Уæрæсей ци берæ аллихузон бæрæгбæнттæ нисангонд æнцæ, уонæн, æвæдзи, сæ тæккæ райдзастдæр æма зæрдтагондæрбæл банимайун æнгъезуй бийнонти, уарзондзийнади æма еузæрдиуондзийнади Бон. Æма бабæй кæд  бæрæгбон фæййевгъудæй (бæрæггонд цудæй 6 июли) уæддæр, махмæ гæсгæ, уой фæдбæл дзубанди еу бонбæл ма евгъуйа. Уомæн æма бийнонти фарни бæрзонддзийнадæ нин еугур рæстæгути ахсгиаг æй. Уой фæдбæл нæ адæммæ еугур дзаманти дæр адтæй берæ хуарз æгъдæуттæ, етæ федарæй æнхæстгонд цудæнцæ. Уони ба абони дæр гъæуама зонæн æма нин цитгин уонцæ – уотид хе растаунæн нæ, фал цæмæй еци фæлтæрддзийнадæ æма курухондзийнадæбæл æхцул уонцæ нæ нури æма исонибони æригон фæлтæртæ дæр, хуарзæй си ци ес, уой фæнзонцæ. Нæ дзубанди цæбæл æй, уой фæдбæл берæ аллихузон хабæрттæ ес нæ адæмон исфæлдистади дæр.

 

Фиццаги-фиццагидæр, цæмæ бæллунцæ алли бийнонтæ дæр? Амондмæ, зæгъгæ, ку зæгъæн, уæд еугурæй дæр нæ хæццæ исарази уодзинайтæ. Уотæ адтæй еугур дзаманти дæр, уотæ ’й нур дæр. Уой фæдбæл уин ракойкæнуйнаг ан еу рагон таурæхъ.

 

ЦИТГИНДÆР – ÆГЪДАУ, УАРЗОНДЗИЙНАДÆ…

Цардæнцæ еу бийнонтæ, адтæй сæмæ хестæртæ дæр, фал сæмæ æгъдау ба федар нæ адтæй.

Уæд дин еу æхсæвæ мет æруардта. Сæумæй бийнонтæй еугурей разæй исистадæй сæ зæронд лæг. Рацудæй тургъæмæ æма кæсуй: нæуæгуард метбæл фæд.

– Айæ ба цæй фæд æй, мæнæй уæлдай ку некема исистадæй?

Фæннæхстæр æй фæдбæл æма гъæдæмæ исхъæрттæй. Лæг дестæ кæнуй:

– Айæ ци хабар æй?!

Уæд имæ къотæри бунæй кадæр радзурдта:

– Е мæн фæд æй… Уæ хæдзари амонд дæн, æма, дæ ци гъæуй, ци корис, уой мин зæгъæ.

Зæронд лæг уотæ:

– Æз нæхемæ рафæрсон.

Сæхемæ фæрсæг фендæй æма фæрсуй бийнонти:

– Нæ амонд нæ фæрсуй, ци уæ гъæуй, зæгъгæ, æма си  ци ракорон?

Биццеутæ загътонцæ:

– Хуар, зæнхæ.

Уæд дин кæстæр киндзæ дуарæй æрбакастæй æма загъта:

– Æгъдау, уарзондзийнадæ.

Зæронд лæг бацийнæ кодта:

– Гъе, е хуарз загъта: æгъдау, уарзондзийнадæ.

Зæронд лæг раздахтæй гъæдæмæ сæ амондмæ, æма уæдæй фæстæмæ дзæбæхæй цæрунтæ байдæдтонцæ.

*  *  *

Бийнонти амонд ба лæдæрд æй, уотид хе ’гъдауæй нæ фæззиннуй, еумæйагæй ибæл архайун æма ’й гъæуай кæнун гъæуй. Æндæра уæбæл æрцæудзæнæй, еу гъæдгæройнаг хъиамæтгун лæги бийнонтæбæл ци цау æрцудæй, е.

