Мæнæ идарддæр ци æрмæг бакæсдзинайтæ, уой ниффинстон цалдæр анзей размæ, Хуадонти Зураббæл финддæс æма æртинсæй анзи ку исæнхæст æй, уæд уой фæдбæл… Бæргæ мæ фæндадтæй æ райгурди цуппаринсæй анзей фæдбæл нæуæгæй ниффинсун, æндæрхузон æрмæг… Фæндадтæй мæ, æвзаргæ дæр бæргæ ракæнинæ, фал… Нæ исхъаурæ кодтон… Растдæр зæгъгæй ба мæ фæкъкъех кодта, æнгъæл кæмæн нæ адтæн, уæхæн æверхъаудзийнадæ… Нерæнгæ дæр ма зæрдæ æ фурристæй хъонц кæнуй, уæхæн дессаги цардгъон æма адæмуарзон адæймаг не ’хсæнæй уотæ раги ке фæгъгъудæй, уобæл. Еци ристæй ба гъудитæ сæ кеми нерæнгæ дæр нæма ’рцудæнцæ, мæ зæгъуйнæгтæ æнхæстæй зæгъуни аккаг дзурдтæ коммæ нæ кæсунцæ…

 

АДÆЙМАГÆН Æ ИСКОНД – Е ’ФСАРМÆ ÆМА Е ’ГЪДАУ…

Уæдта ма уотæ дæр расагъæс кодтон: кæддæр ци зæгъуйнæгтæ ниффинстон, етæ æнæгъæнæйдæр æнцæ мæ абони гъудити дæр. Æма си æгириддæр неци æййевун, уомæн æма Хуадонти Зураб абони дæр цардæгас æй мæ сагъæсти, æ фæдзæхститæ ин цума æхецæй игъосун, уотæ мин мæ развæндаг рохс кæнунцæ. Æруагæс ми кæнуй, мæ хæццæ исарази уодзинайтæ сумах дæр, газеткæсгутæ, мæ уац мин ку бакæсайтæ, уæд.

Æцæг хуарз лæги туххæй æнцондæр дзорæн æма финсæн æй, зæгъгæ, ка загъта фиццагидæр, е хъæбæр фæррæдудæй. Аци гъуддаг еу æма дууæ хатти нæ бавзурстон мæхе уодбæл. Мæнæ нур дæр, аци рæнгъитæ финсгæй, мæ зæрди устур гурусхæ бацудæй, ци курухон адæймаги туххæй гъавун мæ гъудитæ раргом кæнунмæ, уой аккаг аййев æма бунати дзурдтæ ку не ’ссерон, зæгъгæ.

Æма уоми дессагæй неци ес. Лæгигъæдтæ адæймагмæ æгæр берæ ку фæуунцæ, уæд син сæ сæйрагдæрти рартасун фæгъгъæуй, иннети нæ фæййаууонгæнгæй. Цæмæн? Уомæн æма си алкæцидæр уой бæрцæбæл берæвæрсуг фæууй æма сæ алæмæтдзийнадæй хуæрзæвдесæн кæнунцæ. Никки ма еума къуæхцæ – хæстæгмæ ци адæймаги зонай æма æнæкæрон берæ ке уарзай, уой цардиуаги хабæрттæ кæнгæй ба тæссаг фæууй æгæр фæккæнунæй, кенæ ба зæрди уайтæй уæлдай неци зæгъунæй. Æма мæ сæ дууемæй дæр Еунæг Хуцау багъæуай кæнæд.

