ÆХСÆРДÆС анзи рацудæй, Беслæни фудбæлах ку ’рцудæй, уæдæй ардæмæ. Фал цæйбæрцæфæнди рæстæг ку рацæуа, уæддæр еци æверхъау цауи тогуарæн бæнттæ некæд феронх уодзæнæнцæ нæ адæмæй, дуйней рæстзæрдæ дзиллæй, цæйбæрцæдæр тухгин уарунтæ ку фæууара, уæддæр, Беслæни фиццаг скъолай фæрстæ ци ирæзгæ сабийти сурх тоги æртæхтæй исгъолон æнцæ, уони æрæхснун сæ бон нæ бауодзæнæй…
Адæймагæй æруагæс дæр нæ кæнуй, уæхæн фудракæндæ ка исаразта, етæ уæхæн æверхъау æма тæрегъæддаг миуæ исаразун куд бафæразтонцæ, кæд æма сæ Хуцау адæймаги хузи зæнхæбæл рæстуодæй цæрунæн исфæлдиста, уанæбæрæг циуавæр зæрдитæ сæбæл разиндтæй (уогæ зæрдитæ ба сæбæл адтæй?) æма куд исистонцæ сæ къох бустæги æвуд сувæллæнттæмæ, сæ ниййергутæ æма рæвдаугутæмæ?!. Куд бандиудтонцæ, тæрсгæ-резгæй, сæ минкъий къохтæй сæ сæртæбæл хуæцгæй, сæ уодтæ фæййервæзун кæнуни зæрдтæй скъолай содзгæ бæстихаййæй ци минкъий сабийтæ лигъдæнцæ, уони фæстæрдигæй автоматтæй æхсун?!.
Кавкази адæмтæмæ уæхæн æгъдау ку ес, дон кæстæрæй ниуазгæ ’й, зæгъгæ. Уæд нин еци лæгсирдтæ нæ ирæзгæ бæдæлтти дондонгæнгæй мæрдтæмæ цæмæн барвистонцæ?! Уони адæймæгутæ исхонæн неци хузи ес. Етæ, зæгъæн кæмæн нæййес, уæхæн лæгсирдтæ ’нцæ.
Æхсæрдæс анзи рацудæй, Беслæни сæрмæ ирд хор æнай-æнойти тарæй-тардæр сау мегътæ ку æрбахгæдтонцæ, æма фудæнхи пæлæз аци цардбæллон рауæнбæл æхе ку æритудта, æнæгъæнæ дуйней рæстуод дзиллити зæрдитæ хъонци уæззаудзийнадæй ка байарудта, еци пеллон арти нæ ирæзгæ сабийтæ, сæ ниййергутæ æма ахургæнгутæ ку бабун æнцæ, еци тогуарæн фæззæгбæл… Абони дæр сæ еци зæрдæристæй æма цæстисуг калгæй имисæн, уæд террористти къохæй ка фæммард æй, уони – 330 адæймагемæй фулдæр, уонæй ба 187 сувæллæнттæ адтæнцæ…
Уотæ фæззæгъунцæ, рæстæг, дан, цийфæнди ресагæ æма арф гъæдгинтæ дæр дзæбæх кæнуй… Фал еци загъд, куд рабæрæг æй, уотемæй бустæги раст нæ разиндтæй – æхсæрдæс анзи рацудæй æма уæддæр адæймаг хъæбæр зинтæй æууæндуй, Беслæни ци æверхъау фуд-бæлах æрцудæй, еци гъæдгинæн ма ескæд æ уæззау цæфтæ бадзæбæх уод-зæнæнцæ, уобæл…
Иристони адæм еци тогуарæн бæнтти сæхе равдистонцæ айдагъ æхсаргинæй нæ, фал хеуорамгæй дæр. Еци фудбæлах исаразгутæ гъавтонцæ уомæй никки агъазиаудæр фидбилизтæ æнæгъæнæ Цæгат Кавкази дæр фудцаутæ разгелун – лæдæрдтæнцæ ‘й, сæ фудмиуæй цæйбæрцæбæл устур маст æрхæсдзæнæнцæ дзиллæн æма æнгъæл адтæнцæ, уомæй сæ уотæ низгули кæндзæнæнцæ, æма етæ сæ масти фæдбæл рацæудзæнæнцæ, адæмтæ фæккæрæдземæ уод-зæнæнцæ… Фал нæ адæм, зæгъæн дæр кæмæн нæййес, уæхæн зинæй сæ зæрдитæ ниррæсудæнцæ, уæддæр сæмæ зунд æма уоди хъаурæ разиндтæй знаги фудвæндити сайди нæ бахаун, уони хилкъа-хæнти фæдбæл нæ рацæун… Баууæнде-тæ, еци бæнтти уавæри хъæбæр-хъæбæр зин адтæй нæ фæррæдуйун æма хе бауорамун, фал нæ адæм еци лæгæвзарæни рæстæг бафæразтонцæ, ку зæгъæн, зунд æма уоди хъаурæ бавдесун… Скъолай спортзал фудгæнгутæ ку исрæмугътонцæ, уæд еци рæстæг Беслæнигъæуи скъолай рæбун Ири дзиллæй кæстæрæй-хестæрæй, силгоймагæй нæлгоймагæй кадæр адтæй, етæ, нæдæр æхсæндзаумæутти нæмгути æскъоттæй, нæдæр æндæр нецæмæй нæ тæрсгæй, ниххæррæт ластонцæ содзгæ скъолай бæстихаймæ, уоми фудбæлахи ка бахаудтæй, уони ервæзун кæнунмæ… Берети фæййервæзун кодтонцæ, беретæн ба сæ бон нецибал бацæй…
Беслæни еци фудбæлах ку ’рцудæй, уæд амæнæттæгти ервæзунгæнгæй беретæ бавдистонцæ устур бæгъатæрдзийнадæ. Сæ еугурей туххæй радзоруни фадуат нин нæййес, уомæн æма, ку зæгъæн, етæ берæ адтæнцæ. Фал уæддæр уой ба зæгъæн, цæйбæрцæбæл агъазиау лæгдзийнадæ бавдистонцæ уæд сæрмагонд къуæрттæ «Альфа», «Вымпел» æма Æнæнгъæлæги уавæрти министради ервæзунгæнгутæ. Уонæй, гъулæггагæн, дæс æфсæддони фæммард æнцæ фудбæлахи бахауæг адæми ервæзунгæнгæй. Еци зингхуст бæгъатæртæн Беслæни ме-мориалон уæлмæрдти æвæрд æрцудæй циртдзæвæн, номерæн циртдзæвæнтæ син æвæрд æрцудæй Мæскуй, уæдта си ка кæцæй адтæй, еци рауæнти дæр.
Арви цæф бæласæн æ бундзæфхадбæл ку исæмбæлуй, уæд æ къалеутæ дæр æма æ уедæгтæ дæр сор кæнунцæ. Иристонæн дæр еци фудбæлах кæд арви цæфи хузæн адтæй æма æ тæккæ зæрдæбæл исæмбалдæй, уæддæр æй нæ фæккеун кодта, ниббухстæй ин, федар фæллæудтæй æма гъæддух разиндтæй. Нæхе ’знæгти фæндæуагæ нæ фæккодтан. Нæ фидтæлти тог рæстæгути лæгæвзарæнти ке нæ нийсустæй æма нæ абони кæстæрти иуæнгти дæр ке цæуй, е никки хъæбæрдæр рабæрæг æй еци лæгæвзарæн рæстæг. Нæ минкъий сабийтæ дæр сæхе æхсаргинæй æма бæгъатæрæй равдистонцæ, кæд син террористтæ цифуддæр миутæ æв-зарун кодтонцæ, уæддæр. Тедти минкъий Азаматæн теракти фæсте Мæскуй хирургтæ уæззау операци ку кодтонцæ æма ин уой размæ зæрдитæ ку æвардтонцæ, уæд син е федарæй уотæ бакодта:
– Æз ирон дæн, æз нæ тæрсун ций-фæнди уæззау операцийæй дæр…
Баууæндетæ, уæхæн бæгъатæр, æхсаргин игурдтæ ци адæми ’хсæн гъомбæл кæнонцæ, етæ некæд æрлæудзæнæнцæ знаги размæ сæ уæргутæбæл æма некæд æрхæсдзæнæнцæ æгадæдзийнадæ сæ сæрмæ.

