Хуæрзæрæги æртæ боней дæргъи (3-5 декабри) Дзæуæгигъæуи Хъæбæлоти Билари номбæл сувæллæнтти исфæлдистадон Галауани æ куст кодта историон-патриотон проект «Уæлахези марафон»-и бундорбæл арæзт фестиваль «Æма бабæй идарддæр цæуй тох!..» («И вновь продолжается бой!..»). Арæзт æрцудæй Иристони раздæри рæстæгути бæгъатæрти æма нури сæрмагонд æфсæддон операций æхсаргин архайгути кадæн. Æ сæйраг еугæнæг гъуди ба иссæй алæмæти зæрдæмæгъаргæ загъд: «Уæрæсе адтæй, Уæрæсе æй, Уæрæсе уодзæнæй!..»

Мадзал байгон кæнуни фæдбæл фиццаг бон ци цитгин æмбурд арæзт æрцудæй, уоми архайдтонцæ: Дзæуæгигъæуи æфсæддон комиссар Бегизати Роберт, Уæрæсей Федераций хъайтар, Цæгат Иристони фæллойнæ æма социалон ирæзти министр Абайти Юрий, Цæгат Иристони национ политикæ æма æндагон бастдзийнæдти министр Бæгъиати Алан, Цæгат Иристони Архивон служби разамонæг Хайманти Барис, Цæгат Иристони тугъди ветеранти Комитети сæрдар Азиати Александр, Цæгат Иристони фæсевæди гъуддæгути фæдбæл Комитети сæрдар Джусойти Руслан, нæ республики кадетти скъолай æма 5-аг училищей æнæнгъæлæги цаути хайади ахурдзаутæ.

Фестивали ахсгиаг нисанеуæг æй ирæзгæ фæлтæртæн лæдæрдæй лæмбунæг радзорун, Иристони дзиллæ Уæрæсей сæрбæлтау еугур тугъдтитæ æма буцæути дæр уодуæлдайæй ке архайдтонцæ, æма абони, Украини ци сæрмагонд æфсæддон операци цæуй, уоми дæр бабæй иннæ адæмихæттити минæвæртти хæццæ усхъæй-усхъæмæ знаги нихмæ тохи алæмæти æскъуæлхтдзийнæдтæ ке ’вдесунцæ нæ бæгъатæр фæсевæд. Æма нæ бæгъатæртæн сæ цитгийнаг нæмттæ ба фидибæстон тугъдон анзфинсти сугъзæрийнæ дамугъатæй финст ке ’рцудæнцæ, уой æвдесæг цаутæ æма хабæртти æцæгдзийнадæ нæ кæстæртæ гъæуама бæлвурдæй зононцæ, сæ ирисхъæ рæстмæ æма æнтæстгинæй аразунæн син гъæуама бафæнзуни дæнцæ уонцæ.

Мадзал райдæди фæдбæл æмбурд байгон кодта Азиати Александр. Æма æ радзубандий æримиста нæ республики бæгъатæр фæлтæрти æскъуæлхтдзийнæдтæ ’вдесæг цаутæ æма хабæрттæ, уæлдайдæр ба Устур Фидибæстон тугъди рæстæги цаутæ æма хабæрттæ. Æма уони кой хумæтæги нæ ракодта – нæ Фидибæсти алæмæти кадæ æма намус цæсти синдзи хузæн кæмæн æнцæ, етæ абони сæ фæрсмæзунд æма фудзæрдæй архайунцæ историон æцæгдзийадæ исхъуммитæ кæнунбæл, гъавунцæ нæ кæстæр фæлтæрти сæризунд сæхе пайдайæн низдухтитæ кæнунбæл. Æма цæмæй син уомæй маци рауайа, нæ рæстдзийнади æцæгдзийнадæ гъæуайгонд æрцæуа, уомæ гæсгæ ба еугур еци знаггадæхæссæг миутæн карз нихкъуæрдæй кæронгонд цæуа.

