Аци анз нæ дзиллæн уæлдай цитгийнаг æй уомæй, æма нæ Уæлахезбæл æнхæст кæнуй цуппаринсæй анзи. Уой уомæ гæсгæ зæгъæн, æма Къадзати Станиславæн Устур Фидибæстон тугъди хабæрттæ, нæ Райгурæн бæсти сæрбæлтау тохгæнæг хъазауатонтæ æма сæ намусгин фæллæнттæ уæлдай табуйаг адтæнцæ æма нерæнгæ дæр æнцæ. Уомæн ирд æвдесæн æй, куд поэт æма публицист, уотæ уой туххæй цæйбæрцæбæл берæ аллихузон уадзимистæ ниффинста æма ма, нæ зæрдæ дарæн, ниффинсдзæнæй. Æ финст æрмæгутæй ин кæцидæрти кастайайтæ нæ газети къуар хатти мухургондæй.  Абони дæр си мухур кæнæн цалдæр æмдзæвги.

I

Фыдæлтæй нын баззад

Лæгдзинады хорзæх –

Фæдисы бон разæй

Куы цыдысты тохы.

Хъæбатырты кадæг

Куы фыстой сæ тугæй

Нæ дзыллæ, нæ адæм

Сæрибары дугæн.

 

II

Зæрдæйæн у алцыдæр Ирыстон,

Цыртдзæвæныл уазал номхыгъд – даргъ.

Рухс нæмттæ нæ удты дæр ныффыстам,

Рох нæ нæу Уæлахизæн йæ аргъ.

 

III

Сирвæзти зындоны арт дæлдзæхæй,

Рагуылф кодта пиллонæй нæ зæххыл.

 

Цал хъысмæты ассæста зынг цалхæй!

Цас фестæм йæ дудгæ фыдтæй къахыр!

 

Абухта зындоны арт зынг фурдæй,

Ахуыссыд нæртонты сыгъдæг тугæй.

 

Дарут-иу фæстагæттæ уæ зæрдыл, –

Чи радта уæ сæрвæлтау сæ сæртæ.

                                                                09.05.13

 

IV

Сыгъзæрин фæлтæр – табуйаг, нæртон,

Сыгъзæрин фæлтæр, о, фæлæ – фыдкъахыр.

Сæхицæн скодтой тох цæхæры ном,

Цæмæй кæса сæрибары хур махыл.

V

Нæ нæртон фыдæлтæм

Уыд иунæг тæраз –

«Тыхджындæр мæлæтæй

Фыдызæхмæ уарзт.

Ныббырста нæ бæстæм

Фашисттæн сæ бардз.

Нæ бæсты сæрвæлтау –

Фæстаджы зын балц.

 

Тæлæтæн нæ дæттæм

Нæ къонаты тавс.

Нæ хъæдтæ, нæ дæттыл

Нæ зæрдæтæ баст.

Нæ хæхтæ, нæ фæзтæ

Нæ удтæн – æвдадз.

 

Тыхджындæр мæлæтæй –

Фыдызæхмæ уарзт!»

Йæ хъæбулты фæрцы

Фыдызæхх æгас!

Тыхджындæр мæлæтæй –

Мысинæгты тавс.

 

VI

Цæрæм æмæ нæ зæрдыл дарæм,

Нæ зæххыл сау ызды куыд уарыд.

Нæртон фæлтæр уæд систой зарæг,

Цæразонтау цыдысты тохмæ,

 

Фæлæ дзы цал басыгъди, оххай!

Нæ рисæн ницæмæй и сбарæн.

Нæ удты уыдонæн – цыртдзæвæн

Йæ цъуппæй стъалытыл æндзæвы.

 

Цæрæм æмæ нæ зæрдыл дарæм,

Цæмæй нæ фæндаг размæ дарæм.

 

БЕКМÆРЗТЫ ÆФСЫМÆРТЫ ЗАРÆГ

Иронæн лæгдзинад куы басгуыхт тырыса,

Нæ йæ ’мбулы ничи æхсарæй, æфсармæй.