 

«ÆЗ ДÆР СÆ СУМАХÆН БАФСНАЙДТОН…»

Гъæдгæрони советон доги тæккæ райдайæни дзамани еу цæрунгъон  бийнонти фæсевæд нæуæг цардарæзтбæл нихуæстæнцæ, фæскомцæдесмæ бацудæнцæ æма сæмæ ходуйнаг кастæй, сæ фидæ æ мулк, æ сугъзæринттæ ке баримахста, е. Бадеголæ имæ кæнун кодтонцæ, фал имæ сугъзæрийнæ не ’ссирдтонцæ.

Уæд фидæмæ гъæуи нæуæг разамунд фæдздзурдтонцæ æма ’й фæрсунцæ:

– Дæ цæуæти хатир дин кæнæн æма ди сабурæй корæн, дæ сугъзæринттæ кæми баримахстай, уой нин исгъæр кæнæ.

– Цæй сугъзæрийнæ мæмæ ес? Ка уин загъта?!– мæстгунæй дзоруй лæг.

– Ка нин загъта? Дæ фæскомцæдесон фурттæ, æндæр ка!

– Æрбакæнайтæ сæ!..

Æрбакодтонцæ сæ. Æрлæудтæнцæ æ рази:

– Баба, цæмæн дæ гъæунцæ? Раттæ сæ. Паддзахадæ исмæгур æй… æма, – лигъстæ ин кæнунцæ фурттæ.

Фидæ сæмæ дестæгæнгæй фегъуста, атæ æрра иссæнцæ, зæгъгæ, уæдта рамæстгун æй æма тагъд-тагъдæй фуддæрагæн уотæ:

– Æз сæ сумахæн бафснайдтон æма, кæд уотæ ’й,  уæдта уин уой дæр ма зæгъун, æма, сумах ке нæ зонетæ, уæхæнттæ дæр ма мæмæ хецæнæй æгудзæг бонмæ римæхст ес æма уони дæр рахæссетæ!..

*  *  *

Нæ адæммæ еугур рæстæгути дæр æма цийфæнди æзмæнст уавæрти дæр æнæмæнгæ æнхæсткæнуйнаг фæткæбæл нимад цудæй, цæмæй кæстæртæ игъосагæ уонцæ хестæрти дзурдмæ. Уотæ ку нæ уидæ, уæд е зæрдинез уидæ хестæртæн, адæми ’хсæн ходуйнаггæнæг хабар. Уой фæдбæл æй  мæнæ аци таурæхъ дæр.

 

«ЗАР МÆНБÆЛ КÆНУН ГЪÆУЙ, МÆНБÆЛ!..»

Еу муггаги сæ сæрæндæртæй еу, Дзæрæхмæт, фескъуæлхтæй æма ибæл гъæубæсти фæсевæд зар искодтонцæ. Бацудæнцæ  муггаги зæронддæр лæгмæ æма еци зар ин æ тургъи низзардтонцæ.

Зæронд лæг сæ размæ рацудæй, райарфæ син ракодта:

– Арфиаг уотæ, æгайтима нин нæ муггагæн уæхæн кадæ искодтайдæ. Гъе, æцæг зар Дзæрæхмæтбæл кæнун гъæуй. Уобæл кæмидæр абæрегтæ исæмбалдæнцæ, æ бæх ин истонцæ, æхе ин марунмæ гъавтонцæ, фал сæбæл е  фæхъхъаурæгиндæр æй, ниццагъта сæ, æхуæдæг дæр, рохсаг уæд, знаги нæмугæй фæммард æй… Уæхæн хабæрттæ ма адтæй амæй размæ дæр. Фал кæд нæ муггагæй ескæбæл зар кодтайтæ,  уæд зар мæнбæл кæнун гъудæй, æ авд фуртемæй еу дæр æ коммæ кæмæн нæбал кæсуй…