Нур ба гъуддаги фæдбæл. Цæгат Иристони номдзуддæр лæгтæй еу – Хуадонти Мусай фурт Зураби туххæй мæ  зæгъуйнæгтæ зæгъон. Устур ахургонд, игъустгонд æхсæнадон архайæг æма æцæг нæртон дигорон адæймаг… Зураби Иристони медæги, Цæгатæй ба Хонсармæ, амонун некæмæн гъæуй. Нæ национ интеллигенций минæвæртти рæнгъи ин ес сæрмагонд, æййевдзи фæккæнæн кæмæн нæййес, уæхæн бунат.        Нури догæ, гъулæггагæн, уæхæн иссæй æма нæуæг ести исаразуни бæсти айдагъ сæудегердзийнадæ кæми иссæй паддзахади медæгæ цардиуаги фæстаг фæххуæцæн, æхца æфсарæ кæми раййивта, мулк зундбæл кæми фæууæлахез æй, алцидæр рауæйæ кæнун æма балхæнун кæми æнгъезуй, уоми цийфæнди æвдесæндар фæййамал кæнун дæр æнгъезуй, æцæг айдагъдæр нимайæнтæй хъæртæ. Уой хинцгæй, сæхе хъауритæй, æхсæвæй-бонæй библиотекитæ æма архивти бадгæй, ку æстонг, ку еуцæйбæрцæдæр хуæрдгун, ку ба хузæнон уæледарæсæй гъæуагæй ахургонди ном ци лæгтæ райстонцæ сæ дзамани, уони медæгуавæр дæр зин балæдæрæн нæй. Хатгай сæ сæ докторти, профессорти æма академикти нæмттæ нæбал фæттавунцæ, нæбал фæййахедунцæ сæ цæсти. Æма сæбæл зæрдихудт нæййес…

 

ЦАРДИ БÆРЗÆНДТÆМÆ КЪÆПХÆНТÆ ФАРНÆХÆССÆГ ГЪУДДÆГУТÆ ’НЦÆ…

Æхе уоди хъиамæтæй, æнæ еу фæххуæцæгæй, æхе сæрæндзийнади фæрци кæд еске ислæг æй æма фескъуæлхтæй, уæд Хуадони-фурт дæр. Техникон зонундзийнæдти доктор, профессор, æртæ академий академик, сæдæ æма æрдæг наукон кустей æма æстдæс монографий автор, Уæрæсей Федераций æма Цæгат Иристони наукон центри æма Уæрæсей æрдзон зонундзийнæдти академий Цæгат Иристони хайади бундорæвæрæг æма уотæ идарддæр…

Етæ ба дин Зураби бæрзæндтæ æма царди къæпхæнтæ! Æгæр берæ ’нцæ, зæгъгæ, еунæг лæгæн?! Æви лæг дæр гъун зонуй æма уомæ гæсгæ уотæ ’й?.. Æвæдзи…

Хуадони-фурт айдагъ устур ахургонд ке нæ ’й, фал имæ уой уæлæнхасæн ма дессаги дæсни разамонæги ацъагъуæ дæр ке разиндтæй, е уæлдай ирддæрæй рабæрæг æй, Цæгат Кавкази хуæнхон-металлургон институти ректорæй нисангонд ку ’рцудæй, уæд. Аци уæлдæр ахургæнæндони гæнæнтæ æма равгитæ Зураби фæрци дзæвгарæ фæуурухдæр æнцæ. Фæффулдæр си æй факультетти нимæдзæ, фæгъгъæздугдæр æй æ материалон-техникон базæ. Фæззиндтæй си нæуæг кафедритæ æма лабораторитæ, кæцитæ фадуат равардтонцæ наукон куст никки рапарахатдæр кæнунæн. Ректори хъæппæресæй цуппар хатти фæффулдæр æй педагогон æма наукон косгути бæрцæ – уой дæр уотид нимæдзæмæ гæсгæ нæ, фал, æнæмæнгæ, ке гъудæнцæ, уой нимайгæй. Институтæн æхеми арæзт æрцудæнцæ кандидатон æма докторон диссертацитæ гъæуайгæнæн Советтæ, æхе аспирантурæ. Аудиторитæ æма къæбинеттæ фæййефтонгдæр æнцæ информаци хæссæг нуриккон фæрæзнитæй. Кæддæр-некæд педагогон косгутæн æ дуæрттæ байгон кодта нæуæг æма райдзаст цæрæн хæдзарæ. Сæ бæрцæ исирæзтæй административон æма спортивон азгъунститæн.

Хуадони-фурт æхецæй куд агурдта, уотæ агурдта куст иннетæй дæр, æновудæй архайдта ахурадон æма фæллойнадон æгъдау федардæр кæнунбæл. Уой хæццæ ба, зæгъун æй гъæуй, рæстдзийнади домæнтæй некæд рахизтæй еуварсмæ. Æ еци зæрдихатт ин педагогтæ æма студенттæ лæдæрдтæнцæ, аргъ ин кодтонцæ æма уотемæй гъуддаг æнтæстгиндæрæй цудæй размæ.