Уæрæсейæн алкæд куы хаста Ирыстон

Афицер хъæбултæ йæ сыгъзæрин армы.

 

Къæбæлдзыг æврæгътæ йæ урс сæрæй худау

Сæнайы хох стæм хатт æрдхæрæнау сисы.

Ирон лæджы фарнæн, йæ диссаджы удæн

Бекмæрзты лæппутæ Къæмынтæй æвдисæн.

 

Уыд аив сæ фезмæлд, уыд аив сæ бакаст,

Сæ ахуыр, сæ куыст дæр фæзминаг кæддæрид.

Ныгуылæнæй сау хур нæ бæстæм æрбакаст,

Зæххы къори, оххай, бындзарæй нызмæлыд.

 

Фæдисы уад разæй – Созыр уа, Муради,

Балогкæ, Аслæмбег, Леуан та сæ кæстæр.

Æфсымæртæн фондзæй цы хъарутæ рарди,

Æгъатырæй сæфтой фыдгулæн йæ хъæстæ!

 

Сæ салдæтты сæргъы мæлæтдзаг тымыгъы

Лæууыдысты фидардæр, уой æмæ, тулдзæй!

Дис кодта ызнаг дæр сæ æхсар, сæ тыхыл,

Сæлфынæг сыл кодта кæрæдзийы тугзæй.

 

Ирыстоны фырттæй куы нæ ис уæлдайаг,

Йæ цæстытыл уайынц йæ зынгхуыст хъæбултæ.

Бекмæрзты ’фсымæртæ Уæлахизы майæн,

Куы радтой уæд фондзæй сæ нæрæмон удтæ.

 

Куы бадзуры Маря: «Чындзы номыл ничи

Мæ быны хæдзарæй нæ ахызт, мæ боныл!

Мæ фырттæн сæ фæстæ куы уыдаид исчи,

Къуылых чызг дæр, бецау! Куыд хъæцон зындоныл!»

 

Цæмæн зæгъыс афтæ, о мастæфхæрд Маря? –

Дæ фырттæн сæ хъæбул нæрæмон Уæлахиз,

Дæ фондз фырты хьæбул – цæхæрцæст Сæрибар,

Дæ фьрттæн фæдонтæ – нæ фидæн, нæ уалдзæг!

1995

 

ÆДЗАРД ХÆСТОНТÆ

 

Цы ма сæ баззад, цы?

Æппындæр ницы, ницы.

Æрмæст зынгхуыст бæллицтæ,

Уыраугæ рис æмæ цæссыгтæ,

Æгомыг, химæхъус цыртытæ.

Æрмæст мысинæгтæ, æрхæндæг къамтæ, –

Айдагъ уыдон сæ нæртон удты хъармæй.

 

Цы ма сæ баззад, цы?

Æппындæр ницы, ницы.

Æрмæст зынгхуыст бæллицтæ,

Æртæтигъон фыстæджытæ, æрттигътау,

Æнусты ’хсæнты фидæнмæ тæхдзысты,

Сæ рæнхъыты, тæрккъæвдайы цъæх мигътау,

Мылазон тар, æууæнчы рухс хæсдзысты.

 

Цы ма сæ баззад, цы?

Æрмæст æнусон арт,

Æрдхæрæн намыс æмæ  цыт?

Цы ма сæ баззад, цы?

УÆЛАХИЗ ÆМÆ… ЦАРД!..

 

* * *

Устур Фидибæстон тугъди архайæг, нæ номдзуд поэт Тетцойти Таймораз е ’мдзæвгитæй еуеми уотæ фарста:

Ка загъта мин, æрмæстдæр тугъди

Лæгдзийнади сæр гъæуй?..