*  *  *

Аци зæронд фиди хузæн тухст уавæри раздæр дзаманти ефстæгтæ бахауиуонцæ, уомæн æма уæд адæм æнгомдæрæй цардæнцæ, æгъдау син цитгийнагдæр адтæй, кæрæдземæй æфсæрми кодтонцæ, ходуйнаг сæмæ кастæй æведауцæ миутæ кæнун. Нур ба… Рæстæгутæ бустæги исæндæрхузон æнцæ, æфсармæ уоййасæбæл нимади нæбал æй. Æма е, гъулæггагæн, фуддæр æрдæмæ зиннуй бийнонти цардарæзтбæл, сауæнгæ ма бийнонтæ исаразунмæ дæр кадæртæ куддæр æбæрнон цæстингасæй кæсунцæ. Раздæри дзаманти дæр гъуддæгутæ еугæндзон кæми адтайуонцæ. Бийнонти гъуддаг бакæнунмæ ка багъавидæ, уой багъæуидæ лæгдзийнадæ бавдесун, кæми ба налатдзийнадæ дæр. Уой фæдбæл æй мæнæ аци таурæхъ дæр.

 

АСÆХМÆТÆН ИРÆД ÆХЕ ХАРЗÆЙ  БАФИСТОНЦÆ…

Еу цардгъон лæг – Асæхмæти кизгæ бауарзта еу мæгур лæхъуæни. Уарзта ’й лæхъуæн дæр, фал  еци гъуддаг фиди зæрдæмæ нæ цудæй, æма цæмæй уосгорæн æ нифс расæтта æма кизгæбæл мабал дзора, уомæ гæсгæ ин иснисан кодта æгæрæй-æгæрдæр ирæд: цуппар бæхи, аст гали æхцайæй ба – дууинсæй тумани. Цидæр адтæй, уæддæр лæхъуæн исарази æй уæхæн ирæд бафедунбæл. Æма Асæхмæт æнгъæлæмæ кастæй, ци си рауайдзæнæй, уомæ.

Уæдмæ Асæхмæтбæл цидæр æверхъау цаутæ цæун байдæдтонцæ.

Еууæхæни фесавдæнцæ æ авд бæхи, – радавтонцæ ин сæ сосæггай. Æма дессаг!.. Бæхти радавди дуккаг бон Асæхмæти хæдзари балæудтæй æ мæгур сиахсаг æма ин рагацау ниууагъта авд бæхей аргъ. Уалинмæ ба Асæхмæтæн радавтонцæ æ галтæй аст. Æхе куд нæ мардтайдæ мæстæй Асæхмæт. Фал бабæй – дессаг! – æ сиахсаг бабæй ин равардта æхца аст галей аргъ. Берæ рæстæг нæ рацудæй, уотемæй бабæй Асæхмæти скъæтæй æрбацидæр æнцæ фараст гъоги. Цалдæр боней фæсте æ сиахсаг æрбахаста, ирæдæй ма ин феддуйнагæй ци байзадæй, уони дууинсæй тумани æхца.

Ци гæнæн ма адтæй Асæхмæтæн. Æма лæхъуæн кизги æрхудта  æ хæдзарæмæ. Раст фараст мæйей фæсте ба сиахс балæудтæй æ каййести хæдзари. Фæсдуар æрлæудтæй æма дзоруй Асæхмæтмæ:

– Уæ кизгæн биццеу райгурдæй, нæбал уи тæрсун æма уин гъæуама хабар ракæнон. Ду устур ирæдбæл хъæбæр карзæй ниллæудтæ, æма уæд æз дæр мæхенимæр загътон: «Хуарз, æз дин еци ирæд иссердзæнæн, фал дæбæл си уæлдай неци бафтуйдзæнæй». Æма æцæгæй уотæ рауадæй: радавтон дин дæ бæхтæ, дæ галтæ, дæ гъоцитæ, æма дæбæл сæ фæстæмæ исæмбæлун кодтон – æхцайæй!..

Еци дзубандимæ Асæхмæт æ хъæмай сæрбæл фæххуæстæй, фæгъгъæр кодта:

– Рандæ уо, куййи тогæй æхснуйнаг, кенæдта дæ марун!

– Нæбал мæ рамардзæнæ, – загъта сиахс. – Уой бæсти уæртæ биццеуи кæхцгæнæнмæ рацо æма сау бæгæни баниуазæ.

