Зундгонд куд æй, уотемæй Уæрæсей Федераций Президент Владимир Путин евгъуд цуппæрæни (14 декабри) исаразта аллианзон (аци анз – инсæйæймаг хатт), пресс-конференци. Æ радзубандий хатдзæгтæ искодта нæ бæсти социалон-экономикон, æхсæнадон-политикон æма нæ абониккон цардарæзти иннæ къабæзти аци анз ци бантæстæй, уæдта фæннисан кодта, идарддæр ма æнæмæнгæ ци исæнхæст кæнуйнаг æй, еци гъуддæгутæ дæр.

Пресс-конференций рæстæг нæ бæсти разамонæг дзуæппитæ равардта нæ фидибæстаг æма фæсарæйнаг дзиллон хабархæссæг фæрæзнити минæвæртти фарстатæбæл. Уой хæццæ ба ма Уæрæсей цæргутæ дæр æрбарвистонцæ сæ фарстатæ – дууæ миллионемæй фулдæр.

Уонæн сæ еугурей туххæй радзоруни равгæ нин, гъулæггагæн, нæййес, уомæ гæсгæ ба ракæндзинан цалдæрей кой, иннети туххæй ба дзубанди кæндзинан нæ газети иннæ номерти.

НÆ АБОНИ АРХАЙД ЕУГУРÆЙ ДÆР ÆЙ САБУРДЗИЙНАДИ СÆРБÆЛТАУ !..

Владимир ПУТИНМÆ фарста равардта КОЛИТИ Людмилæ дæр.

Владимир Путин пресс-конференций рæстæг æ радзубандий устур æргом раздахта нури дуйнеуон уавæри фæдбæл фарстатæмæ, уæлдайдæр ба уæрæсейаг-украинаг рахастдзийнæдти фæдбæл фарстатæмæ. Уруссæгтæ æма украинæгтæ еци-еу адæмихатт æнцæ, загъта Президент. Æма нур цитæ цæуй, е агъазиау фидбилиз æй, æй æнсувæрти ’хсæн граждайнаг тугъди хузæн. Аци æверхъаудзийнадæ цæугæ ба æркодта, НАТО æ хъозæнтти хæццæ æдзæсгонæй тундзæги ке тундзуй нæ арæнти фалдзости æрбунат кæнунмæ, Украини æ дæлбарæ бакæнгæй, никки ба ма Донбасси аст анзей дæргъи тогкалæн цаутæ – етæ еугурæйдæр æнцæ уони хилкъахæн тогмондаг фудмиутæ. Еугур еци цаутæмæ гæсгæ махæн дæр, карз нихкъуæрд син раттунæй æндæр гæнæн нæбал адтæй. Кæбæл тох кæнæн, еци сабурдзийнадæ ба уæд ралæудзæнæй, æма æнæгъæнæйдæр æнхæстгонд ку ’рцæуонцæ нæ нисантæ – Украини денацификаци, демилитаризаци æма æ нейтралон статус. Æ радзубандий Владимир Путин устур аргъ искодта сæрмагонд æфсæддон операций архайгутæн.

Пресс-конференци куд рацудæй, уобæл дзоргæй нин æхцæуæн æй е, æма не ’мзæнхон, информацион портал «15-й регион»-и уацхæссæг Колити Людмилæн бантæстæй мадзали архайæг журналисттæй еугурей разæй  фиццаг фарста раттун нæ бæсти Президентмæ. Æ фарстай медес ба адтæй, сæрмагонд æфсæддон операций ци бархеуонтæ архайунцæ, уони социалон бартæ æнхæстæй куд гъæуайгонд цæудзæнæнцæ, уой фæдбæл. Æма ин дзуапп дæтгæй, Владимир Путин сæрмагондæй баханхæ кодта:

– Æз æй зонун, «Шторм. Осетия»-й дæр, «Алания»-йи æфсæддонтæ дæр хъæбæр хъазауатонæй ке тох кæнунцæ, еци хабар. Уой туххæй мин региони Сæргълæууæг фегъосун кæнуй. Æма æнæмæнгæ байархайдзинан, сæрмагонд æсæддон операций ка архайуй, етæ еугурæйдæр æмхузон уавæри уонцæ æма есонцæ æмхузон агъаз паддзахади ’рдигæй.

Владимир Путин устур аргъ ке искодта, къуæрттæ «Шторм. Осетия» æма «Алания»-йæн, уой туххæй ин сæрмагондæй райарфæ кодта Цæгат Иристони Сæргълæууæг Сергей Меняйло.

