ЧЕРЧЕСТИ Хъасболат журналист, финсæг

Алли уалдзæг берæ деденгутæ фæззиннуй нæ аййевади дзæхæрадони. Адæймаги цæстæ сæмæ нæ фефсæдуй кæсунæй.

Фал уони ‘хсæн уæддæр фæззиннуй еу уæхæн деденæг, кæци уæлдай æхцæуæндзийнадæ фæххæссуй зæрдæн. Е æхемæ хъæбæрдæр æркæсун кæнуй дзиллити.

Гъе, фал еци деденæгбæл еу рæстæг цæстæ ку нæбал æрхуæцуй, æ тæккæ деденæг калгæй ин сау мæлæт циргъ цæвæгæй æ рæсугъд зæнгæ ку фæкъкъуæруй, уæд адæймагмæ уотæ фæккæсуй, цума уой æ хæццæ фæххæссуй æрдзи еугур рæсугъддзийнадæ дæр. Еци деденæги хузæн нæмæ кастæй нæ уарзон актрисæ, Уæрæсей Федераций æскъуæлхт артисткæ Хъантемурати Терезæ дæр.

Устур искурдиадæн берæ цæрæнбæнттæ нæййес, зæгъгæ, фæззæгъунцæ. Е æваст бæрзонд арвбæл фæззиннуй æрттевгæ стъалуй хузæн. Адæм æй уайтæккæ бафеппайунцæ. Уотæ сæмæ фæккæсуй, цума еци стъалу цæрæнбонтæмæ содздзæнæй нæ сæрмæ, æма имæ фулдæр хатт се ’ргом нæ раздахунцæ. Уæхæн стъалуйæн ба æ рохс адæм æцæгæй уæд банкъарунцæ, æма æваст æ зинг ку рахуссуй. Арв цийфæнди хъæбæр ку фæгъгъæр кæнуй уæддæр, дан, деденæг ци бæласæ фæккалуй, уой нæ цæвуй, фæззæгъунцæ.

Уæд ду циуавæр æгъатир дæ, сау мæлæт, циуавæр?!.

ХЪАНТЕМУРАТИ Терезæ архайдта берæ аййевадон кинонивти дæр. Уонæй еу – кинонивæ «Чермен».

Æ адæмæн берæ хуарздзийнæдтæ аразунмæ ка фæббæллуй, уой зæрдæмæ дæ циргъ хъæма ахиддæр еци циргъæй цæмæн дарис?!. Гъо, æгъатир мæлæт! Дæ къох куд нæ фæрристæй, нæ аййевадæуарзагæ дзиллитæ Ирон театри федауцæ ке худтонцæ, æ дæсни æма аййев гъазтмæ кæсунæй кæмæн нæ бафсастæнцæ, еци рæсугъд æма хуæрзконд силгоймаг, Терези æхседгæ зæрдæмæ дæ сау хъæмайæй ку нигъгъавтай, уæд?.. Куд нæ ин фæттæрегъæд кодтай, куд нæ райевгъудæй аци хатт дæр бабæй дæ хъæмай циргъ фий еувæрсти?!.

Хъантемурати Терезæн æ еугур цард дæр баст адтæй ирон аййевади хæццæ. Æрдзæ ин æнæвгъауæй балæвар кодта æрдзон рæсугъддзийнадæ, зæрдхæлардзийнадæ, егуремæй сæй-рагдæр ба – искурдиадæ.

Терезæ е ’сфæлдистадон цард рай-дæдта финддæсанздзудæй. Хуæрзæри-гонæй бауарзта кафун, зарун. Музыкæ иссæй е ’хсæви фун, æ бони бæллец. Скъолай ма ахур кодта, уотемæй иссæй Паддзахадон ансамбль «Алан»-и солисткæ.

Сценæбæл аци ансамбли артисттæ ку фæззинниуонцæ, уæд адæм сæ цæстæ хъæбæрдæр æрæвæриуонцæ Хъантемурати рæсугъд кизгæбæл. Исаразиуонцæ ин тухгин æрдзæф.

«Алан»-и кафгæй, Терези зæрдæ еудадзугдæр дзурдта Ирон театрмæ. Æма 1965 анзи исæнхæст æй æригон кизги бæллец. Е ахур кæнунмæ бацудæй Луначарскийи номбæл ГИТИС-и ирон студимæ, æма уæдæй фæстæмæ æ цард исбаста Ирон театри хæццæ.

Александр ОСТРОВСКИЙ «Арви гъæр». ХЪАНТЕМУРАТИ Терезæ (Катеринæ) æма ГАЛАЗТИ Земфирæ (Варварæ). 1973 анз.

