Номдзуд рагонбердзейнаг æмбесæндтæ финсæг Эзоп ракодта уæхæн таурæхъ. Цæветтонгæ, еу лæгæн æ науæ денгизи фæддæлдон æй. Æхецæн ма бантæстæй билгæронмæ ранакæ кæнун. Уоми хъæбæр фæлладæй бафунæй æй. Еуцæйбæрцæдæр рæстæги фæсте дин ку райгъал уидæ æма денгизи уайдзæфти буни ку фæккæнидæ, дæхе, дан, сабур фæддарис, адæм, дан, дæбæл баууæндунцæ. Фал ку банакæ кæнунцæ, уæд исæзнæт уис æма сæ байсафис.

Уæд денгиз силгоймаги хузи бацудæй æма дзоруй лæгмæ:

– Мæнæн ма уайдзæфтæ кæнæ, фал думгæн! Æз æрдзæй, ду мæ ци хузæнæй уинис, уæхæн дæн, фал мæбæл думгитæ сонтæй сæхе рандзарунцæ, æма барæй-æнæбари дæр исæзнæт ун, уорамæг мæ уорамун нæбал фæффæразуй.

Æведауцæ æма зæранхæссæг миутæ мах царди минкъий не ’рцæуй. Æма сæмæ гъæуама кæсæн уæхæн цæстæй: ка сæ кæнуй, етæ кæд фудгин æнцæ, уæддæр уонæй фудгиндæр ба æнцæ, рæдуд надбæл сæ ка исардауй, етæ. Мæнæ Украини нури разамунд ци æрра миутæ аразуй, уомæй, дзубанди дæр ибæл нæййес, фиццагидæр, фудгин æнцæ ка сæ ардауй, сæ еци фæсарæйнаг «сæрбæлдзоргутæ». Фал Украинæн æхе «фæтæгтæ» дæр минкъийдæр фудгин нæ ’нцæ – уомæй, æма цæмæн игъосунцæ сæ ахъелгутæмæ æма æнæзунд данкъати хузæн цæмæн лæборунцæ, хуарздзийнадæ син ке зæрдæ зæгъуй, уонæмæ. Никки: уæддæр еуцæйбæрцæдæр ракæсæнтæ евгъуд рæстæгутæмæ, кæдимайди ба балæдæриуонцæ, дуккаг дуйнеуон тугъд дæр уæхæн налат ардаугути æма сæ рæузунд хъозæнтти фудæй ке райдæдта, уомæ.

Лев ТОЛСТОЙ (1828-1910), финсæг: «Кæд содзун æма рохс кæнун дæ бон нæй, уæд рохсæн уæддæр цæлхдортæ ма æвæрæ…»

Нæ нуриккон хецауеуæггæнгутæ, æвæдзи, зонгæ нæ ’нцæ Лев Толстойи исфæлдистади хæццæ, æндæра ин æ аци фæдзæхст зониуонцæ æма фудзунд миутæ нæ кæниуонцæ нæ берæ цæмæйдæр тухст цардиуагæмæ нин рохсхæссæг гъуддæгути рохс нæ нидæн кæниуонцæ. Уотæ адæмон ахуради дæр: цæйбæрцæ пайдахæссæг фæндитæ æ фæгъгъомусдæр кæнунæн райгъусуй, фал син аргъгæнæг ба нæййес, е кæмæй аразгæ ’й, етæ ниццæггаг æнцæ сæхе æргъудигонд, берæ цæмæйдæрти хæлхъоййаг фæткитæбæл, зæгъæн, Еумæйаг паддзахадон фæлварæнбæл.

Артур ШОПЕНГАУЭР (1788-1860), немуцаг философ: «Цæрæгойти карнæбæл зæрдæй ка ресуй, е æнæмæнгæ хæларзæрдæ ’й. Æгъатир миутæ син ка кæнуй, уомæн ба хæларзæрдæ ун нецихузи ес…»

Æма нур Украини неонацисттæ цæрæгойтæн дæр æма адæймæгутæн дæр æгъатир миутæ ка аразуй, бундзагъд сæ ка кæнуй, еци неонацистти ба ци исхонæн ес? Ци исхонæн ес, еци æверхъаудзийнæдтæмæ сæ ка разæнгард кæнуй æма син сæ æбуалгъ миути агъазгæнгути ба? Æвудæй гъезæмæртти бахауæг дзилли ка ервæзун кæнуй, еци уæрæсейаг æфсæддонтæбæл алли тæрегъæддзийнæдтæ ка имисуй, уони æдзæсгондзийнадæ ба фудракæнд нæй?

Дени ДИДРО (1713-1784), французаг финсæг: «А дуйнебæл еунæг уæхæн загъд дæр нæййес, куд загъд адтæй, уотемæй ке балæдæрдтæнцæ, уæдта еунæг уæхæн гъуддаг дæр нæййес, куд конд æрцудæй, уотемæй ке райстонцæ…»

Æма куд балæдæрæн ес, зæгъæн, хецауеуæггæнгути берæ зæгъдтитæ, кæд æма сæ зæгъгутæ сæхуæдтæ дæр æнхæст нæ фæллæдæрунцæ?.. Кенæ куд ес райсæн, хецауеуæггæнгутæ ци гъуддæгутæ райаразунцæ, кæд æма сæ фулдæр фæуунцæ зæранхæссæг – æхсæнадæн дæр æма хумæтæг дзиллæн дæр.