Цæгат Иристони Сæр-гълæууæг Сергей Меняйло æндæрæбон, 19 апърели сæрмагонд æмбурди радзубанди кодта 2022 анзи нæ республики Хецауади архайди, аци анзи æма идарддæри æнзти социалон-экономикон райрæзти сæйраг нисанти туххæй. Æмбурди архайдтонцæ Цæгат Иристонæй сенатортæ, нæ парламенти депутаттæ, бунæттон хеунаффæйади сæргълæугутæ, æхсæнадон къабæзти разамонгутæ.

Сергей Меняйло æ радзубандий ци фарстатæмæ раздахта е ’ргом, уони туххæй абони бал цубурæй зæгъдзинан, фæстæдæр ба сæбæл нæ газети идарддæри номерти сæрмагондæй дзордзинан.

НÆ ФÆСЕВÆДÆЙ АРФИАГ АН, СÆРУСТУР АН СÆ ЛÆГДЗИЙНАДÆЙ

Æ радзубанди Сергей Меняйло райдæдта сæрмагонд тугъдон операций хæццæ баст фарстатæй:

– Нæ бæстæ исæмбалдæй æверхъау, сæрмагонд тæссагдзийнæдти хæццæ: Уæрæсей нихмæ исаразтонцæ парахат кампани, тухгин экономикон, политикон, тугъдон æлхъивдадæ, фæндуй сæ нæ хуæдбарæдзийнадæ, нæ культурæ фесафун. Æмдух Нигулæн Украини буцæу расайдтонцæ, нæ размæ исæвардтан нæ берæнацион адæми еудзийнадæ исфедар кæнуни, политикон нивæбæлдзийнади, æхсæнадон аразидзийнади фарс рахуæцуни, федар экономикон ирæзти нисантæ.

Уæрæсей Президент нæ размæ ци ихæстæ исæвардта, уони æнхæст кæнунмæ Донбасси æма Украини нæ адæм уайтæккæ бавналдтонцæ. Не ’фсæддонтæ се ’взугъддзийнади, лæгдзийнади туххæй райстонцæ паддзахадон хуæрзеугутæ, Есенати Таймураз æма Датити Аланæн равардтонцæ Бæгъатæри Стъалутæ. Сæрмагонд æфсæддон операци куддæр райдæдта, уотæ исаразтан фиццаг ирон хуæдбарæ къуар «Аланистон», адæм райстонцæ тохæнгарз, сæрмагонд цæттæдзийнади æууæлтæ ахури  райсгæй цудæнцæ фронтмæ.

Еугур фæззелæнтæ дæр банимадтан, тæссагдзийнæдтæ ниллæг уавæрмæ æркодтан. Хуæдбарæ къуæрттæн равардтан уæледарæс, гъæугæ ефтонггæрзтæ. Уони кодтан Уæрæсей гъæуайкæнуйнади Министради хæццæ. Уой фæсте нæмæ фæззиндтæй къуар «Нимпурст. Иристон». Фæззæги нæмæ хайгай фæдздзурд рацудæй, етæ психологон æгъдауæй уæззау æнцæ. Фал нæ лæхъуæнтæ ’вдесунцæ лæгдзийнадæ, уоди хъаурæ, фæстæмæ дæр нæ фæккастæнцæ, уотемæй ислæудтæнцæ Фидибæсти сæрбæлтау.

Мах нæхердигæй алицидæр аразæн, цæмæй нæ фæсевæди рази балæууæн, алцидæр нивæбæл ке æй, уой базонуни туххæй ахид мæхуæдæг цæун сæрмагонд æфсæддон операций бунатмæ. Райарфæ кæнун мæ фæндуй нæ фæсевæдæн, уæхæн федар æма æнæфæккеугæ, уæлахезбæл æууæнкгин ке ’нцæ, уой туххæй. Сæ ниййергутæн ба уæлдай арфитæ, уæхæн нæлгоймæгтæ ке исгъомбæл кодтонцæ, уой туххæй. Фал царди бартæбæл тохæнгарзи хæццæ тохгæй æнæ мæлæт нæ рауайуй.

Æма еци операций архайгæй ка фæммард æй, еци тугъдонти рохс нæмттæ æмбурди архайгæй æримистонцæ æдзæмæй ислæугæй.

АЛЦИДÆР АРÆЗТ ЦÆУДЗÆНÆЙ АДÆМИ ЦАРДИ УАВÆРТÆ ФÆХХУÆЗДÆР КÆНУНÆН

Нæ республики экономикон бæрæггæнæнти туххæй дзоргæй, Сергей Меняйло сæ банимадта хузæнонбæл:

– Фарæ промышленнон кустади индекс рауадæй 106 проценти;

Хеуагъд продукций бæрцæ 18,3 проценти фулдæр фæцæй.