Уæдæй нурмæ Терезæ ци спектакльти рагъазта æма ци сорæттæ исаразта, уони нимæдзæ хъæбæр берæ ‘й. Уой хæццæ уомæн алкæддæр æ барæ кодтонцæ силгоймаги тæккæ ахсгиагдæр рольтæ. Уомæн æ искурдиадæ рауадæй къабазгин. Æмхузон хъæбæр хуарз арæхстæй трагикон, комедион æма драмон рольти гъазунмæ.

Терезæ Ирон театри сценæбæл ци берæ фæлгонцтæ исаразта, уонæй адæми зæрдæмæ уæлдай хъæбæрдæр фæццудæнцæ: Фатимæ – Хетæгкати Къостай «Фатимæ»-йи; Катеринæ – Островскийи «Арви гъæр»-и; Нифс – Бритъиати Елбиздихъой «Амран»-и; Тамарæ – Плити Гриси «Сослан Цæразон»-и; Аминæт – Цопанати Хаджумари «Хабос æма Аминæт»-и; Битарон – Гаглойти Владимири «Зæнхон хуцæуттæ»-йи; Машæ – Чехови «Æртæ хуæри»; Василисæ – Горькийи «Царди буни»; Зæли – Хугати Геори «Нæ фидтæлти намус»-и æма берæ æндæр рольти.

ХУГАТИ Геор «Фидтæлти намус». ХЪАНТЕМУРАТИ Терезæ (Зæли), САЛАМТИ Къола (Габо) æма Дзиуати Анатоли (Кудзæг).

Берæ рæсугъд фæндитæ ма адтæй Хъантемурати Терезæмæ. Фал, гъулæггагæн, æ къохи нæбал бафтудæнцæ. Карнæ æгæр æгъатирæй равдиста æхе.

Е сувæллони хузæн хъæбæр цийнæ кодта, æ мæлæти хуæдразмæ нæ Ирон театри Цæгат Кавкази театрти дуккаг фестиваль «Сценæ æнæ арæнтæй» ке байгон æй, еци устур бæрæгбонбæл.

Еци фудæнхи изæр Терезæн абхазаг артисттæ балæвар кодтонцæ æхе хузæн рæсугъд деденгути устур баст. Е еци деденгутæ цийнæгæнгæй хаста æ ниййерæг мадæ Æлборон Нинæн, фал трамвайæй куддæр рахизтæй, уотæ ’й, æнæнгъæлти искъуæрдта хуæдтолгæ æма ибæл батар æй æ рохс дуйне. Терези уæззау зианбæл хъæбæр фæрристæнцæ Иристони дзиллитæ. Фал уæддæр абони æ хъæболи æверхъау хабар æ мадæ Нинæй зиндæр некæмæн адтæй.

Уæд ци æрмæг бацæттæ кодтон, уоми уотæ финстон: «Гъема, федар фæллæууæ, нæ мади хай! Ду айдагъ Терези мадæ нæ дæ, фал дæ уарзон хъæболæ лæггадæ кæнунæй ци берæ дзиллитæн нæ бафсастæй, уонæй алке боц мадæ дæр дæ, æма дин етæ амæй фæстæмæ дæр феддзæнæнцæ дæ кизги берæ лæггæдтæ. Гъæддух фæллæууæ ду дæр, Терези еунæг бæдолæ, Аленæ. Дæ амонд иссирдтай æма дæбæл мæрдти ’рдигæй хуæрзауодæн кæнæд дæ зингхуст ниййерæг мадæ…»

Нæ зонун, мæ загъд син  уæд ести фæннидæндæр кодта сæ уодти устур рист…

Лев ТОЛСТОЙ «Талингæдзийнади æлдареуæгадæ». ХЪАНТЕМУРАТИ Терезæ (Василисæ) æма БЕККУЗАРТИ Орзетæ (зæронд уосæ). 1985 анз.

… Инсæй анзи рацудæй, Терезæ не  ’хсæн кæдæй нæбал æй… Нæбал æй не ’хсæн… Зæрди ауиндзæнтæ циргъ хъæмай хузæн ракæрдунцæ аци дзурдтæ. Иуæнгтæ ниррезунцæ. Зæрди ма берæ цидæртæ зæгъун бæргæ фæффæндуй, фал рохсаг зæгъунæй уæлдай лæги бон нецибал фæууй.

Хъантемурати Терезæ æгæрон уарзтæй уарзта æ раттæг Иристони, æфсес нæ зудта æ бæрзонд федар уод хуæнхти æма æ алæмæти æрдзи рæсугъд уиндæй, æма æ рамæлæти фæдбæл нæ хуæнхтæ сæ уорс сæртæбæл нерæнгæ дæр хæрдмæ нæма исхуæстæнцæ…