Президент ма дзуапп равардта, сæрмагонд æфсæддон операций фæдбæл имæ пресс-конференций архайгутæ, уæдта операцийæн æхеми ка архайуй, етæ ци фарстатæ равардтонцæ, уонæбæл.

ÆНÆ ХУÆДБАРÆДЗИЙНАДÆЙ УÆРÆСЕЙÆН ФÆЦЦÆРÆН НÆЙЙЕС!..

Комкоммæ эфир амонгутæ куд бафарстонцæ, уотемæй æрæги Владимир Путин исгъæр кодта æ фæндæ нæ бæсти Президенти æвзурстити архайуни туххæй. «Медбæстон æма æндагон политикæ кутемæй уинис?» – аци фарстайæн нæ бæсти разамонæг равардта  уæхæн дзуапп:

– Уой туххæй берæ хæттити цудæй дзубанди, фал ма ’й еума хатт зæгъдзæнæн: Уæрæсей хузæн паддзахадæ æнæ хуæдбарæдзийнадæй нæ фæццæрдзæнæй. Сæйрагдæр æй хуæдбарæдзийнадæ федар  æма цардгъон кæнун, гъома, бæстæ гъæуайкæнуйнадæ, е ’ндагон æндарг ин хъаурæгиндæр кæнун.

Бæсти граждæнти æхсæнадон хуæдбарæдзийнадæ дæр уордæмæ хауй, гъома, сæ бартæ, сæребартæ, нæ политикон системæ, парламентаризм. Экономики, технологити хуæдбарæдзийнадæ æма æдасдзийнадæ дæр æнцæ аци фарстай медæгæ. Дзуапп дæтгæй, еугур фæззелæнтæбæл æнæгъæнæйдæр нæ дзордзæнæн, фал нæ ами аудитори дæр æма еугур бæстæ дæр æй  лæдæрунцæ, Уæрæсе æнæ уонæй нæ фæццæрдзæнæй. Финансон-экономикон, технологон хуæдбарæдзийнадæ – е æй алли бæсти, комкоммæ – Уæрæсей исонибон. Уомæ гæсгæ ба федарæй зæгъæн ес: етæ ’нцæ нæ бæсти размæцуди сæйраг рахуæцæнтæ.

Уæрæсей экономики федардзийнади фæстауæрци туххæй Президент загъта:

– Еци федардзийнадæн ес цалдæр гæнæни. Сæйрагдæр æй уæрæсейаг æхсæнади еудзийнадæ, идарддæр – бæсти финансон-экономикон хизи æнæфæккеугæ уавæр. Нæ хæццæ ка косуй, етæ, уæдта нæхуæдтæ дæр бадес кодтан, евгъуд дæс анземæ Уæрæсей финанстæ æма экономикæ цæйбæрцæбæл агъазиау исфедар æнцæ, уобæл. Бæстæ гъæуайкæнуйнади, гъома, æфсад æма æдасдзийнади оргæнти равналæнтæ фæффулдæр æнцæ.

Президент æрхаста экономикон бæрæггæнæнтæ дæр, уонæмæ гæсгæ еумæйаг медбæстон продуктти бæрцæ анзи кæронмæ рауайдзæнæй 3,5 проценти.

– Е хуарз бæрæггæнæн æй, – загъта Президент. – Фари æрхауд исраст кодтан, уæд продуктти бæрцæ адтæй 2,1 проценти. Гъулæггагæн, инфляци ирæзуй, е, ка ’й зонуй, 8 процентемæ дæр исхездзæнæй, фал Центрон банк æма Хецауадæ  гъæугæ мадзæлттæ аразунцæ.

Промышленнон кустади ирæзт бæрæг даруй, иссæй 3,6 проценти, уæлдай æхцæуæн æй хомагкустгæнæг промышленности размæцуд – анзи кæронмæ уодзæнæй 7,5 проценти. Сæйраг капиталмæ инвестицитæ æфтуйуй 10 процентей бæрцæ. Е æвдесуй рæстæмбес тагъдади федар ирæзти уолæн, кустадæ размæ цæудзæнæй, æхца си æвæрдзæнæнцæ, нæуæг кусти бунæттæ æвзурдзæнæнцæ», – фæббæрæг кодта Владимир Путин.