Æма æ фарст раст адтæй. Æцæгæйдæр, лæгдзийнадæ гъæуй царди еугур афæнттæ æма уавæрти дæр. Гъæуй нæ Фидибæсти цардарæзти сæрбæлтау фарнæхæссæг гъуддæгутæй архайун, нæ адæми уодварни хæзнадзийнадæ цардгъон кæнунæн… Æма уой фæдбæл æнцæ Къадзати Станиславæн æ сагъæстæ, æ тухст æма æ хъазауат.

* * *

РÆСТДЗИНАДЫ ФАТЫЛ МЕ СТЫРДÆР БÆЛЛИЦ

1

Дунескæнæг!

Лæууын мæ зонгуытыл дæ разы,

Æз дæм мæхи тыххæй нæ кувын,

Æз дæ æнахуыр диссаг курын

Æмæ мын ахъазгæнæг разын, –

Уыдзынæн дæ мæрдты дæр разы.

 

О, Сфæлдисæг,

Кæд афтæ гæнæн ис, –

Дæ цæст мын бауарзæд хæрзиуæг –

Зæххыл цыдæриддæр ис низ,

Мæныл сæ бафтау иууыл.

 

Куыд фестон се ’ппæтæн кæрддзæм

Æмæ сæ ахæссон мæрдтæм,

Зæххыл куыннæуал уа сæ хъæстæ,

Куыд цæрой сагсуртæй мæ фæстæ!..

 

2

Бæргæ, куы фæуид Зин-хæрам мæныл, Æндæра сау æхсæрдзæнтæй кæлы.

 

Мæныл куы ахуыссид йæ фыдæх-хъæстæ,

Куы ма баззаид аргъæутты æрмæстдæр,

Куы фæуид марг-кæлæн мæныл, бæргæ,

Мæ фæстæ фестид цард нæртон, нæргæ!

 

ЦЫ У ИРОН ÆВЗАГ МÆНÆН?

 

Цы у ирон æвзаг мæнæн?

Мæ кувæндон, мæ цард,

Сæууон хуры тæмæн,

Мæ удлæууæн, мæ уарт.

 

Цы у ирон æвзаг мæнæн?

Мæ нысан æмæ фат,

Нæ ивгъуыдмæ дæгъæл,

Нæ фидæнмæ фæндаг.

 

Æнæ уый æз цы дæн?

Æнæ фæттæ æрдын,

Æнæ хъама кæрддзæм,

Æнæ хъистæ фæндыр.

 

Æнæ уый æз цы дæн?

Æнæ уый æз нæ дæн.

* * *

Æрттиваг хъæндилтæн –

Цы арфæ, цы кад!

Сæ номыл – цы гимнтæ!

Сæ тавсæн – цы арт!

 

Куыд дардыл фæйлауы

Сæ фыдæхы фурд!

Куыд хиты сæ науы

Ирыстоны уд!

30.12.17 аз

* * *

Рог цардæй куы уаид фарн,

Гъеуæддæр нæ хъæуид мæн.

Байрай, табуйаг æфсарм,

Кал æнусбонтæм тæмæн!

 

Кæн нæ кæстæрты бæрнон,

Артудæй куыд уой нæртон.

12.01.19 аз

* * *

Къæлæтджыныл æрбадын

Нæ бауарзта мæ цæст –

Мæн бадынмæ нæ равдæлд,

Фæлдисын уыд мæ хæс.

* * *

Иронæн ирони

Æцæгæлон нæу –

Æдзухдæр йæ роны

Сырдон ис, быдзæу…

* * *

Куыд райа, куы, нæ уидаг?!

Куыд рæза, куы, нæ таг?!

Æддагон нын – рæбинаг,

Нæхион та – дæрддаг.

* * *

Оххай-гъе, хæйрæджытæ кæнынц æййи,

Стырдæр диссаг дунейы нæ зонын –

Уæйгуытæ зынæй цы цард сарæзтой, уый

Дзиглотæ куыд фехæлдтой æнцонæй?!.