Асæхмæт æ хъæма æруагъта æма фæлмæнзæрдæдæрæй загъта:

– Хуцауистæн, мæ сиахс, ацъагъуæгин лæг дæ. Дæ цæрæнбонтæ мин берæ! – æма æ хæццæ рараст æй биццеуи кувдмæ.

*  *  *

Аци лæхъуæн раст адтæй æви нæ, уобæл нæ дзордзинан – е лæгигъæдгунæй бахъиамæт кодта æ амонди сæрбæлтау. Æма ’й уомæй балæдæрун æнгъезуй. Уогæ лæгдзийнадæ гъæуй бийнонтæн айдагъ сæ исаразунæн нæ, фал сæ багъæуай кæнунæн дæр. Уой дæр дууæ цардæмбалемæй сæ дууемæ дæр разинна фагæ зунд æма арæхстдзийнадæ, кæмидæр ба – фæразундзийнадæ дæр.

Уой фæдбæл нæмæ ци таурæхътæ æма хабæрттæ  æрбахъæрттæй сауæнгæ недзамантæй, уонæй еу æй мæнæ ауæхæн.

 

Æ ХÆЦЦÆ ДÆР НÆ ФÆРАЗУЙ, ÆНÆ УОМÆЙ ДÆР…

Хуцау дуйнебæл фиццаг лæг Адами ку исфæлдиста, уæд æй дзенети дзæхæрадони æрцæрун кодта. Æхуæдæг уæларвмæ фæттахтæй. Адамæн алцидæр фагæ æма уæлдайгунтæй адтæй дзенети дзæхæрадони, фал гъенцъун кодта.

Еууæхæни Хуцау бабæрæг кодта Адами. Æртахтæй имæ æма ’й фæрсуй:

– Дæ цард дæ зæрдæмæ куд цæуй, Адам?

– Æнкъард мин æй еунæгæй… – багузавæ ’й Адам.

Хуцау Адами бафунæй кодта, æ фæрскъитæй ин еу исласта æма си дуйнебæл фиццаг силгоймаг Еви исаразта. Уæдта Адами райгъал кодта æма сæ еумæ ниууагъта.

Рæстæг цудæй, æма Хуцау исфæндæ кодта: «Цæуон æма мæ исфæлдист адæймæгути бабæрæг кæнон…»

Æртахтæй зæнхæмæ. Кæсуй æма Адам тухст æма фæлмастæй бадуй. Хуцауи ку рауидта, уæд бацийнæ кодта æма имæ дзоруй:

– Дæ хуарзæнхæй, Евæй мæ фæййервæзун кæнæ, истухстæн ин æ дзæгъæлдзорæй, æ бостæ æма тæргæйттæй. Нæ мæ гъæуй уæхæн æмбал. Еунæгæй мин хуæздæр адтæй.

– Хуарз, – загъта Хуцау æма Еви æ хæццæ фæххудта.

Рацудæй бабæй рæстæг æма бабæй Хуцау зæнхæмæ æртахтæй. Адам дзенети дзæхæрадони еу къуми æнкъардæй бадуй.

– Дæ цард куд цæуй, Адам? – фæрсуй бабæй æй Хуцау.

– Раттæ мин фæстæмæ Еви. Æ хæццæ мин зин цæрæн æй, фал æнæ уомæй дæр нæ фæразун, – æфсæрмдзастæй загъта Адам.

Хуцау равардта Адамæн Еви… Æма ма абони дæр лæг æма уосæ еумæ уогæй, кæрæдземæн дæр нæ бухсунцæ, мадта хецæнтæй дæр нæ фæразунцæ.

*  *  *

Лæг æма уосæ цæйбæрцæбæл æмзунд-æмвæндæ уонцæ, уой бæрцæбæл сæ бийнонти цардиуагæ уодзæнæй амондгундæр, сæ зæрдити æхцæуæндзийнадæ ба – бæрзонддæр. Уомæн æвдесæн – мæнæ аци таурæхъ.