Экономикæ æма социалон къабазæмæ инвестицити байвæрд рауадæй 43 миллиард соми, дууæ анземæ гъавæн бæрæггæнæнтæбæл 6,7 проценти бафтаун. Инвестицитæ байвардтан гъæууон хæдзаради, транспортон инфраструктури, туризми, национ проектти æма паддзахадон программити. Республики еумæйаг бюджети æфтуйæгтæ 2023 анзи 1 январи рауадæнцæ 61,6 миллиард соми. Е, фари еци æмгъуди хæццæ рабаргæй, æй 19,8 проценти фулдæр.

Нæ Хецауадæ сæ размæ æвæрунцæ ахсгиаг нисантæ, гъæуама промышленнон кустади индекс 2023-2025 æнзти рауайа 113 проценти. Гъæууон хæдзаради еумæйаг медбæстон продукт 2025 анзи гъæуама исхеза 117 процентмæ. Инвестицион архайди ирæзтбæл еудадзуг куст цæуй. Бацæттæ кодтан 30 инвестицион фæзи, нæ инвестицион бакаст хуæздæр кæнуй, Национ рейтинги ан хуæздæрти ’хсæн. Нæ бæсти Президент 2030 анзмæ Уæрæсей национ ирæзти нисантæ исбæлвурд кодта.

Уони фæрци уæрæсейæгти царди уавæртæ фæххуæздæр уодзæнæнцæ. Мах исаразтан Республикæ Цæгат Иристон-Аланий экономикон ирæзти хузæ. Байвардтан си фондз размæцуд проекти, æдеугурæй син багъæудзæнæй 64 миллиард соми. Фæззиндзæнæй нæмæ 7 мин нæуæг кусти бунати. Нур бал гъуддæгути байвардтан 20 миллиард соми, искодтан 600 нæуæг косæн бунати. Республики Хецауадæн сæ размæ æвæрун, республики экономикæмæ инвестицитæ æрбаздахуни гъуддагбæл байархайуни ихæс.

ХЪÆБÆР АХСГИАГ ÆЙ, ЦÆМÆЙ ПАДДЗАХАДИ ЦАРДИ АЛЛИ КЪАБАЗÆ ДÆР КОСА ÆНÆКЪУЛУМПИЙÆЙ

Æ радзубандий Сергей Меняйло сæрмагонд æргом раздахта паддзахадон программитæ æма национ проекттæ æнхæст кæнуни фарстатæмæ.

– Еу хатт ма ’й зæгъун – абони хъæбæр ахсгиаг æй, цæмæй нæ паддзахади царди алли къабазæ дæр коса æнæкъулумпийæй! А фæстаг æнзти цаутæ нин ирдæй равдистонцæ, ахур кæбæл адтан, дуйней еци архитектурæ куд сæртæг æма лæмæгъ æй, æма алцидæр куд æнцонтæй фехæлдзæнæй, уой.

Уомæ гæсгæ ни алкедæр гъæуама æ косæн бунати архайа, цæмæй нæ бæсти исонибон уа федар æма æнæфæккеугæ, цæмæй нæ адæми царди уавæртæ уонцæ зæрдæмæдзæугæ.

Уомæн ба нин агъаз уодзæнæнцæ паддзахадон программитæ æма национ проекттæ. Айдагъ евгъуд анзи мах кустан уæхæн программитæй дууæ æма инсæййебæл,  етæ цæмæй царди рацæуонцæ, уомæн ба федералон æма регионалон бюджеттæй рауагътонцæ 28,6 миллиард соми.

ÆНÆНЕЗ КА ’Й, КУСТГЪОН ДÆР ÆМА ЗÆРДРОХСÆЙ НИФСГУН ДÆР ЕЦИ АДÆЙМАГ ÆЙ

Адæми æнæнездзийнадæ гъæуайкæнуйнади къабази уавæрти туххæй дзоргæй, Сергей Меняйло загъта:

– Вазуггин æй нæ царди аци къабазæ аллирдигæй дæр. Дзубанди цæуй нæ цæргути æнæнездзийнадæбæл, хуæрзгъæдæ медицинон агъазбæл алли адæймагæн дæр. Гъулæггагæн, берæ лухкæнуйнаг фарстатæ ма нæмæ ес. Æма, раст зæгъгæй, уой туххæй цæуй куст дæр. Евгъуд анзи искустонцæ Горæтгæрон райони сæйраг поликлиники фельдшерон-акушерон пункт, амбулаторитæ гъæути.

Бундоронæй цалцæггонд æнцæ Кирови райони сæйраг сæйгæдонæ, амбулатори Луковски станици, фельдшерон-акушерон пункт Цæликкати гъæуи.

Медицинон косæндæнттæн балхæдтан 56 аллихузон косæнгарзи, фараст сæрмагонд хуæдтолги.

Паддзахадон социалон агъази фæлгæти сæйгити еуæй-еу къуæрттæн рауагътонцæ 1 миллиард сомей аргъ хуастæ.

Зæгъун гъæуй уой дæр, æма нæмæ нæма фагæ кæнуй гъæугæ лæвар хуастæ онкологи æма сæкæрнезæй сæйгитæн. Архайæн уой туххæй уæлæнхасæн æхцай фæрæзнитæ иссерунбæл.