* * *

Æз нæма ’мбарын ныр дæр,

Ацы дуг куыд у бæллиццаг:

Иутæм фагæй – мин хатты фылдæр,

Иннæтæм та – мур дæр ницы.

* * *

Нæ рæстæг ивылд донау абухы,

Нæ зыны йе ’цæг цæсгом гамхудæй:

Фæлитойты зæлдæгты атухы,

Сыгъдæгæн та йæ лæвар – сау тухи.

* * *

Уæууау! Мæ маст фыцгæйæ дæр нæ сысы –

Ирыстоны ирон ныхас нæ хъуысы.

Кæм ыстут, кæ, ирон адæм, цы фестут?!.

Æви уæ агурон йæ цъуппыл Эверестæн?!.

* * *

Ирон æвзагæн чи кæны лæггад,

Мæ риуыл уыдонæн – фæндаг

Уæлæуыл дæр, мæрдты дæр.

Сæ амонд уæд æртывæр!

* * *

Фæныхы махæй алчидæр йæ сæр,

Кæд дзы æппындæр ницы ис, уæддæр.

* * *

Сыгъдæгдæр уац нæм суадон

Куы схæссы зæххы тарфæй.

Мæ дойны та дзы суадзон,

Мæ уд æнкъарын арвау.

Йæ рухс æмæ йæ хъазтæй

Уый зæххы бæллиц дзуры.

Йæ ихдоны цы тавс и –

Мæ зæрдæ дзы уæлхурон!

2008.30.07

 

ЭРИКÆН

                                    Уæ фарн – фынæй.

Дæ гакк куы сæвæрыс мæ риуыл,

Мæн вæййынц дун-дунетæ иууыл.

Дæ мидвыны куы фæзæгъыс мæ ном,

Уæд фесты арвы дуар парахат гом.

* * *

Нæ Иры нæртон удæн

Æвидигæ зынджытау –

Цæргæсбазыр лæппутæ,

Зæрватыкдзых чызджытæ.

* * *

Кæркуасæнтæ куыд бирæ уарзын æз!

Цыма мæ рагбонты зæрин хъæлæс.

Сæ ивæзгæ, фæйлаугæ зæлтæй

Ныххойынц ног боны къæсæртæ.

 

Кæркуасæнтæ цæмæн вæййынц æртæ?

Куыд айтынг уа мысинæгты хæрдгæ.

 

Кæркуасæнтæ куыд бирæ уарзын æз! –

Цыма нæ бонæн уыдон раттынц рæз,

Цыма та ногæй райгуырынц

Æхсар æмæ Æхсæртæг

Æмæ та семæ – ныфс, æууæнк,

Кæй нæ у ацы дуне мæнг.

05.03.18 аз

* * *

Æхсæнвæндаг – уæрæхдæр,

Зындæр, фæлæ рæсугъддæр.

Нæ фидауы нæ зæххæн,

Йæ фаг нæ кæнынц удтæ.

 

Ам алчидæр – йæхицæн,

Сайтаны фæндæй – хицæн.

Къостайы равг, цы фæдæ?!

Ныйирд нын кæ нæ фæндаг!

* * *

Кæмттæн у сæ арфдæр

Агуывзæйы ком –

Айсафы йæ тарфы

Адæймаджы ном.

 

РАСТ РÆДЫД

Прощай вино – в начале мая,

А в октябре – прощай любовь!

Беранже

Ныр та бæгънæг къалиутæм кæс,

Дæ сагъæс арвгæрæттæм хæсс,

 

Мылаз, æргъæвст бонтæ нымай,

Цыма æнусы фæстæ – май!..

 

Мæнæн бынтон æндæр мæ уарзт,

Сæны нæ дæлдон кæны маст.