 

АМОНД КÆЦÆЙ ЦÆУЙ?

Адтæй сосæни мæйæ, тæккæ хуасгæрдæнти афонæ. Алкедæр архайдта хуарз рæстæгæй фулдæр испайда кæнунбæл, зумæгмæ фулдæр хуасæ æрцæттæ кæнунбæл. Куд фæззæгъунцæ, сæ къохтæмæ æмхасæнтæ кодтонцæ.

Еци рæстæг уорс къулух бæхбæл æрцудæй губур æма хъæбæр фæлмастхуз мæгур зæронд лæг. Хуасгæрдгутæй æй ка уингæ нæ фæккодта, ке ба æ рæстæг исафун нæ бафæндадтæй æма ’й æ уосонгæмæ неке бахудта.

Бахъæрттæй зæронд лæг еу мæгурхуз уосонгæмæ. Сехуар си кодтонцæ æртæ ’нсувæри. Уонæн сæ кæстæр бæлццони рауингæй исдзурдта:

– Ракæсайтæ, еу æнæзонгæ лæг æрбацæуй, æвæдзи, идард бæстаг æй. Фæлмаст æма стонг ке ’й, е æ хузæбæл бæрæг æй. Æрбахонæн æй, æма нин Хуцау ци равардта, уомæй æй исиуазæг кæнæн.

Æнсувæртæ батухстæнцæ, дон æма сæмæ сор кæрдзинæй æндæр неци ес, зæгъгæ, æма ходуйнаг æй уæхæн фингæмæ иуазæг хонун.

Фал уæдмæ кæстæр æнсувæр бæлццони æрбахудта.

Æнсувæртæ иуазæги рахес фарсæй æрбадун кодтонцæ, æма æнсувæрти хестæр кæстæрмæ дзоруй, иуазæги размæ ести æрæвæрæ, зæгъгæ. Æхуæдæг иуазæгæн зæгъуй:

– Иуазæг – Хуцауи иуазæг, дæ зæрдæ нæбæл ма фæхходæд, уоййасæбæл хуарзæй нæмæ неци ес, Хуцау нин ци равардта, уомæй исаккаг кæнæ.

Иуазæг син загъта:

– Ма тухсетæ, мæгур бæлццонбæл зæрдиагæй исæмбалдайтæ, æма уин Хуцау фулдæр ратдзæнæй.

Еци рæстæг кæстæр æнсувæр, лалунæй хъæзин къосмæ дон рауадзон, зæгъгæ, куд загъта, уотæ си муди хæццæ нæуæгуагъд махсумæ ракалдæй. Голлаги кæрдзинмæ бавналдта, æма ин е дæр адгин цихтгун фестадæй. Æнсувæртæ балæдæрдтæнцæ, сæ уосонгæмæ  хумæтæг иуазæг ке не ’рбацудæй, уой.

Иуазæг иссехуар кодта æма æнсувæртæн уотæ:

– Æз Уасгерги дæн, æма мæ хуарз ке исиуазæг кодтайдæ, уой туххæй уи алкедæр еу хуарзæнхæ ракорæд, исæнхæст ин æй кæндзæнæн.

Хестæр загъта, уорс фонси æргъау æй ке гъæуй, уой дæр уæхæн, æма минкъийдæр куд некæд кæна.

Астæуккаг ба си ракурдта мæнæуæй идзаг мос, уой дæр уæхæн, æма æ бæркад минкъийдæр куд нæ кæна.

Уасгерги дзоруй кæстæрмæ:

– Ду ба ми ци корис?

– Кæд мин мæ минкъий лæггадæн ести хуарз кæнис, уæд мин барæ раттæ, мæ мади ’нсувæри рафæрсон, æз нерæнгæ ма æригон дæн æма ци ракорон, уой нæ зонун.