– Иристони адæм кæддæриддæр тугъдон лæгдзийнæдтæй намусгин адтæнцæ, – загъта Азиати Александр. – Уæрæсей исконди кæдæй ан, уæдæй фæстæмæ фæлтæрæй-фæлтæрмæ æновуд æма рæстæй хъазауат кæнæн нæ паддзахади хуæрзагадæн. Нæхе æгæр æстауæн, зæгъгæ, мин маке балæдæрæд мæ бафарст, фал, зæгъайтæ, нæ Фидибæсти Бæгъатæри номхæссæг хъайтартæ махæй фулдæр кенæ мах бæрцæ кæци адæммæ ес? Нæ хестæр фæлтæртæ Устур Фидибæстон тугъди ци лæгæвзарæн нæдтæбæл рацудæнцæ, етæ нин цитгин æнцæ, таурæхъон ка иссæй, уæхæн бæгъатæр æма æхсардзийнади æскъуæлхтитæй. Мадта нæ нури фæлтæртæй сæрмагонд æфсæддон операций ка архайуй, етæ дæр æвдесунцæ алæмæти æхсарæ. Уомæн æвдесæн æй е дæр, æма Уæрæсей Бæгъатæри ном лæвæрд æрцудæй Иристонæй аст тугъдонемæн. Мæн фæндуй, цæмæй нæ фæсевæд, ирæзгæ фæлтæр макæд иронх кæнонцæ, нæ абони сæребарæ царди сæрбæлтау евгъуд рæстæгути уодуæлдайæй ка тох кодта æма абони дæр бабæй тугъди будури ка хъазауат кæнуй, еци бæгъатæрти нæмттæ, уони тугъдон намус син нифсдæттæг, разæнгардгæнæг куд уа арфиаг гъуддæгутæй æскъуæлхунмæ.

Фестиваль игон кæнуни фæдбæл мадзал арæзт æрцудæй æмдзубандий бундорбæл. Абайти Юрий, Бæгъиати Алан дзуæппитæ лæвардтонцæ ахурдзаути фарстатæн, дзурдтонцæ сæрмагонд æфсæддон операций ахедундзийнадæбæл, патриотизм ци ’й, нерæнгæ сæ ирисхъи нæдтæдæбæл ка нæхстæр кæнуй, еци æригæнттæн, сæ исонибон син цæмæй зæрдæмæдзæугæ рауайа, уой туххæй ци æма куд аразгæ ’й, еугур еци хабæрттæбæл. Абайти Юрий куд радзурдта, уотемæй тугъдони уодигъæдæ уотæ арæзт æй, æма, Фидибæстæ дæ кумæ иснисан кæна, уордæмæ æнæ еу дзурдæй гъæуама рандæ уай æма дин ци ихæсгонд æрцæуа, уой тæккæ хуæздæр хузи исæнхæст кæнай. Уотæ рауадæй æригон тугъдони ирисхъи хабар дæр:

– Некæд адтæн æнгъæл уой, æма мæ фæллойнæ æма социалон райрæзти министрæй иснисан кæндзæнæнцæ. Æз тугъдон лæг дæн æма ахур дæн карз уавæртæбæл, къæрцгъос унбæл, Фидибæсти сæрбæлтау архайгæй, хе цардбæл гъуди кæнун дæр куд нæ гъæуй, фал дин сæйрагдæр ба гъæуама уа, ке дин бабарæ кодтонцæ, еци ихæс исæнхæст кæнун. Кæддæр æз дæр мæнæ аци кæстæрти бунати адтæн æма мин адтæй, федар æгъдау æма фæткæ ни ка домдта, уæхæн ахургæнгутæ æма ниййергутæ. Етæ мин мæ уод æма зунди исфедар кодтонцæ хъаурæгин ун æма Фидибæстæ зæрди æновуддзийнадæй уарзуни менеугутæ, æма си уомæй абони хъæбæр боз æма арфиаг дæн.

Фестивали иннæ бæнтти архайгутæн ма берæ аллихузон фембæлдтитæ адтæй. Зæгъæн, абони тугъди будури æдæрсгæй, тæссаг уавæрти архайгæй, уоми уавæртæ æма цаутæ æцæгæй куд æнцæ, уони æма не ’хсаргин тугъдонти лæгдзийнæдти туххæй хабæрттæ  нæ бæсти дзиллитæмæ ка хъæртун кæнуй, еци æфсæддон уацхæсгутæ Мамсурати Георгий, Елизаветæ Пиворович, Ани Унаняний хæццæ. Мадзали рæстæг ма æвдист цудæнцæ, сæрмагонд æфсæддон операций нæ батальон «Алани» æма «Осетия»-йи къуæртти бæгъатæр архайди фæдбæл документалон кинонивтæ. Дзубанди ма цудæй, нæ республики еугур районти дзиллæ дæр куд æрбангом æнцæ æма еумæ куд архайунцæ нæ тугъдонтæ æма нæуæг фæзуæтти цæрæг адæмæн аллихузон гуманитарон мадзæлттæй агъаз кæнунбæл.

