ЧЕРЧЕСТИ Хъасболат

Мæбегæй уотæ зæгъæн нæййес, æма е, мæнæ, еуæй-еу æнæгъдау сиæхсти хузæн, æхсæвæй-бонæй ахид æ каййестæмæ къахехсуд бацæй æма син сæ хæдзари къæразгæй ракæсæ-ракæсæ фæккæнуй. Цæуй сæмæ æгъдауи фæдбæл: кенæ – цийни, кенæ ба – æндæр гъуддæгути фæдбæл.

Фæстаг рæстæг æ каййес, æ бийнойнаги мадæ Мисурæт уæззау сæйгæ ‘й, хуссæнæй фулдæр хæттити зинтæй раистуй, æма æй уомæ гæсгæ ахиддæр рабæрæг кæнуй Мæбег. Мадта ци кæна. Сиахсæн уотæ ‘мбæлуй. Хуарз сиахси ба каййестæ сæхе бийнойнагбæл фæннимайунцæ, æма еци кади аккаг унбæл зæрдиагæй архайуй Мæбег.

Мисурæт æхуæдæг куд фæззæгъуй, уотемæй Мæбег æ уарзондæр æма адгиндæр сиахс æй. Хуцау ин ци еунæг цъæхцæстæ кизгæ Зæири балæвар кодта, уой цардæмбал æй. Мисурæтæн æ зæрдæ айдагъдæр анæбæл æнцойнæ кæнуй, уæззау незбæл дæр, æ кæстæрти цийнæбæл цийнæ кæнгæй, уæлахез кæнуй. Ами, сахари, æ хæдзарæ æма, æ рæбуни цидæриддæр дзаумауæй, мулкæй ес, уони еугурæйдæр æ кизгæ æма сиахсбæл бафæдзахста. Арвæй зæнхи астæу æ уод уонæбæл æнцайуй. Ку рамæла, уæддæр æ нигæнун анæмæ кæсуй, æма син неци æвгъау кæнуй, арфиаг æма си зæрдрохс æй алцæмæй дæр.

Мæнæ бабæй иннæ хæттити хузæн Мæбег æма Зæирæ исфæндæ кодтонцæ аци Нæуæг анз дæр Мисурæти хæццæ еумæ исбæрæг кæнун. Мæбег Мисурæтæн балхæдта дессаги рæсугъд деденгути баст æма устур тъорт.

Мисурæт зудта, æ кизгæ æма æ сиахс аци хатт дæр æнæ бабæрæггæнгæ ке нæ фæууодзæнæнцæ, æма ин кæд цийфæнди зин адтæй, уæддæр сабургай раистадæй, хе фæффедар кодта æма ма сауæнгæ къеретæ æма фидгунти къинсæ кæнунбæл дæр исхуæстæй. Нур уартæ устур тæбæгъи æ конд къинсæ хæрдмæ иснæрстæй. Нистъигъта бодæнтæ, æрцæттæ кодта фидгуйнаг, цæттæ ‘й æ цихт дæр æма æнгъæлмæ кæсуй, хори искасти хузæн ин адгин ка ‘нцæ, еци хъæболæмæ æма сиахси ‘рбацудмæ. Уæлдай хъæбæрдæр ба фемисуй æ хъæболи хъæболæ Зæлини. Мисурæтæн е æ уодлæууæн, æ уоди гага ‘й.

Мæнæ байгон æй Мисурæти фæрнуг хæдзари дуар. Медæмæ еугурей разæй æрбауадæй минкъий Зæлинæ æма уайтæккæ февзурдæй æ нанай гъæбеси. Мæбег, Зæирæ Нæуæг анзи арфитæ ракодтонцæ Мисурæтæн æма сæ лæвæрттæ – деденгути баст æма устур тъорт æрæвардтонцæ стъолбæл. Цийнитæн, хъуритæн нæбал адтæй кæрон дæр. Уонæмæ кæсгæй, Мисурæтæй феронх æнцæ æ еугур незтæ дæр, æма æ райдзаст медбилхудт нæбал цох кодта æ цæсгонæй. Иуазгути æрбацудбæл уæлдай хъæбæрдæр ба цийнæ кодта Мисурæти хæдзари даргæ куй Пушок. Асæй къохи асæ дæр нæй, фал иуазгутæмæ цийнæгæнгæй хæрдмæ исгæпп кодта. Пушок никки хъæбæрдæр ба цийнæ кодта æма гъазунæй не ‘фсастæй Зæлинки хæццæ.

