Нуртæккæ рæстæг уазалгомау ке ’й, уомæ гæсгæ тæссаг æй грипп æма æндæр уæхæн незтæй фæссæйгæ унæй, уæлдайдæр ба гъæуайгонд гъæуама цæуонцæ кæстæртæ. Цæгат Иристони ахурадæ æма науки министрадæй куд фегъосун кодтонцæ, уотемæй еци незтæй фæссæйгæ унæй тæссаг ке ’æй, уомæ гæсгæ рæстæгмæ æхгæд æрцудæнцæ дууæ скъолай æма еу рæвдауæндонæ. Министрадæ куд фегъосун кодта, уотемæй рæвдауæндæнтти сæйгæ сувæллæнтти нимæдзæ хъæртуй 14, скъолати ба  11 процентей уæнгæ.

Уæрæсей фæлхæсади фæткæдаруйнади регионалон управленийæй куд фегъосун кодтонцæ, уотемæй хуæцгæ незтæ æма иннæ исуазал уни фудæй незтæй фæссæйги эпидемиологон уавæр,  раздæри мæйи бæрæггæнæнти хæццæ рабаргæй, еуминкъий фæббæрзонддæр æй.

Дзубанди дæр ибæл нæййес, аци бæнтти уæлдай хъæбæрдæр гъæуй хе гъæуай кæнун, фæссæйгæ уогæй ба дохтири амунддзийнæдтæ гъæугæ хузи æнхæст кæнун. Уой фæдбæл цæуй дзубанди, мæнæ дæлдæр ци æрмæг мухур кæнæн, уоми дæр.

Адæймаг æхе минкъийдæр лæгъуз банкъардта, зæгъгæ, уæд æхуæдæг æхе дзæбæх кæнун райдайуй – кæми тæвдæ цай цумуй, кæми къæхтæ тæвдæ дони даруй, кæми къохи буни цидæриддæр хуастæ разиннуй, уонæй къохидзæгтæй ниуазуй. Еугур етæ ’нцæ дзæгъæли, фулдæр хатт неци фæййагъаз унцæ, незæй нæ багъæуай кæнунцæ æма адæймаг æцæгæйдæр фæссæйгæ уй. Уотæ цæмæй ма рауайа, уой туххæй дæлдæр æрдзубанди кæндзинан, хе багъæуай кæнун кæмæй гъæуй, еци рæдуд къахдзæфтæбæл.

Фиццаг рæдуд: сæйгæ кæнунмæ мæ нæ евдæлуй. Нуртæккæ цард уотæ ’й, æма адæймаг æдзохдæр æй æнæвдæлон, кæнуйнаг гъуддæгутæ еци-еу рæстæг исберæ унцæ, еуебæл дæр си нæбал фæхъхъæртуй æма адæймаг æ цард рарветуй, зæгъæн ес, цæугæ-цæун. Сæйгæ кæнунмæ, æцæгæйдæр, неке евдæлуй. Уомæ гæсгæ, æхе минкъий лæгъуздæр банкъаргай, адæймаг дохтирмæ нæ цæуй, фал æхуæдæг æхе дзæбæх кæнун райдайуй, æма уой дæр – цæугæ-цæун: къохи буни ци хуастæ фæуунцæ, уони баниуазуй, тæвдæ цай еу инней фæдбæл цумуй. Æма ин цума еуминкъий фенцондæр уй, уотæ фæккæсуй адæймагмæ. Уæхæн устурзæрдæдзийнади фудæй нез адæймагбæл фæстæдæр ниййарф уй, уæдта æ фæсте расайуй никки уæззаудæр фæстеугутæ. Уæхæн мадзæлттæй хе дзæбæх кæнуни бæсти гъæуй хуссæни хъанæй лæуун æма дохтирмæ фæдздзорун. Æртæ-цуппар бони адæймаг хæдзари ку рарвистайдæ æма ин дохтир ци хуастæ байамудта, уонæй æхе ку дзæбæх кодтайдæ, уæд организм нези нихмæ федардæр разиндтайдæ.