МИЗД ÆМА ÆГУСТДЗИЙНАДÆ

Аци фембæлдмæ цæттæ кæнгæй, Президент равзурста æгустдзийнади æмвæзадæ дæр. «Куд рабæрæг æй, уотемæй æгустдзийнади æмвæзадæ ’й 2,9 проценти. Уæрæсей историй уæхæн уавæр нæма адтæй. Е æвдесуй экономики нуриккон уавæр. Æцæг æфтуйæгти ирæзти кой ку кæнæн, уæд 1 январæй 18 проценти фæффулдæр уодзæнæй фæццæруни тæккæ минкъийдæр бæрцæ. Ахид æй нæ фæффулдæр кæнæн, паддзахади æндагон ихæс фæмминкъийдæр æй, 46 миллиард доллæремæй 32 миллиард доллæремæ ’рхаудтæй.

Æндагон ихæстæ дæр 337 миллиард доллæремæй 297 миллиард доллæрей уæнгæ фæнниллæгдæр æнцæ, гъома, алцидæр афойнадæбæл кæнæн. Ес ма, цæбæл цийнæ кæнæн, уæхæн бæрæггæнæн. Уæрæсей граждæнти фæццæруни æмгъуд фулдæр кæнуй. Кæд æма 2021 анзи е адтæй 70,06; 2022 анзи – 72,73; 2023 анзи ба – 74 анземæ æнгъæлмæ кæсæн», – загъта Президент.

«КÆД УОДЗÆНÆЙ САБУРДЗИЙНАДÆ?»

Аци фарстайæн Президент загъта: «Мах нæ нисантæбæл ку исæмбæлæн, уæд уодзæнæй сабурдзийнадæ, нæ нин æййевунцæ. Гъæуама Украини искæнонцæ денацификаци, æ нейтралон статус федар уа. Фал нуртæккæ Украини  цитæ цæуй? Бандера нацист æй, фал си национ бæгъатæр исаразтонцæ. Холокост исаразæг, Украини полякти, уруссæгти, дзиуиттæгти миллионгайæй ка рамардта, еци «СС»-и салдатæн лæугæй æрдзæф кæнуй киеваг администраций разамонæг. Е нацизм нæй?

Кæд сæ еумæйаг дзубанди нæ гъæуй, уæд мах тугъдон мадзæлттæ искæндзинан. Абони Украинæ æхуæдæг неци уадзуй, алцидæр сæмæ ласунцæ, зæрдæ син æвардтонцæ танкитæй, мах еци танкитæй 747, бронемашинттæй 2300 ниппурхæ кодтан. Е ба уин демилитаризаци», – фæббæрæг кодта Владимир Путин.

Дуккаг фæдздзурд уодзæнæй æви нæ, уой туххæй ба уæхæн дзуапп равардта: «Хъæбæр æнкъаргæ фарста æй, мах бал хайгай фæдздзурдтан 300 мин адæймагемæ. Биццеутæ хъæбæр хуарз тохунцæ, се ’хсæн фæззиндтæй Уæрæсей Федераций 14 Бæгъатæри. Нуртæккæ 244 мин нæлгоймаги ’нцæ тугъдон архайди бунæтти. Нæ зæрди ес бархеуон хузи фæдздзорун, цæмæй Гæрзефтонг тухти хæццæ нæлгоймæгтæ бадзурдтæ искæнонцæ. Анзи кæронмæ гъавæн 400 мин адæймаги райсун. Нæлгоймæгтæ цæттæ ’нцæ нæ бæсти хуæдбарæдзийнадæ гъæуай кæнунмæ. Алли бон дæр мин æма æрдæг адæймагемæ исхъæртуй бархеуонти нимæдзæ, уæд ма нæ æфсадмæ фæдздзурд цæмæн гъæуй».

БÆСТИ НÆУÆГ РЕГИОНТÆН – ЕУГУРВÆРСУГ АГЪАЗ

Президенти номбæл ци берæ фарстатæ æрвист æрцудæй, уонæн сæ зингæ хай баст адтæнцæ бæсти нæуæг регионти цард фæххуæздæр кæнуни хæццæ, сæ райрæзти пълантæ исаразуни хæццæ.

Еци фарстабæл дзоргæй, Владимир Путин куд бафеппайдта, уотемæй федералон бюджети проекти амунд регионти райрæзтæн нисангонд цæуй 1 триллион сомемæй фулдæр. «Уой хæццæ, бæлвурд мадзæлттæ арæзт цæуй, цæмæй еци регионтæ къæпхæнгай исуонцæ федераций æнхæстбаргин иуонгтæ», – загъта Президент.

