Александр ШАЛАГИН

Теуа æма хæрæг косунгъон, дан, нæбал адтæнцæ æма сæ сæ хецау ратардта æ тургъæй. Етæ дæр ма ци кодтайуонцæ – æмцæдесонтæ иссæнцæ, хизтæнцæ еу сакъадахи аууони. Хæрæг уайтæккæдæр иснард æй. Æма дин еухатт е ’мбалæн ку зæгъидæ:

– Теуа, уасун мæмæ цæуй!..

– Дæ хуарзæнхæй, ма ниууасæ! Еске нæ базондзæнæй æма бабæй нæ саугустбæл бафтаудзæнæй, гъезæмарæй нæ рамардзæнæй.

Хæрæг имæ нæ байгъуста – æ гъæлæсидзаг ниддæлæлай кодта:

– И-о-о!.. И-о-о!..

Æ еци гъæр ин ку райгъосидæ еу лæг, райахæста сæ дууей дæр æма сæбæл æхецæн косун райдæдта. Еууæхæни сæбæл лæг уæргътæ исæвардта. Надбæл хæрæг бустæги æрфæлладæй. Хецау ин æ уаргъ теуабæл исæвардта. Æфцæги сæрмæ ку исхъæрттæнцæ, уæд теуа загъта:

– Хæрæг, мæнмæ ба нур кафун цæуй!..

– Цитæ кæнис, теуа. Хуцаумæ искæсæ!.. Аци нарæг рауæни фезмæлæн дæр ку нæййес æма мæ бæлахи æфтауис – ардигæй фæттæхдзæнæн æма мин ме ’стæгутæ халон дæр нæбал иссердзæнæй!..

Теуа уæддæр искафта, æма зæронд хæрæг билæй ратахтæй…

НÆ ЕУМÆЙАГ ÆДАСДЗИЙНАДÆ НÆХЕЦÆЙ АРАЗГÆ ÆЙ

Аци таурæхъ хумæтæги нæ æримистан. Ке кой си цæуй, еци теуа æма хæрæги хузæн хецмæрез уæмæ нæ кæсунцæ нæдтæбæл цæуни æдасдзийнади домæнтæ нимади дæр кæмæ нæ ’нцæ æма хеваст миутæ кæнгæй æхе ка даруй, етæ? Уæхæнттæ ба нæмæ æгæр берæ иссæнцæ. Етæ сæ хецмæрездзийнади фудæй сæхе дæр бастъалунцæ æма кедæрти дæр ма бабун кæнунцæ.

… Транспортон фæрæзнæй пайда кæнуни барти æвдесæндар ист кæмæн адтæй, еци лæг уæддæр сæумицъæхæй фæннæхстæр æй æ хуæдтолгæбæл, уой дæр ниуæзтгунæй. Уотемæй æй уотæ карз æскъардта, æма еу рауæн нæбал исарæхстæй, надæй фæййеуварс æй, хуæдтолгæ бардюрбæл æхе искъуæрдта æма сæрбехъулæнттæ кæнгæй фæттахтæй фæснадмæ… Автоинспекций косгутæ æма иннæ фæдесонтæ лæги мардæй иссирдтонцæ еци рауæнæй дæс æма дууинсæй метри идарддæри, никки идарддæри ба ма иссирдтонцæ, хуæдтолги ма ка бадтæй, еци силгоймаги мардæй.

… Еу хуæдтолгæ, æхе нади хаййæй иннæ хаймæ рахезгæй, комкоммæ искъуæрдта æндæр хуæдтолгæбæл. Уой фудæй фæммард æнцæ фондз адæймаги, дууемæй ба си уæззау гъигæдард æрцудæнцæ…

Идарддæр нæбал нимайдзинан ауæхæн цаутæ, уомæн æма æгæр исахид æнцæ нæ республики нæдтæбæл уæззау транспортон æверхъаудзийнæдтæ. Фулдæрæй-фулдæр хæттити азумгин фæууй адæймаг, транспортон фæрæзнитæ æскъæргутæ алкæд, куд гъæуй, уотæ ке не ’нхæст кæнунцæ нæдтæбæл цæуни æдасдзийнади æнæмæнгæ æнхæсткæнуйнаг домæнтæ, сæхе дарунцæ, уони куд фæндуй, айдагъдæр уотæ.

Аци æма æндæр сагъæссаг фарстати фæдбæл адтæй нæ республики паддзахадон автомобилон инспекций управлений хецау, пъæлици болкъон Александр Шалагини дзубанди журналистти хæццæ фембæлди рæстæг.