 

Мæ зæрдæ сидзæрау куы риты,

Йæ хæкъуырцц цавдæй SOS æрвиты…

 

Ныр та бæгънæг къалиутæм кæс,

Æрхæндæг хорз зоны йæ хæс –

 

Сызгъæрин цинтæн дзуры рухсаг,

Мæ фынтыл дæр куы зилы къусбар…

 

Ныр та бæгънæг къалиутæм кæс,

Куы фестад сæрды галуан къæс,

 

Ныр мæргъты ахстæттæ – æдзард,

Фæхастой дард бæстæм сæ зард,

 

Цыма мын семæ ахастой мæ уд дæр,

Цы мын уыд адджындæр, рæсугъддæр…

 

Цæуыл ма аулæфа цæст?

Нæ арвы – халæттæ æрмæст.

 

Тæхуды, хъарм бæстæм фæтæх!

Фæлæ куыд ныууадзон мæ зæхх?..

2003.27.10, 2016.07.10

 

ФЫЦЦÆГТÆ

Æцæг курдиат лæгæрды

Кæддæриддæр æвæды.

Æвæды чи гæрста фæндаг,

Йæ удæй чи ссыгъта сæуæхсид,

Йæ тугæй чи фыста нæргæ сидт,

Нæ дзырдтæй чи скодта æвзаг?

 

Къоста, Темырболат, Блашка,

Секъа, Елбыздыхъо, Гиуæрги.

Бæрзонд нæ систой Иры цъассæй,

Нæ фидæн бануæрстой сæ уарзты,

Лæууынц ныр дæр нæ зиуы сæргъы.

 

Цыдысты рухсгæнгæ æвæды,

Ныр дæр сæ фарнæй у нæ фæндаг.

2014

* * *

Нæхи æцæг уарзтæй нæ уарзæм,

Мæнг цинтæ бадомдтой нæ тых,

Кæйдæр дугъты нæ бæхтæ уадзæм,

Нæ артæй ма – æрмæст æртдзых.

 

Нæхи Хуыцауы бар нæ уадзæм,

Æмæ нын хæйрæг сси æлдар,

Нæ артдзæстыл цъæх арахъхъ уадзæм,

Куыннæ кæной нæ сæртæ сар!

 

Нæхи æцæг уарзтæй нæ уарзæм,

Нæдæр нын – мард, нæдæр нын – дзуар.

Фыдæхæй уарзты суадон цуазæм,

Уæд ма нын ноггæнæн цы уа?!

2015.30.10

* * *

Мæнæн ис иу цæсгом æрмæст –

Дыдзæсгом дæр, æдзæсгом дæр нæ дæн,

Æрттива цалынмæ мæ цæст,

Мæ сыгъдæг номæн калдзæни тæмæн.

 

Æрмæстдæр иунæг-иу æвзаг мæнæн –

Дывзагон дæр, æнæвзаг дæр нæ дæн, Æрттива цалынмæ мæ цæст, –

Рæстдзинад дзурдзынæн æрмæст.

2016.24.02

* * *

За дверью голос дребезжит,

Ключей тяжелых громыханье, –

Там раб с винтовкой сторожит

Мое свободное дыханье…

В. Коровин-Пиотровский

 

Мæ фырт, мæ урс базыр, мæ уидаг,

Фыдгулты фæндиаг ма фæкæн дæхи!

Дæ уд, дæ улæфт дæр – сæрибар,

Нæ рæстдзинад та ног амондмæ – хид.

 

Хуыцауы раз сыгъдæг дæ, раст дæ –

Кæнæд дын уыцы фарн дæ тых дывæр! Кæрон æрцæудзæни фыдмастæн,

Нæ фынтæ иу зиуы уæддæр!..

 

Мæ уды базыртæ дæ сæрмæ

Дæ бонтæ хъахъхъæнынц, дæ равг.

Цагъарты ма бафæзм, мæ цæргæс,

Йæ хъан дæ рахуыдта цъæх арв.

2012

* * *

Цы пъæззы у, цы зивæг?!

Цы мæрдвынæй, цы сар?!

Нæ уды бæркад ссивы,

Æфтауы йыл былар.

 

Æгъуыз-дыгъуызон рæстæг,

Æвыд-дывыдон дуг.