Уасгерги ин барæ равардта, æма биццеу фескъардта, æ мади ’нсувæр ци гъæуи цардæй, уордæмæ. Мади ’нсувæри хæдзарæмæ бацудæй æма уинуй мети хъæпæни хузæн уорс бецъогин зæронд лæги. Радзурдта ин æ хабар æма си унаффæ байагурдта. Мади ’нсувæр ин зæгъуй:

– Уалæ мæ хестæр æнсувæрмæ иннæ гъæумæ фæццо æма уой бафæрсæ.

Бахъæрттæй уомæ дæр. Æма е биццеумæ фæккастæй иннемæй æригондæр, уотемæй æ фиццаг мади ’нсувæр æй æ хестæр рахудта. Уомæн дæр бабæй æ дзубанди кæрæй-кæронмæ ракодта. Æма бабæй æй е дæр иннæ гъæумæ никки хестæр æнсувæрмæ рарвиста.

Бацудæй биццеу тæккæ хестæр æнсувæри хæдзарæмæ. Кæсуй æма уинуй, хуссæнбæл фунæй кæнуй бустæги æригон нæлгоймаг, æ биндзитæ ин соруй æ уосæ. Хуæрифурт уосæн балæдæрун кодта, æ мади ’нсувæри хæццæ ’й радзубанди кæнун ке фæндуй, уой. Æма ин е уотæ зæгъуй:

– Мæнæ дæ мади ’нсувæр, æз ба – æ уосæ. Лæг фунæй кæнуй. Æ афонæй раздæр æй некæд райгъал кодтон, фал æ хуæрифурт уæхæн устур ке иссæй æма си унаффæ ке коруй, уомæ гæсгæ ба ’й райгъал кæндзæнæн.

Дзоргæ-дзорун уосæ, биндзитæ ци сæрбæттæнæй сурдта, уой кæрон аййевæй бамбæлун кодта æ лæги цæсгонбæл. Лæг фегъал æй, биццеу куд æрæстæфтæй, уотемæй æ закъи фæззиндтæй еу уорс гъун. Рабадтæй æма æ уосæн уайдзæфтæ кæнуй:

– Нæ уосæ, ци нæбæл æрцудæй? Мæ хуссæг мин цæмæн фæссурдтай? Цал анзи цæрæн æма уотæ ку некæд бакодтай, нур дæбæл зæрондæй ци ’рцудæй? Кæсис, уой фудæй мæбæл уорс гъун фæззиндтæй.

Уосæ имæ дзоруй:

– Нурмæ æгириддæр ке некæд фæууидтай, дæ еци хуæрифурт дæмæ ’рбацудæй фæрсунмæ… Тагъд кæнуй, æма дæ уомæн райгъал кодтон.

Лæг æ хуæрифурти æ гъæбеси ниттухта, фæццийнитæ ибæл кодта, уæдта ’й бафарста. Биццеу радзурдта æ хабар.

– Æрбайгъосай мæмæ, мæ боц хуæрифурт, – загъта мади ’нсувæр. – Ду фæууидтай мæ кæстæр æнсувæрти. Æз уонæй æригондæрхуз цæмæн дæн? Уомæн æма мæнæн ес хуарз уосæ: е мæбæл ауодуй, тухсуй, рæвдауй мæ, æз ба – уобæл, æма нин цæрун æй æнцон. Кæд дин Уасгерги ести хуæрзеуæг кæнуй, уæд си ракорæ дуйней тæккæ хуæздæр уосæ æма уодзæнæ амондгун.

Биццеу байгъуста æ мади ’нсувæрмæ, æма зæнхæбæл уомæй амондгундæр неке адтæй.

*  *  *

Ку зæгъæн, дууæ цардæмбали кæрæдзей ку лæдæронцæ æма нимайуонцæ, еу си иннемæн нифсдæттæг æма разæнгардгæнæг ку уа, уæд е устур амонд æй. Фал си еу кенæ иннæ уæхæн ку нæ разиннуй, уæдта бийнонти цардиуагæ аллайаг исуй.

Уой фæдбæл нæ адæмон исфæлдистади берæ аллихузон таурæхътæ ес. Уогæ дессагæн – силгоймаги сæрæндзийнади хæццæ си цæмæдæр гæсгæ фулдæр хæттити фудгинæй æвдист фæццæуй силгоймаг. Мæнæ кæсайтæ.