Куд фегъосун кодта, уотемæй 2025 анзи цуппар мæйемæ нæ республики æрцудæй 248 фæндаггон фидбилизи, фæццæф æнцæ 366 адæймаги, гъулæггагæн, 15 адæймаги фæммард æй. Евгъуд анзи аци мæйти хæццæ рабаргæй, 4,6 проценти сæ нимæдзæ фæффулдæр æй. Анхосæгтæ ба ’нцæ, фиццагидæр, ниуæзтгунæй ка æскъæруй хуæдтолгæ – 23 фидбилизи, уони фудæй фæммард æй фондз, гъигæдард баййафтонцæ 30 адæймаги. Æ нихмæцæуæг надмæ рахезгæй, фидбилизи бахаудтæнцæ 17 шофери, уони фудæй фæммард æй – фондз, фæццæф æй 37 адæймаги.

Æ дзубандимæ гæсгæ, айдагъдæр еумæйаг хъауритæй ес уавæр фæххуæздæргæнæн:

– Гъæуама адæм кудфæнди цæстæ ма кæсонцæ, ниуæзтгун шофер, бонигон уа, кенæ æхсæвигон, гъæунгти ку тæха, уомæ. Фегъосун кæнетæ паддзахадон автоинспекцимæ телефонæй, уомæй нин устур агъаз бакæндзинайтæ, кæмæндæр ба æ цард, е ’нæнездзийнадæ багъæуай кæндзинайтæ.

Статистики бæрæггæнæнтæмæ гæсгæ, фидбилизи бахаунцæ сувæллæнттæ. Цуппар мæйемæ ци 45 фæндаггон фидбилизи æрцудæй, уоми 51 сувæллони фæццæф æнцæ, уонæй еуетæ ’нцæ пассажиртæ, иннетæ – фестæгæй цæугутæ, нади сæрти кæми не ’нгъезуй, уæхæн рауæн тæхгæй, 11 сувæллоней машинæ искъуæрдта.

Управлений хецау куд фегъосун кодта, уотемæй Алагири, Æрæдони æма Рахесфарси районти тæккæ фулдæр цæуй нæдтæбæл фидбилизтæ. Уой дæр  еци-еу хецмæрез миути фудæй – хуæдтолгæ æгæр тагъд æскъæрун, ниуæзтгунæй хуæдтолгæй пайда кæнун, æдасдзийнади ронæй нæ пайда кæнун æма æндæртæ.

Еумæ райсгæй, анзи цуппар мæйемæ паддзахадон автоинспекци исбæрæг кодта, нæдтæбæл æдасæй цæуни фæткæвæрд фехæлди 270280 цауи. Закъони нихмæ ка рацудæй, етæ иваргонд æрцудæнцæ 210 миллион сомей бæрцæ.

Пресс-конференций хецæн дзубанди цудæй шофертæн национ æвдесæндарти рæстæг раидарддæр кæнунбæл. Уæрæсей Президенти унаффæй Хонсар Иристон æма Абхази бæрнон оргæнти лæвæрд æвдесæндартæ фадуат дæттунцæ сæ пайда кæнуни рæстæг 2026 анзи 1 апърелмæ раидард кæнунæн.

Цæгат Иристони паддзахадон автоинспекций æдасдзийнади ронæй пайда кæнуй шофертæн айдагъдæр сæ 10-15 проценти, уотемæй ба цард æма æнæнездзийнадæ багъæуай кæнунæн е æй агъазиау фæрæзнæ. 31 майæй фæстæмæ, дæс боней дæ ргъи цæудзæнæй сæрмагонд оперативон-профилактикон мадзал. Бæрæг кæндзæнæнцæ шофер, уæдта æ хæццæ ци бæлццæнттæ уа, уæлдайдæр ба сувæллæнттæ, етæ æдасдзийнади ронæй баст æнцæ æви нæ, уой.

Александ Шалагин куд фегъосун кодта, уотемæй  аци бæнтти паддзахадон инспектортæ, тæрхондони пъиристæфти служби хæццæ, архайдзæнæнцæ, «Должник», зæгъгæ, профилактикон мадзали. Сæрмагонд информацион базитæмæ гæсгæ уорамдзæнæнцæ, административон ихæстæ хевастæй ка нæ федуй, паддзахадон инспекций размæ ихæсгин ка ’й, уони.

Ахсгиаг фарста – кæстæрти нæдтæбæл цæуни æдасдзийнади домæнтæ æнхæст кæнунбæл ахур кæнуни гъомбæладон куст аразун. Æма А. Шалагин куд фегъосун кодта, уотемæй уой туххæй ахуради Министради хæццæ еумæ идарддæр дæр ке араздзæнæнцæ профилактикон фембæлдтитæ скъоладзаути хæццæ ахуртæ, конкурстæ æма æндæр мадзæлттæ.