Идарддзæф гъæути искустонцæ цæугæ медицинон комплекстæ. Уони фæрци дохтиртæ лæмбунæг æркастæнцæ 24 мин адæймагей æнæнездзийнадæмæ. «Тагъд агъази» станцити хуæдтолгитæ еугурæйдæр баййивтан нæугутæй.

Идард гъæути байгон кодтан 51 афтеки, хæстæгдæр рæстæг ба ма еци нимæдзæбæл бафтаудзинан 49.

Нæ идарддæри нисанти æнцæ Мæздæги, Горæтгæрон æма Алагири районти фондз дзæбæхкæнунади арæзтадæ æма .бундоронæй цалцæг, Рахесфарси райони сæйраг сæйгæдони поликлиники райарæзт, уæдта Беслæни «Тагъд агъази» дæлстанций арæзтадæ. Иронх ни нæ ’нцæ Мæздæги райони сæйраг сæйгæдони арæндони, сабийти рæугути нези стационари арæзтадæ, Цæгат Иристони онкологий диспансери, уолæфæнтæн агъази республикон центри райарæзт.

АДÆМ СÆ ДÆЛБАЗУР ДАРУНЦÆ, СÆ УОДÆНЦОЙНÆБÆЛ СИН ÆНОВУДÆЙ КА АРХАЙУЙ, УОЙ.

Сергей Меняйло æ радзубандий куд баханхæ кодта, уотемæй агъазиау æргом æздæхт идарддæр дæр цæудзæнæй адæмæн социалон агъаз кæнуни еугур фарстатæмæ дæр.

– Нæ сæйрагдæр ихæстæй сæ еу æй нæ цæргутæн агъаз кæнун – берæсувæллонгин бийнонтæн, царди зелдохи тухст уавæрти ка бахаудтæй, æ сахъатдзийнади туххæй æ гæнæнтæ хуæрзминкъий кæмæн æнцæ, Беслæни теракти ка бахаудтæй, еци адæмæн.

2022 анзи идарддæр цудæй  куст, сувæллæнттæ кæмæн ес, уонæн агъаз кæнунæй. Уой фæдбæл æхцай фæрæзнитæ райстонцæ 68 мин 662 адæймаги, фæлладуадзæн æма æнæнездзийнадæ федардæр кæнуни бунæттæмæ æрвист æрцудæнцæ 32 мин 688 сувæллони. Аци анз еци нимæдзæ исхъæртдзæнæй 36 минемæ хæстæг. Æртæ æма фулдæр сабийи кæмæн ес, еци бийнонтæн радех кæндзæнæнцæ æдеугурæй 560 зæнхи хаййи лæвар.

Агъазгъæуагæ 8 мин 665 бийнонти райстонцæ æдеугурæй 1 миллиард соми æртиккаг æма фулдæр сувæллони райгурди фæсте.

Еурæстæгон æхцай фæрæзнитæ райстонцæ Устур Фидибæстон  тугъди 474 архайæги æма инвалиди, Ленинградбæл æртухсти рæстæги цæргутæ, концлагерти æма геттой ка адтæй, еци адæм, Устур Фидибæстон тугъди ка фæммард æй, уæдта фæстæдæр ка рамардæй, еци тугъдонти идæдзæ уоститæ.

Беслæни теракти ка бахаудтæй, уонæй 390 адæймагемæн фæййагъаз кодтонцæ æхцай фæрæзнитæй.

Æнæ ниййерæги агъазæй ка байзадæй, еци æнагъон сабийтæн 77 фатери байхуæрстонцæ. Еци куст цæудзæнæй идарддæр дæр.

ИХÆСТÆ ЛÆДÆРД ÆНЦÆ, ГЪÆУЙ СÆБÆЛ ÆНОВУДÆЙ КОСУН!..

Сергей Меняйло ма бæлвурдæй æрдзубанди кодта арæзтади æма цæрæнуæтти-коммуналон хæдзаради, нæдтæ æма транспорти, ахуради, культури, физикон культурæ æма спорти, фæсевæдон политики, æхсæнадон-политики æма нæ цардарæзти æндæр къабæзти уавæри фæдбæл фарстати туххæй. Кæронбæттæни ба загъта:

– Мах хуарз лæдæрæн, аци анз вазуггин анз ке уодзæнæй, уой. Нифсгунæй фæллæууæн фронти не ’фсæддонтæн, сæ бийнонтæмæ син нæ цæстæ фæддарæн. Республики экономики федар ирæзтбæл байархайæн æма еугур социалон ихæслæвæрдтæ исæнхæст кæнæн. Нæ размæ ес бæлвурд цæлхдортæ. Æма уой туххæй абони гъæуама айдагъ нæ къæхтæбæл федар ма лæууæн, фал ма еу хатт равдесæн, размæвæрд нисантæмæ цæуни гъуддаги цийфæнди зиндзийнæдти сæрти дæр ке рахездзинан, еци нисантæ ба ’нцæ: нæ хестæрти сабур цард, нæ исонибони фæрнугадæ æма нæ фæндитæ цæмæй  исæнхæст уонцæ, уобæл архайун.