Адæймагæн æ зин сахатти дзиллитæ æ фарсмæ ку æрбалæуунцæ, уæд ин етæ райсунцæ æ зæрди ристæй зингæ хай. Мах нæхе цæститæй фæууидтан æма абони дæр уинæн, Иристони еци фудæвзарæн ку искодта, уæд æнæгъæнæ дуйне дæр низмалдæй æма нæмæ хæстæг хеуонти хузæн нæ фарсмæ æрбалæудтæнцæ, æрбадардтонцæ нæмæ сæ агъази къох. Уой туххæй син нури уæнгæ дæр кодтан, кæнæн æма ма идарддæр дæр, æности уæнгæ дæр кæндзинан зæрдибун арфитæ.
… Æхсæрдæс анзи рацудæй Беслæни фудæнхи сау бонæй нурмæ. Е нин нæ хъисмæттæ æма нæ цард фæккодта дууæ дехи – уæди æма æ фæсте цардбæл. Уæди æма абони Беслæнбæл. Нуртæккæ мах гъæуама уæлдай лæмбунæгдæр æркæсæн нæхемæ, ракæсæн нæ алливарс лæмбунæгдæрæй æма рартасæн нæ хæлæртти не ’знæгтæй. Цæмæй Беслæни ци устур трагеди æрцудæй, уæхæн фидбилиз зæнхæбæл мабал æрцæуа, уой туххæй мах нæ еугурей дæр гъæуй рæстдзийнадæ хæрандзийнадæй æртасун, рæстдзийнадæ цæмæй нæ цардиуаги æрфедар уа, уой сæрбæлтау рæстуодæй тох кæнун.
Нæ еугур дæр уинæн, абони дуйней царди медæгæ ци берæ æнæраст гъуддæгутæ, галеудзийнæдтæ æма фæливд миутæ ес, уони. Æма мах дæр еци дуйнейæн ан æ еу хай. Уомæ гæсгæ мах, нæ еугурей дæр, фиццагидæр, гъæуй еци цъумурдзийнæдтæй нæхе искæдзос кæнун æмзунд, æмзæрдæ ку уæн, уæд нæ хъаурæ дæр тухгиндæр кæнуй. Æма нæ уобæл нæ еугурей дæр зæрдиагæй бай-архайун гъæуй. Кæрæдзей лæдæрунд-зийнадæ, еудзийнадæ нæмæ ку уа, уæд нæмæ террористтæ æма знæгтæ дæр не-кæд æрбалæбордзæнæнцæ.
Беслæни фудæнхи арти ци хори хузæн сабийтæ цардбæллонæй бабун æнцæ, ци фæлмæнзæрдæ мадтæлтæ, хуæртæ, æнсувæртæ ни фæгъгъудæй, уони, гъулæггагæн, райгас кæнун, фæстæмæ сæ не ‘хсæнмæ раздахун нæбал исуодзæнæй нæ бон. Фал цард ба цард æй. Æма еудадзуг хъонц кæнæн, нæ къохтæ æдухæй æруадзæн, зæгъгæ, уæд уомæй раст нæ уодзинан. Уæлдайдæр ба мах, хестæртæ, нæ къохтæ æнæбонæй дæлæмæ ку æруадзæн, нæ царди хабæрттæ аразунбæл зæрди федардзийнадæ ку не ‘вдесæн, уæд нæ кæстæртæ дæр æнæнифс кæнунцæ. Нæ рагфидтæлти цардвæндаги хабæрттæмæ ку æркæсæн, уæд уони дæр сæ рæстæги уæззау карни цалх еу æма дууæ хатти не ‘рбазелидæ, æ буни никкæнунмæ сæ нæ багъавидæ. Фал етæ уæддæр нæ бауагътонцæ фидтæлти фарнæ æрнидæн кæнун. Æма мах дæр гъæуама уони бафæнзæн.
Хуцау нин æхсæрдæс анзей размæ фудвæззæги бæнттæ фуни дæр макæдбал фæууинун кæнæд.