АДЗАЛÆН УÆДДÆР ЕСТИ МАДЗАЛ ЕС?..

Нæдтæбæл цæуни æдасдзийнадæ хъæбæр сагъæссаг æй  айдагъ Уæрæсей нæ, фал  ма дуйней еугур паддзахæдти хуæдтолгитæй кæми пайда кæнунцæ, уонæн сæ еугуреми дæр. Еци гъуддаги уавæр фæррæвдзæдæр кæнуни фæдбæл си алкæми дæр цидæр мадзæлттæ дæр бæргæ арæзт цæуй.

Зæгъæн, Таиланди. Æнæнездзийнадæ гъæуайкæнуйнади Еугурдуйнеуон организаций бæрæггæнæнтæмæ гæсгæ, аци бæстæ фиццаг бунат ахæссуй нæдтæбæл транспортон фæрæзнитæ æскъæргути фудæй фулдæр адæм кæми фæммард æй, уони нимæдзи. Тæккæ уæззаудæр уавæр исæвзуруй таййаг Нæуæг анзи  æма фестиваль «Дони пурхæнти» рæстæг (бæрæггонд цæуй 13-15 апърели). Еци рæстæг фæд-фæди ци гъазтизæртæ арæзт фæццæуй, уонæми карз ниуæзтæ дони хузæн ивулуй. Статистикæмæ гæсгæ, нæуæганзон бæрæгбæнтти рæстæг, алли сахатти рæстæги дæр æрцудæй аваритæ, кæцитæми фæммард уй дууæ адæймагемæй фулдæр, сæдæ æма æртинсæй адæймаги ба си уæззау цæфтæ фæуунцæ.

Бунæттон хецауади бæрæггæнæнтæмæ гæсгæ,  берæ хæттити бæргæ æвзурстонцæ нæдтæбæл æгъдауихалгути нихмæ аллихузи мадзæлттæ аразун, фал фæстагмæ ’рлæудтæнцæ, мæнæ ци æнахур мадзали кой ракæнуйнаг ан, уобæл.

Таиланд иссæй фиццаг паддзахадæ, кæцими федералон æмвæзадæбæл ист æрцудæй закъон, кæцимæ гæсгæ ниуæзтгун шофертæй нæдтæбæл адзал ке фудæй æрцудæй, уони  бæлахæй ка фæммард æй, етæ ци мæрддони уонцæ, уордæмæ гъæуама конд цæуонцæ, цæмæй сæхе цæститæй фæууинонцæ сæ фудракæндæ.  Еуетæн фагæ ’й, сæ хузæн ниуæзтæ уарзгути фудæй нæдтæбæл аварити ка фæммард æй, айдагъддæр еци тæрегъæдтæгти син бавдесун. Фал барадæ гъæуайгæнгутæ цалдæр хатти ниуæзтгунæй  хуæдтолгæй пайда кæнгæй ке æрахæстонцæ, уони къохти ба ниссадзунцæ хæцъелтæ æма донæй идзаг къибилатæ, æма сæ рарветунцæ моргмæ, цæмæй кæдзос кæнонцæ, мæрдтæ ци стъолтæбæл фæуунцæ, уони, уæдта сæрмагонд уæрдунтæ.

Таиланди хецауадæ куд зæгъунцæ, уотемæй, аци карз мадзали нисанеуæг æй, цæмæй шофертæ уонцæ лæмбунæг, ниуæзтгунæй рульмæ ма ’вналонцæ, сæ хуæдтолгитæ æнахъæл æскъæрд ма кæнонцæ. Еци æгъдæуттæ ку ихалонцæ, уæдта, æнæмæнгæ, равзурдзæнæнцæ морги. Куд нимад цæуй, уотемæй аци мадзали фæрци, нæдтæбæл æгъдауихалгути нимæдзæ дзæвгарæ фæмминкъийдæр уодзæнæй.

Аци мадзалæй ма пайда кодтонцæ Америки Еугонд Штатти дæр. Зæгъæн, евгъуд æноси 1980-аг æнзтæй нури уæнгæ цалдæр штаттеми тæрхондони унаффæмæ гæсгæ азумгинтæ æхсæнадон куститæ æнхæст кæнунмæ ахид æрветунцæ  моргтæмæ. Фал, бæрæггæнæнтæ куд амонунцæ, уотемæй уонæн сæ инсæй проценти, еуцæйбæрцæдæр рæстæги фæсте нæуæгæй бахаунцæ барадæ гъæуайгæнгути къохтæмæ.

Æрмæг бацæттæ кодта ХЕКЪИЛАТИ Маринæ