Гъулæггагæн, еци регионти социалон-экономикон уавæри фæстаг æнзти дæргъи берæ къæхкъуæрæнтæ исæвзурдæй, уомæн æма сæмæ Украини хецауадæ фагæ  æргом не ’здахта. «Фал махæн нур нæ еумæйаг ихæс æй бæсти нæуæг регионти экономикон гъомус  райрæзун кæнун. Уомæн агъаз уодзæнæй, уæлдæр æй куд загътон, уотæ бюджети ахедгæ агъаз. Уой хæццæ ма, хæстæгдæр цалдæр анзей дæргъи нæуæг регионти райрæзтæн алли анз дæр лæвæрд цæудзæнæй фæйнæ 1 триллион сомей бæрцæ», – фæббæлвурд кодта Владимир Путин.

Уомæй уæлдай, лухкæнуйнаг фарстатæ райеуварс кæнунæн агъаз уодзæнæй, нæуæг регионтæн бæсти иннæ хæйтти хæццæ ци æнгом æмгустадæ ирæзуй, е дæр. Зæгъæн регионти ’хсæн æмгустади пъланти бундорбæл нæуæг республикитæ æма облæстти райрæзтæн дехгонд æрцæудзæнæй 150 миллиард сомей бæрцæ. Æма ма еу феппайуйнаг. Нæуæг регионтæ сæхуæдтæ дæр æфтуйаггин архайдмæ турнунцæ. Æма син нуриуæнгæ æнтæсгæ дæр кæнуй. Зæгъæн, федералон бюджетмæ аллихузон феддонти хузи нуриуæнгæ барвистонцæ 170 миллиард сомемæй фулдæр. Еци æууæл ирд æвдесæн æй, нæуæг регионти экономикæ ирæзти надбæл ке ’рлæудтæй, уомæн.

ПАЛЕСТИНÆ ÆМА ИЗРАИЛИ БУЦÆУ

Фембæлди архайæг фæсарæйнаг журналисттæй еу Владимир Путини æргом раздахта, Газай тæлми нуртæккæ ци уавæр исæвзурдæй, уомæ. «Еци гæрзефтонг буцæуи амæттаг нуриуæнгæ бацæнцæ палестинаг 8 мин сувæллонемæй æма 6 мин силгоймагемæй фулдæр. Фал Еугонд Нацити Организаци, уæдта дуйней гъомусгиндæр паддзахæдтæн сæ бон нæй еци гæрзефтонг буцæу бауорамун. Еци æууæл лæдæргæй, Уæрæсе æма Турк региони сабурдзийнадæ æрфедар кæнунæн неци фадуæттæ араздзæнæнцæ?» – адтæй журналисти фарста.

Уæрæсей Президенти дзубандимæ гæсгæ, уавæр æцæгæйдæр сагъæссаг æй. «Турки Президент Эрдогани хæццæ аци фарстай фæдбæл еудадзугон бастдзийнадæ дарæн. Æма сæрмагондæй фæббæрæг кæндзæнæн, гæрзефтонг буцæу бауорамунæн æма региони нæуæгæй сабурдзийнадæ æрфедар кæнунæн Уæрæсе æма Турк берæ гъуддæгутæмæ еумæйаг цæстингас ке дарунцæ, уой. Еци æууæл нин фадуат дæттуй, цæмæй нæ зæрдæ дарæн хæстæгдæр федæни хуæздæрæрдæмæ æййивддзийнæдтæбæл. Архайд цæуй, цæмæй аци фарстай фæдбæл сæрмагондæй фембæлæн Эрдогани хæццæ. Гæнæн ес æма еци фембæлд уа федæни анзи райдайæни.

Ке зæгъун æй гъæуй, аци фарстай фæдбæл политикон консультацитæ арæзт цæунцæ æндæр бæстити минæвæртти хæццæ дæр. Зæгъæн, æз æрæги адтæн Саудаг Арави æма Еугонд Араббаг Эмиратти. Еци бæститæ, уæдта Египети разамунди хæццæ дæр исæвзургæ уавæрбæл æрдзурдтан», – бафеппайдта Владимир Путин.

Цалдæр сахаттемæ Президент Владимир Путин берæвæрсуг æма ахедгæ дзуæппитæ равардта берæ тухстаг æма ахсгиаг фарстатæн. «Комкоммæ эфири» ци фарстатæ  каст не ’рцудæнцæ, уонæбæл идарддæр бакосдзæнæнцæ профилон паддзахадон оргæнтæ. Алли фарста æма курдиади фæдбæл дæр афойнадæбæл дзуапп лæвæрд æрцæудзæнæй.

ВАКЦИНАЦИ ÆМА ÆНÆНЕЗДЗИЙНАДИ УАВÆР

Еумæ райсгæй махмæ вакцинаци æма вакцинити туххæй нæййес сагъæссаг фарстатæ. Мæнæ нуртæккæ ка фæззиндтæй, еци фарста, æнæмæнгæ, цубур рæстæгмæ лухгонд æрцæудзæнæй. Е дин  фиццаг.