КӔРӔДЗЕЙ ФЕГЪОСӔН ӔМА КӔРӔДЗЕЙ БАЛӔДӔРӔН

Нæ республики 1-3 сентябри бæнттæ нимад æнцæ, Беслæни террористон фудракæнди ка бабун æй, еци æвуд адæмбæл хъонцгæнæн бæнттæбæл. Æма, куд раздæри æнзти, уотæ нур дæр бабæй еци бæнтти арæзт æрцæудзæнæй номерæн мадзæлттæ. Ке зæгъун æй гъæуй, нури эпидемиологон уавæри тасдзийнадæ нимайгæй, еуæй-еу æййивддзийнæдтæ хаст æрцæудзæнæй саударæн мадзæлтти фæткитæмæ. «Беслæни мадтæлти» комитети сæрдар Дудиати Сусаннæ сæрмагонд фæдздзурдæй æхе бахадта не ’мзæнхонтæмæ æма си ракурдта, цæмæй террористон фудбæлахи амæттæгти имисæн бæнтти Беслæни ци мадзæлттæ арæзт æрцæудзæнæй, уонæмæ аци хатт устур къуæрттæй ма æрбацæуонцæ. Æ фæдздзурди куд баханхæ кодта, уотемæй нуриккон тæссаг эпидемиологон уавæрти хъæбæрдæр гъæуайкæнуйнаг æнцæ рацæргæ адæм æма æнагъонтæ.
Эпидемиологон уавæртæмæ гæсгæ, номерæн бæнтти рæстæг уæлдай домагæдæр æргом здæхт æрцæудзæнæй санитарон æма æхсæнадон æдасдзийнади домæнтæ æнхæст кæнуни фарстатæмæ.

Уæрæсей гвардий Бон бæрæггонд цæудзæнæй 2 сентябри. Аци цитгин ном ци æфсæддон хæйттæн аккаггонд æрцудæй, уони рæнгъити се ’фсæддон ииххæс кадгинæй æнхæст кодтонцæ æма кæнунцæ иристойнæгтæй беретæ.

ЧЕРЧЕСТИ Хъасболат,

журналист, финсæг