 

ХУАРЗ УОСÆ – ЛÆГГÆНÆГ

Кадæ æма ради хæццæ, намус æма фарни хæццæ цардæй æма адтæй еу зæронд лæг. Синх, гъæу æма ’й æнæгъæнæ ком дæр ци вазуггин гъуддаги нæ агурдтонцæ, уæхæн нæ адтæй. Еу дзурдæй, адтæй коми лæг. Фал ирисхъæ ниддæлæ-уæлæ кодта, æма æ цардæмбал, æ цæуæти ниййерæг, æ къæбæргæнæг рамардæй. Æгъдауи хæццæ ’й байвардта, ке зæгъун æй гъæуй, æнæгъæнæ комбæстæ дæр си лæггадæгæнæг адтæнцæ.

Рацудæй рæстæг. Зæронд лæг дуккаг уосæ æрхудта. Æма син еумæ цард байеудагъ æй.  Гъе фал лæг феронх æй комбæстæй, гъæубæстæй, синхæй. Некебал æй фарста зундæй, æгъдауæй. Уомæн æма æ дуккаг уосæ разиндтæй фудсилæ, æнæуагæ æма ин æ кадæ, æ намус думгæмæ ниддардта. Комбæсти ’хсæн æй фæхходуйнаг кодта. Хуарз уосæ лæггæнæг æй, зæгъгæ,  фæззæгъунцæ,  лæгъуз уосæ ба – æгадæгæнæг.

*  *  *

Раст зæгъгæй, таурæхътæй беретæми лæгтæмæ дæр си «æрхауй».

 

«МАДТА ДÆУÆЙ ÆМА ЛАЛУНÆЙ ЦИ УÆЛДАЙ ЕС!..»

Уосæ æ лæгæй нæбал фæразта: алли бон дæр хæдзарæмæ цудæй расугæй. Еу бон исамал кодта лалун. Ниддунста ’й æма ’й æхсæвæ хуссæни æ фарсмæ исæвардта.

Лæг сæ хæдзарæмæ æнафони ку ’рбацудæй æма уоси фарсмæ «кедæр» ку рауидта, уæд арви цæфи хузæн фæцæй. Æбуалгъ гъудитæ ин ниццавтонцæ æ сæри хъанз. Уайтæккæ  раскъафта гъæццол. Æ уоси фарсмæ лалун ку рауидта, уæд фæкъкъех æй.

– А ци æй? – нæма æууæндтæй æнхæст æ цæститæбæл.

– Дæ хуæдæййевæг!.. Ци уæлдай уи ес. Дæу хузæн уæддæр хур-хур нæ кæнуй.

*  *  *

Ауæхæн хабæрттæ ма берæ æримисун æнгъезуй. Æма сæ имисун ба æнæмæнгæ гъæуй. Еугæр нæ фæндуй, цæмæй нæ абони æма исонибони кæстæртæ нæ фидтæлтиккон æгъдæуттæ зононцæ, сæ цитгиндзийнадæй син хеуон уонцæ æма сæ хуæрзуагонæй æнхæст кæнонцæ, уæд сæ уой фæдбæл гъомбæл кæнун гъæуй сауæнгæ сæ сабийдогæй райдайгæй. Мæнæ уин ци хабар ракæнуйнаг ан, уоми еу мадæ æ сувæллони куд «гъомбæл» кодта, уотæ.

 

РАГАЦАУ НАД

Еу уосæ, дан, æ сувæллони куд нæмуй, уой синхаг ку фæууидта, уæд æй еци тингунæй рафарста:

– Уанæбæрæг ци фуд исаразта, фурнадæй æй цæмæн марис?

– Туканмæ ’й æрветун æма цæмæй е ’хца ма фесафа…

– Нерæнгæ ма æхца æхемæ ку ’нцæ, уæд æй цæмæн æфхуæрис?

– Æма сæ ку фесафа, уæд ма æ нæмунæй ци пайда ес? – адтæй уоси дзуапп.