Дуккаг ба. Нæкæси, фадунæги (корь) æнæгъæнæ дуйней цуппар анземæ еу хатт фæззиннуй. Æма е цæй фудæй æй? Е ба уой фудæй æй, æма кустадон эмигранттæ ци паддзахæдтæй æрбацæунцæ, уони нимæдзи Украинæй дæр, уордигæй дæр нæмæ нуртæккæ миллионгай адæймæгутæ æрбалигъдæй, æма уоми иммунизаци нуриуæнгæ дæр ниллæг уавæри адтæй, нур ба бустæги ниллæгмæ æрхаудтæй. Æма е æй бæлвурд сагъæссаг фарста. Уой хæццæ ба ма нæмæ ес техникон æгъдауæй къулумпидзийнадæ. Мæ зæрдæ дарун, нæ специалистти загъдмæ гæсгæ, аци фарста лухгонд ке ’рцæудзæнæй, уобæл.

Нæ базарадон зелдохæй цалдæр фæсарæйнаг компаний ке рандæнцæ, е дæр къулумпидзийнадæ æй, æма æцæгæйдæр ралухкæнуйнаг фарста æй. Раст зæгъгæй, еци хуасти ’хсæн æдеугурæй æнæмæнгæ гъæугæ æнцæ 14 препарати. Фал нæ фармацевтон промышленность æновудæй архайуй, нециуавæр импорт æхгæнунмæ гъавæн. Уæрæсей Федераций гъæуайкæнуйнади министрадæ, хецауадæ еци лухкæнуйнаг фарстæ уинунцæ, арæзт æрцудæй сæрмагонд къамис фæсарæйнаг хуастæ нæхе конд хуастæй раййевуни туххæй, кæци разæнгардæй архайуй. Федарæй мæ æууæндун кæнунцæ, нуртæккæ ци цæуй, уой лæдæрунцæ, æма алли мадзæлттæ æма гæнæнтæй дæр  ке испайда кæндзæнæнцæ, уобæл. Зæрдæ æвæрунцæ, еци хуастæмæ ци сæйгæ адæм æнгъæлмæ кæсунцæ, уони интерестæ гъæуайгонд ке ’рцæудзæнæнцæ, уомæй.

Хуастæ æййевуни фарстабæл дзоргæй ба уой зæгъуйнаг дæн, æма, лæдæрун æй, цидæртæ нæ исбæззунцæ, æма уæд æндæр мадзæлттæ агорун багъæуй… Фарстабæл айдагъ промышленнон къабазæй уæлдай ма дохтиртæ дæр косонцæ. Еци гъуддаги ма психологон æздæхт дæр ес, уомæн æма сæйгæ еци-еу хуасæбæл исахур уй, æма имæ уотæ фæккæсуй, цума ин æнæмæнгæ, айдагъдæр е агъаз кæнуй, æма сæ æз уомæй лæдæрун. Æрбаласгæ хуастæ дæр æлхæндзинан, нæхуæдтæ дæр уадздзинан, сæ бæрцæбæл дæр æфтуйдзæнæй.

Уæрæсей æ тухи æй æнæнездзийнади райдайæн цæги модернизаци æма еци гъуддаг фæррæстмæ кæнуни туххæй дзæвгарæ æхцай фæрæзнитæ дехгонд цæуй паддзахади ’рдигæй. Айдагъ хуæдтолгитæ регионтæмæ æрвист æрцудæй, мæнмæ гæсгæ, 14 миней бæрцæ. Бундоронæй цалцæггонд æма арæзт цæунцæ фельдшерон-акушерон пункттæ. Фал, æвæдзи, е фагæ нæй… Цубур дзурдæй, мах ма æнæмæнгæ аци программæ раизолдæр кæндзинан, исуодзæнæй исонибони президентон программи еу хай.

Раст зæгъгæй, аци гъуддаги минкъий арæзт не ’рцудæй, фал цард куд æвдесуй, уотемæй ма си лухкæнуйнаг фарстатæ ес. Еума хатт уин æй зæгъун: аци проблемæ мах лæдæрæн, æма хумæтæги  æнæнездзийнадæ гъæуайкæнуйнади райдайæн цæг фæххузæнондæр кæнуни туххæй сæрмагонд программæ хумæтæги не ’саразтан. Аци гъуддаги, фиццаг æргом æздахун гъæуй гъæуккаг рауæнтæмæ.