Зæирæ Мисурæтæн загъта, фидгунтæ æз мæхуæдæг ракæндзæнæн, ду ба бал дæхе диванбæл æруадзæ, æма Зæлинки хæццæ телевизормæ кæсетæ.

Мисурæт дæр дууæ нæбал загъта æ кизги дзурдбæл, не ‘сгъæр кодта, æ сæр ке зелуй, æ астæуистæг æй исрæхуайæ-исрæхуайæ ке кæнуй, уой дæр æма сабургай æхе диванбæл æруагъта. Зæлинкæ æ мадæмæ бауадæй æма ин лигъстæгæнæгау уотæ, мамæ, цалинмæ дæ къеретæ кæнай, уæдмæ бал нанайæн æ тъортæй еу хай раттæн…

– Кæсай, аци налат робасмæ, тъортмæ дæхе мондæгтæ уайунцæ æма ‘й нанай рæуонæ кæнис, нæ?.. – бахудтæй Зæирæ æма тъортæй цалдæр дехи ралух кодта.

Мæбег тъорти еу карст Зæлинæн равардта, иннæ цалдæр хаййи ба бахаста Мисурæтмæ.

Мисурæт тъортæй ку искомидзаг кодта, уæд æ сиахсæн зæрдибун арфитæ фæккодта:

– Устур арфæ уин, устур арфæ… Мæнбæл нур цуппаринсæй анземæй фулдæр цæуй, æма ауæхæн адгин, хуæрзадæ тъорт фиццаг хатт хуæрун… Аци тъорти хузæн адгин цард фæккæнетæ, мæ хъæболтæ…

Тъорт хъæбæр фæццудæй Зæлини зæрдæмæ дæр. Нæуæгæй бабæй си байагурдта дуккаг, æртиккаг хай дæр… Зæлинкæ тъорт куд зæрдиагæй хуардта, уомæ кæсгæй, æвæдзи. Искарз æй Пушок дæр, æма æ тæнæг даргъ æвзагæй æ билтæ растæрæ-растæрæ кодта.

Мæбег фæттæрегъæд кодта куййæн, бафарста Мисурæти, Пушок адгийнаг фæххуæруй, зæгъгæ.

– Пушокæн къанфеттæй, печенитæй æма æндæр адгийнæгтæй фулдæр маци радтæ, хъæбæр берæ сæ уарзуй, – дзуапп равардта силгоймаг.

– Æма тъорт дæр бахуæрдзæнæй?

– Æгæр дæр ма, – бахудтæй Мисурæт.

Мæбег уæд тъортæй еу карст ралух кодта æма ‘й равардта Пушоккæн.

Е дæр æй уайтæккæ еци зудæй рахуардта, æма æ цæстингасæй бæрæг адтæй, никкидæр ма ‘й ке гъæуй, е, æма æ къæдзелæ рателæ-бателæ кодта.

Фал е ба ци ‘й? Тъорти еу карст куддæр рахуардта, уотæ Пушоккæн æ къæхтæ æ буни фæттастæнцæ, нидздзой-дзой кодта, цидæр æнахур нæтун фæййагайдта, æма хъист-хъистгæнгæ иннæ уатмæ хуссæни бунмæ балигъдæй. Уордигæй игъустæй æ тухуолæфт…

Мæбег фæттарстæй. Æ цæсгон рафæлорс æй. Тарст цæститæй кæсуй Мисурæтмæ. Æ цъухæй дзурд нæбал хаудтæй. Резæнгæ ибæл бахуæстæй. Алли уæззау гъудитæ æ сæри февзурдæнцæ: æвæдзи, мин, берæ ка фæллæудтæй, уæхæн тъорт рауæйæ кодтонцæ, циуавæрдæр марг имæ бахъæрдтæй, æма нур куй дæр æ уод уомæн есуй… Куй ци фæцæй, уой фæцæй, фал мин Мисурæт æма Зæлинкæ дзæбæхæй ку райервæзиуонцæ…

Еци рæстæг райгъустæй Мисурæти хуфун. Мæбег бустæгидæр таси бацудæй. Зæирæмæ фæгъгъæр кодта æма ин е агувзи дон февардта. Зæронд уосæ уæддæр нæ банцадæй æ хуфæгæй…

«Оу, мæнæ ци бæлахи бахаудтæн», – бустæгидæр катаййи бацудæй Мæбег. Æ фуртухстæй ма дзоруй æ бийнойнагмæ: «Зæ… Зæирæ… Тагъддæр фæдздзорæ тагъд агъазмæ!..»

