнг сомы…
Уæртæ ма бастæй баззад бæх
Мæ кæрты –
Иу дæр æй нæ комы…
Тæрсы йын йе ’рра тугæй зæхх,
Йæ рагъæй барджыты нынтъухы…»
О, уый цы бæх уыди, цы бæх!
Йæ разæй никæй уагъта дугъы.
Ныфс æмæ стъалыты æмбал –
Йæ идон скъуыдта…
Фæлæ йæ смидæг кодта скъæты
Йæ барæг –
Сайд æмдзæгъдæй хъал.
Хъысмæты стыр лæварæй не сси
Хъæздыгдæр,
Уарзондæр,
Хуыздæр.
Æз уыдтæн… уыцы,
Уыцы ’взæр!
Мæ бæхы ном та хуынд Поэзи.

МÆ ФЫДМÆ

Ныссабыр ысты ивгъуыды хъæбысы
Мæ сабидуг æмæ фæсхæсты зын…
Уæд уазæгæн дæр не ’рхастаид фысым
Ирон фынгмæ цæхдон æмæ кæрдзын.
Фæллад сæгуыт йæ цæф лæппыны сдæрдта,
Сæ сæрмæ уад тæхгæ-тæхын нындзыг.
Æхсæв куыдта зæронд куырдадзæй уыг,
Æмæ дзырдтой нæ урсрихи зæрæдтæ:
«Нæ бæлццæттæй ма чи раздæхдзæн? Кæд?
Цы кæуы уыг? Цæуыл вæййы йæ марой?
Лæджы йæ фынтæ удхарæй куы марой,
Йæ къæсæрмæ фыдбылыз лæууы уад…
Нынниудтой-иу æбуалгъ хабæрттæ телтыл,
Нымпылдтæ-иу æбуалгъ фыстæй гæххæтт…
Фæлæ фæныкхуыз, тугахуырст цинелты
Куы здæхтысты æнæдаст лæгтæ, уæд,
Уæлахизы сыгъзæрин дымгæ ногæй
Зылди, мæ фыд, дæ ингæны сæрмæ.
Æз та куыдтон нæ хæлд хæдзары стонгæй,
Æнкъардæй каст нæ мила куыдз мæнмæ…
Мæ мадæн уæд æнæкуыд зианыл хъарæг
Тыхурæд кæнын нал баци йæ бон, –
Фæцыд хъæргæнæг Иры хъæутæм барæг.
Æмæ мæ фыды стыр балцы кæрон
Цæф салдатау мæ уæхсчытыл æрæнцад.
Æмæ тызмæг уыд зæрæдтæн сæ дзырд:
«Хуымгæнæг ацыд, сау зæххы æрæнцад…
Дæ цард ын уæд æнæфехæлгæ цырт!..»
Нырриуыгъы æбæрæг азым зæрдæ –
Цы мысын æз? Цæуыл кæнын фæсмон?
Кæддæр сæгуыт йæ цæф лæппыны сдæрдта,
Кæддæр æз дæр мæ саст сæнттыл куыдтон…
Ныддæлгоммæ дæ ингæныл мæ катай,
Фæлæ дæумæ нæ фехъуысдзæн мæ хъæр.
Мæстæймарæгау уазал азæлд дардæй
Ныффæзмы мæн, стæй банцайы кæмдæр.
Уый азæлд нæу, цъæх арвгæроны фæстæ,
Æргъæу лæгæты, сау хохы рæбын,
Лæзæрынц рагæй, оххай-гъе, дæ фæстæ
Æнæ кæрæдзи фат æмæ æрдын.
Уый азæлд нæу! Кæд дард ивгъуыды чидæр
Дæ сæфтыл кувгæ рацæуы хæсты?
Фæлæ æнамонд аууæттæ цы сты?
Мæ фыд, мæ фыд! Сæрибар зæххыл фидар
Лæууын дæуæн цырты дуры бæсты.

В советское время доброй традицией были встречи писателей со своими читателями разных поколений. На этом снимке запечатлена встреча известных осетинских писателей (слева направо) Камала Ходова, Васо Малиева и Владимира Царукаева со школьниками.

Малити Васой æмдзæвгитæ уоййасæбæл цæмæдесаг адтæнцæ зундгонд тæлмацгæнгутæн æма си берæ кæцидæрти æхцæуæнæй раййивтонцæ уруссаг æвзагмæ. Еци тæлмацтæй абони мухур кæнæн цалдæр.

ПАМЯТНИК ОТЦУ

Нет  голодухи –
Но и детства нету, –
Послевоенных
Невозвратных лет.
Тогда и гостю,
После слов привета,
Лишь крохи подавались на обед.
Сама земля
От множества ранений
Лежала, к жизни не имея сил.
В горах не стало
Туров и оленей.
И ветер чьи-то всхлипы доносил.

Ночами совы
Над холодной кузней
Кричали жутко,
Словно на беду.
Из-под ладоней глядя заскорузлых,
На путь глядели старцы в том году,
Гадали –
Кто вернется из пропавших,
А кто убит,
В чужой земле зарыт.
И вьюги, словно
Все несчастья наши,
Неслись вразлет
И плакали навзрыд.
И нескольких солдат,
Каким-то чудом
Война вернула,
В шрамах и рубцах.
Они-то нам
И принесли оттуда
Известие
О гибели отца.

Кружился
Золотой победный ветер,
Отец мой над могилою твоей…
И не было несчастней нас
На свете –
Осиротевших разом
Сыновей.