Дуккаг рæдуд: бауæри тæвдæ хъæбæр бæрзонд ку нæ уа, уотемæй æй бунмæ гæлдзун. Ке зæгъун æй гъæуй, бæрзонд тæвдæн бухсун æнцон нæй, сæйги е хъæбæр тухсун кæнуй – сæр ресуй, иуæнгтæ ислæмæгъ унцæ. Уомæ гæсгæ, уæхæн уавæри ун  неке фæндуй, æма тæвдæ минкъийдæр (37 градусæй) фæббæрзонддæр æй, зæгъгæ, уотæ æ нихмæ хуастæ ниуазун райдайæн. Æцæгæй ба, бауæри тæвдæ ке исбæрзонд æй, уобæл гъæуй цийнæ кæнун, уомæн æма е дзорæг æй, нези хæццæ тох кæнунæн организммæ хъауритæ ке ес æма иммунитет федар ке æй, уобæл. Бауæри тæвдæ гъæуй бунмæ гæлдзун  38,5 градусæй фулдæр ку фæууй, айдагъдæр уæд (аци рауæн дзубанди нæ цæуй, сæйгæн æ сæр æгæр ку реса, кенæ имæ бæрзонд тæвдæ бауæри æхсилкъитæ ку расайа, уæхæн цаутæбæл).

Æртиккаг рæдуд: дæхе гъæццоли буни никкæнæ  æма къæрæзгитæ æнгон исæхгæнæ. Адæймаг ку исуазал уй, кенæ гриппæй ку фæссæйгæ уй, уæд ибæл резæнгæ бацæфсуй æма гъæццолæй æхе ниттохуй, къæрæзгитæ нихгæнуй, уазал имæ куд нæ хъæрта, уотæ. Е раст нæй. Гъæццоли уæхе батохетæ, кæд уæ фæндуй, уæд, айдагъдæр къæрæзгитæ гъæуй игонæй дарун уати, кæдзос уæлдæф куд уа, уотæ. Кæдзос уæлдæф вирустæн æй сæ марæг.

Цуппæрæймаг рæдуд: антибиотиктæ ниуазун. Адæймаг æхе фæдздзæбæх кодта, æ къохи буни ци хуастæ разиндтæй, æма æ бон куд адтæй, уотæ. Фал уавæр бустæги хуарз нæ фæцæй. Æма уæд  балхæнуй антибиотиктæ. Е дæр раст нæй. Дохтиртæ бафæлладæнцæ амонунæй – антибиотиктæ марунцæ айдагъдæр бактеритæ. Грипп æма уазал исуни фæстеугутæ – етæ ба ’нцæ, вирус ке расайуй, уæхæн незтæ, æма сæ нихмæ антибиотиктæ ниуазун æй бустæги дзæгъæли. Е нæ, фал сæбæл бактеритæ дæр ма исахур уодзæнæнцæ æма хуастæ нæбал агъаз кæндзæнæнцæ.

Фæндзæймаг рæдуд: нез æхуæдæг рандæ уодзæнæй. Уæлдæрнимад цуппар рæдудемæн æ кой дæр нæ уидæ, гигиени домæнтæмæ адæймаг устурзæрдæ ку нæ уидæ, æма незти нихмæ профилактики мадзæлттæ раст æнхæст ку кæнидæ, уæд. Се ’нхæст кæнун дæр зин бæргæ нæй. Вирустæ организммæ бахаунцæ уæлдæфæй æма байдзаг унцæ гъæлæс æма фиййи цъæсти. Иммунитет лæмæгъ ку уа, уæд уоми æрфедар унцæ æма уотемæй расайунцæ ангинæ, бронхит, пневмони. Хумæтæги уазал дæр расайуй уæззау незтæ. Нез цæмæй рандæуа, уой туххæй иммунитет гъæуй федар кæнун, куд, уой ба байамондзæнæй айдагъдæр дохтир.

Æнхæст кæнетæ дохтирти амунддзийнæдтæ, сæ фæрци уе ’нæнездзийнадæ уодзæнæй федардæр, æма уин уæззау незтæй тæссаг нæ уодзæнæй.

ЦХУРБАТИ Эллæ, медицинон профилактики республикон Центри дохтир-методист.