О цал хуызон – йæ цæсгом!

О цал хуызон – йæ туг!

 

Цы равзæрстам хуыздæрæн?

Мæнг ныхæсты хуыдым.

Цы ма нæм ис хуызæнæн?!

Цы ма нæм ис нывыл?!

2014.14.12

 

ЦÆРГÆСТЫ ÆМБИСОНД

Æвзæрстой цæргæстæ сæхицæн,

Бæллиццаг ног фæтæг æвзæрстой –

Йæ цардæй ахицæн сæ хистæр

Æмæ кæрæдзийы æвдæрзтой,

Тыдтой йæ бынатыл кæрæдзи,

Фæлæ сæ иуы дæр нæ фæци,

 

Æгæр ныддæргъвæтин сæ хъаугъа

Хъысмæт сæ хъуахъдзыхæй фæуагъта –

Сæ дзырд кæрæдзиуыл нæ бадти,

Сæ сæргъы урс халон æрбадти.

 

Фæлæ халон халон у уæддæр,

У цæргæстæй алцæмæй дæлдæр.

2015

* * *

Нæ тæрхоны лæгты æз хонын æлгъаг,

Нæ тæрхоны лæгтæ сты хинæй хæлмаг.

 

Сæ зæрдæ нæ кæны хæрамæй æлгъæд.

Сырдонау нæ зыны æппындæр сæ фæд.

 

Нæ тæрхоны лæгтæ – уæййагæй – æлхæд.

Сæ маргæй у афтæ æрвон дуар æхгæд.

 

Уæд та дзы сæдæйæ куы разынид иу,

Лæгдзинад, æфсармæн кæй уды ис зиу.

2013.11.08

 

АЛДЫМБЫД

Иу адæймаг иннæмæн у Хуыцау

Рагон ирон æмбисонд

1

Оххай-гъе, цы фарн æркодтам нæймæ!

Иу адæймаг иннæмæн ныр – хæйрæг.

2

Сæрибары бæсты –

Уæгъдибары низ,

Куы кæны нæ бæстæ

Кæфхъуындарау цъист.

 

Æфсарм дæр, æгъдау дæр

Сты хъодыгонд ам.

Уæд ма ныл Хуыцау дæр

Куыд дара йæ арм?!

 

Сайтанæн фæсайды

Æлгъыстаг æнус –

Нæ царды уæлдайаг

Рæстдзинады рухс.

 

Æхцайы мæнг хурæй

Ныр адæймаг – буц.

Нæ зæрдæтæй сурæм

Рæстдзинады рухс.

3

Охх, хæйрæджджын рæстæг,

Нал ын ис сæрфат –

Цас нæм ис хъæдсæртæ!

Цард кæнынц хъæддаг.

4

Есть роковая пустота.

А. Блок

Дымды нæ куы кæны уыцы Афтид,

Цал уды дзы дзагæй рафтыд!

Уыцы Афтид арфдæр у цъæх арвæй,

У цъымарайæ зыддæр, мæнгарддæр.

 

Уыцы Афтид – рохуатæй фыддæр,

Уый кæны лæджы сырдæй сырддæр.

5

Идет натиск на Язык – как средство мышления, серьеза, мысли. И с тем вместе – на писание, литературу, чтение.

Георгий Гачев

* * *

Æрдæгирæттæ сафынмæ – дæсныдæр, Нæ адæмæн у се знаггад – дæсдывæр. Куыд бирæ у æрдæгирæтты бон –

Куы кæнынц не ’взаг, не ’гъдæуттæн кæрон.

 

Æрдæгирæтты рæстæг –

Бæз-бæз кæны сæ хъæстæ,

Цæуынц сæ уды рæзты.

* * *

Кæйдæр куыройыл уадзæм мах нæ дон,

Кæйдæр уæрдоны гъæйттæй зарæм.

Нæхионтæ та, ехх, мæгуыр сæ бон,

Сæ хъинц-тæригъæдæй куы марынц…