Я плакал ли? –
Теперь уже не вспомню.
А помню –
Плакал наш лохматый пес.
На плечи неокрепшие
Легло мне
Большое горе.
Высотой с утес.
И старики – сельчане говорили
Со мной как с равным.
Был мне дан наказ:
«Отец твой – пахарь; он лежит в могиле…
На все года запоминай сейчас:
Ты имени его
Пятнать не можешь.
Ты –
Это памятник живой отцу…»
Я честно шел по жизни.
От чего же
Порой слеза катится по лицу? –
Как будто я вину свою осмыслил, –
И плачу…
В чем же,
В чем вина моя
Перед землей
И этой синей высью,
Где сходятся пределы и края?

Я и отец.
Разъединенность судеб:
Стрела без лука,
Лук без тетивы…
Но знайте –
Отступления не будет;
Враги земли, зря радуйтесь вы!

Я памятью
И именем отцовским
Отмечен,
укреплен
в родном краю,
Заласкан солнцем,
Вьюгами исхлестан,
Как памятник отцу стою.
Стою.

ПРОТИВОСТОЯНИЯ

Когда декабрь все сумрачней, злее,
На миг длиннее делается день.
Порой блаженства, в апогее лета
Срок предрешенный – свету убывать.

Пусть будет капля радости и в горе, –
Ведь и на древе счастья – погляди-ка:
В час предвечерний ворона видать.

В ВЕЧЕРНЕМ СВЕТЕ

В час, когда в вечернем свете
тень горы – как тень копья.
Скромный отрок старца встретил,
Отрок – я. И старец – я.

СПОР

Река говорит: «Это мой путь».
И камень: «Здесь место мое».
Тысячи лет
И тысячи лет
Спор не смолкает.
Оба неправы:
Течь бы реке
по руслу иному,
Камню лежать бы на берегу.
Поровну правды
В потоке и в камне:
Пусть реки текут
Там, где желают;
И камень, упавший с горы,
Право свое
Заключает в себе.

Может быть, высшая есть
Необходимость – в борьбе.
* * *
– Эй, древний череп! Были
Уши у тебя?
– Да как не быть.
Но песней стон назвать я отказался, –
И уши повелели отрубить!

Эй, желтый череп! Две пустоты
Я вижу.
А имел ли ты глаза?
– Еще какие! Но однажды черта
Я на эмирском троне указал.

– Эй, череп дряхлый!
Третий дай ответ:
А был язык?
– За дело вырван
только «да» велели
Сказать – а он
Возьми и брякни – «нет!»

Æмдзæвгитæ уруссаг æвзагмæ ратæлмац кодта Александр Медведев.

СОНЕТ

Где юность? У минувшего в пучине
Ее неразличимы рубежи.
К волшебному Зам-Заму сквозь пустыни
Приди, коль можешь, силы освежи.

Моя строка, ты лишена гордыни,
Но пой, фандур, и времена свяжи.
Кто это имя произнес – отныне
Уст осквернять не будет словом лжи.

Страсть напрягает струны, и нетленны
Они, затем что песне нет замены.
А при тебе и луг цветет пышней.

И небо любит глаз твоих сиянье.
Твоя краса – всех весен достоянье:
Они напомнят всякий раз о ней.

УСМЕШКА

Нет друга, похоже,
Средь сонма врагов –
Печально, но все же
Смириться готов.
В друзьях – супостата
Найду иногда.
Ну что же, мелковата
И эта беда.
Есть горше забота –
Не сходит на нет:
Друзей-то – без счета,
Да друга-то нет.

К ОТЦУ

Послевоенной
Тяжкой метой мечен
Мир детства,
В дальнем тонущий дыму.
Случится гость –
Его и встретить нечем,
Нет и чурека тощего
В дому.
Зализывала
Рану у дитяти
Лань.
Возле них печально ветер ник.
Выл сыч
Над старой кузницей
Некстати.
Со стариком
Беседовал старик:
«Дождутся ли
Еще кого сельчане?
Что нам пророчит
Вопль сыча ночной?
Сны тягостные мучают
Ночами…

Не повстречаться б
С новой бедой».
Передавая людям
Весть утраты,
Бумага тлела.
Провода – навзрыд,
И возвращались
Редкие солдаты –
Небриты,
На рубахах кровь горит.
И над могилою отца
Суровый
Победный ветер
Отзвук славы нес.
И под родным,
Под разоренным кровом
Сир.
Голоден,
Глотал я горечь слез.
И пес,
Все понимая,
Удрученно
Глядел на наше горе
Из угла.
И мать моя
Отчаянного стона

Сдержать,
Как ни крепилась,
Не могла.
Вот черный всадник
Скачет издалече,
И вести, что несет он:
Сам не рад.
Тяжка та весть –
Как будто мне на плечи.
Вдруг оперся
Израненный солдат…
Сказали старики:
«Ушел навечно
Родитель твой.
Он там, где корни трав
Ты должен жить
Достойно,
Безупречно,
Отцу
Отныне
Памятником став».
Душа
Как будто в чем-то виновата.
Терзаюсь,
Горечь в памяти тая.
Ласкала лань
Дитя свое когда-то,
И над сиротской долей
Плакал я.
Моя тоска
На холм могильный пала.
Кричу – и не надеюсь
На ответ.
Лишь эхо
Повторяет, как попало,
Мой крик.
Не только эхо ль?
Нет и нет!
То в сказочной пещере,
У предела Земного,
Погруженные во тьму,
Пылятся позабыто
Лук и стрелы –
Глумливо вторят
Крику моему.
И чьи-то тени,
Точно клочья дыма,
Там мельтешат –
Им нужен новый бой…
Но зорко  я стою,
Неколебимо –
Отцу
На свете
Памятник живой.

Æмдзæвгитæ уруссаг æвзагмæ ратæлмац кодта Владимир Пальчиков.