Мисурæт нæ лæдæруй, ци хабар æй, уой, æма æ алливарсмæ кæсуй æнæлæдæргæ цæститæй.

Мæбеги сæри бабæй февзурдæй аллихузон сау гъудитæ: «Фудзæрдæ имæ ка даруй, етæ нур дзордзæнæнцæ, Мæбег, цæмæй æ каййеси бунтæ, æ хæдзарæ ин тагъддæр æхердæмæ фæккæна, уой туххæй Мисурæтæн тъортбæл барæй марг никкодта, æма…»

Еци гъудитæ ин æнцойнæ нæ дæттунцæ, уотемæй Мæбег тарст цæститæй нимдзаст æй Мисурæти фæлорс цæсгонмæ. Æ зæрдæ дзоруй Зæлинкæмæ. Зæирæ дæр мадæй кизги ‘хсæн дууердæмæ рауайæ-байайæ кæнуй.

Уалинмæ минкъий Зæлинкæ цийнæгæнгæй нигъгъæр кодта: «Ура!.. Ура!.. Пушоккæн минкъий къæбистæ фæззиндтæй!..»

Зæирæ дохтиртæмæ нæбал радзурдта. Телефони хæтæл фæстæмæ æ бунати æрæвардта æма медæггаг уатмæ Мæбегмæ бауадæй. Уоми Зæлинки рази фæккомкоммæ ’нцæ æртæ минкъий къæбисемæ. Сæ еу си адтæй боргъос, иннæ уорсгъолæнттæ, æртиккаг ба – бустæги сау. Пушок фурцийнæй æ къæбисти билтæ растæрæ-растæрæ кодта æма æ пухкъæдзелæ дууердæмæ тилдта.

Мæбег æма Зæирæ балæдæрдтæнцæ гъуддаг, дууемæй дæр ниххудтæнцæ æма кæрæдземæн фурцийнæй нихъхъури кодтонцæ. Пушокки хабар радзурдта Мисурæтæн дæр, загътонцæ ин, Зæлинки хæццæ син мæлунæй куд фæттарстæнцæ, æма зæронд уосæ дæр сæ хæццæ гъæрæй фæххудтæй.

Зæирæ фурцийнæй арт фестадæй, уайтæккæ къеретæ, фидгунтæ кæнунмæ февналдта. Нæуæг анзи райдайæнмæ рацæттæ кодта бæрæгбони фингæ. Хестæрæн исбадун кодтонцæ Мисурæти, æма куддæр телевизорæй Кремли сахатти куранттæ ниццагътонцæ, уотæ Мæбег фегон кодта шампайнаг авги сæр, сур-сургæнагæ сæнæй байдзаг кодта бийнонтæй алке агувзæ дæр æма сæхе Устур Хуцаубæл бафæдзæхсуни фæсте зæрдиаг æгасцо загътонцæ Нæуæг анзæн. Хецæн седт рауагътонцæ хæдзари ци нæуæг къæбистæ фæззиндтæй, уони туххæй дæр.

Минкъий кизгæ æ мадæн агъаз кæнуй Нæуæг анзи бæрæгбони фингæ цæттæ кæнунмæ. Кард райста æма къалбас устур хæйттæй лух кæнуй. Æ мадæ ин бауайдзæф кодта:

– Кизгæ, тæнæгдæр хæйттæй сæ лух кæнæ!

– Æма æз уони мæхецæн лух кæнун.

***

– Мæ мадæ, цæхуæн лæвар дæ гъæуй Нæуæг анзмæ?

– Тæккæ хуæздæр лæвар – дæ хуарз бæрæггæнæнтæ скъолай!

– Байрæги кодтай, мамæ, æз дин духи балхæдтон!