*  *  *

Нæ Цитгин Уæлахезбæл цуппаринсæй анзи ке исæнхæст æй, уой хæццæ ба ма Уæрæсей аци анз нисангонд ке ’рцудæй куд Фидибæстæ гъæуайгæнæги  Анз, уой кадæн Мæздæги исфæлдистади центрон Хæдзари арæзт æрцудæй граждайнаг-патриотон зари фестиваль-конкурс.

Мадзали архайгутæ сæ зæрдæмæдзæугæ аййевадæй искадгин кодтонцæ, нæ Райгурæн бæсти сæребарæ æма хуæдбарæдзийнадæ раздæри рæстæгути знæгтæй ка багъæуай кодта æма ’й абони ка гъæуай кæнуй, уони æма се ’скъуæлхтдзийнæдтæ. Адæми зæрдæмæ хъæбæр фæццудæнцæ, ци зартæ си райгъустæй, етæ еугурæй дæр, уæлдайдæр Цæллагти Лариси финст зар «Авд хърихъуппи», разардтонцæ ’й искурдиадæгин ахурдзаутæ А.Абрамян, В.Грузнов, В.Завертяева æма П.Параскевич, фæндурæй ба син рацагъта музыки дæсни ахургæнæг Еленæ Вовченко. Æма хумæтæги нæ исаккаг кодтонцæ аци зарæн фестивали сæйраг хуæрзеуæг дæр.

Ахурдзаути дессаги аййевадон арæхстдзийнадæн фестивальмæ æрбацæуæг дзиллæ се ’гæрон цийнитæй бæрзонд аргъ ке искодтонцæ, е æхцæуæн æй, уомæй æхцæуæндæр ба е æй, кæстæртæ еци зартæ куд зæрдибунæй ракодтонцæ, е – бæрæг адтæй цæйбæрцæбæл ахсгиаг син æй уæхæн гъуддаги архайун. Бæрæг адтæй, нæ Фидибæсти кадæ æма намуси цаутæ æма хабæрттæ иронхгæнгæ ке нæ ’нцæ, еци табуйаг зундирахаст сæмæ федар ке ’й. Аци фестиваль арæзт ке ’рцудæй, уой туххæй ба ма уой зæгъуйнаг ан, æма ауæхæн мадзæлттæ хъæбæр ахедгæ агъазгæнæг æнцæ нæ ирæзгæ фæлтæрти патриотон гъомбæлади гъуддаг æнтæстгинæй æнхæст кæнунæн. Æма бæрæгбон исаразгутæн, æ архайгутæн, еугуремæн дæр хъæбæр устур арфитæ кæнæн.

БИЧИЛТИ Алетæ.

Къарæ исиста Татьянæ ШЕХОДАНОВА.

СОВЕТОН ХЪÆБАТЫРТЫ ЗАРÆГ

Гъей, фæдисы хъæр куы айхъуысти, фæдисы хъæр, лæппутæ,

Гъей, нæ Райгуырæн бæстæйыл, гъей!

Нæ цытджын парти нæм куы сиды, фæсивæд,

Байхъусут, тох æрцыд, хæсты тох, гъей!

Ой, фæдис, домбай Уæрæсе, гъей!

Мæнæ сау знаг нæ уарзон бæстæмæ куы ’рбалæбурдта.

Гъæйтт, мардзæтæ!

Гъей, тохы бон куы æрцыдис, гъей!

Уыцы фæдисы хъæрмæ нæ хъæбатыртæ куы араст вæййынц, гъей!

Гъей, тох æрцыдис, хæсты тох,

Куы дзурынц кæрæдзимæ, гъей!

Уæ, арфæ уын, нæ æфсымæртæ,

Стыр Уырысы адæм, гъей!

Махæн нæ хæхбæстæй сау знаджы чи фæсырдта,

Гъæйтт, мардзæтæ, тох æрцыд, хæсты тох, гъей!

Гъей, Плиты Иссæ бадзуры, лæппутæ!

Гъæйтт-мардзæ, нæ Иры фæсивæд, бахъуыди лæджы сæр,

Тох куы ’рцыдис нæ Райгуырæн бæстæйыл, гъей!

Гъеныр Гитлеры лæгхор фашисттæ

Партийы разамындæй саст куы ’рцыдысты, гъей,

Гъей, æцæг саст куы æрцыдысты, лæппутæ, гъей!

Тох æрцыд, хæсты тох, фæсивæд.

Гъей сомихаджы зæрингуырдтæ

Кард æмæ рон скодтой, гъей!

Гъеныр махæн та нæ хъæбатыртæ

Кад æмæ ном скодтой, гъей!

Цæгат Иристони адæмон исфæлдистади
Хæдзари фольклорон æрмæгæй.