Зураби рæстæги институти статус раййивтонцæ æма иссæй технологион университет. Куд раздæр, уотæ си абони дæр косуй фæлтæрдгун æма æнгон коллектив. Неци зæгъун æй мæ бон сæ кустигъæдæй – сæ ихæстæ æнтæстгинæй æнхæст кæнунцæ. Фал мæмæ ци гъуди ес, уой ба æдзæстхезæй раргом кæндзæнæн: «Цæгат Кавкази технологон университет ма къуар сæдæ анзи ку фæккоса, цийфæнди бæрзæндтæмæ ку исхеза, уæддæр си Хуадонти Зураби хузæн дуккаг ректор ба некæдбал уодзæнæй!..» Ка ’й зонуй, еске уотæ зæгъдзæнæй, бустæги æй фегæр кодтон, зæгъгæ. Фал мæ балæдæретæ уомæй дæр, æма мæ еци æргом загъдæй ниллæгдæр фæккæнунмæ неке гъавун, сæрдæр исесунмæ дæр. Алкедæр нивæй косæд, ци бунати ’й, уоми.

 

КÆСТÆРТÆЙ ЦАЛ ÆМА ЦАЛЕМÆН ИССÆЙ СÆ КАРНИ РÆСТВÆНДАГГÆНÆГ!..

Æз айдагъдæр мæхуæдæг куд сагъæс кæнун, уой баханхæ кодтон. Уæдта мæмæ мæ зæрдæ уотæ дзоруй, цума мæнау ка гъуди кæнуй, уæхæн адæмтæ Иристони хъæбæр берæ ес. Гъай-гъай, хумæтæги уотæ униау нæ ’й. Æвæдзи, разиндзæнæй уæхæнттæ дæр, кæцитæ зæгъдзæнæнцæ: «Баййевæн кенæ раййевæн алкæмæн дæр ес!..» Аци фехсуд философибæл хуæст ка ’й, уони сæ фун фæссайдта. Адтæй, ес æма ма никкидæр уодзæнæй хецæн адæймæгутæ, баййевуни мадзал кæмæн нæ адтæй, нæййес æма не ’суодзæнæй! Уогæ хъæбæр æстæн æнцæ не ’хсæн. Уæдта син фулдæр фæуунæй дæр уоййасæбæл тæссаг нæ ’й… Гъулæггагæн…

Мадæ æма фидæ мæгур æнцæ, бустæгидæр ба сæ къохи зæрди фæндон равгитæй уоййасæбæл ку неци уа, уæд. Бæдæлттæ син ку рабайлæгъ уй, уæд сæ уони дзæбæхдзийнадæй æндæр нецибал фæгъгъæуй.
Етæ исунцæ сæ бони сагъæс æма се ’хсæви мæтæ… Сæ устурдæр бæлдæ исуй уонæн ахургонддзийнадæ раттун – кенæ астæуккаг, кенæ уæлдæр, ке равгитæ куд фæййамонунцæ, уотæ. Æма сæмæ еци уæззау фарстай ка фæккæсуй дзурдæй дæр æма гъуддагæй дæр, æ фарс сæмæ ка бадаруй, уони хуарзбæл, уони дзæбæхдзийнадæбæл ковгæй рарветунцæ сæ цæргæбæнттæ.

Аци хузи æркæсгæй, Хуадони-фурти ирисхъæ хиццаг цæмæннæ уа!.. Уоййасæбæл агъазиау ахургæнæндони сæргълæууæг, уал ниййерæгей уаргъ ка фæррæуæг кодта, уал æригон лæппой æма уал æригон кизгей раст надбæл ка ниллæуун кодта! Цæгатæй ба Хонсармæ, Зурабæй æхе ихæсгинбæл ка нимайуй, еци ниййергути банимайун хъæбæр дæргъвæтийнæ гъуддаг æй. Лæгæй е ’мхузон адæмтæй цал исарази уа, уал хатти, дан, си исарази уй дуйнетæ Исфæлдесæг Еунæг Хуцау дæр.

 

ДЗИЛЛÆН ХУÆРЗГÆНÆГ – УОМÆЙ ФИДИБÆСТÆН ДÆР ХУАРЗ КÆНУЙ

Еунæг Хуцау ке бауарзуй æма устур уоди хъаурæ, берæ лæгигъæдтæ кæмæн исаккаг кæнуй, уони бон берæ цидæртæ фæууй. Етæ рахъæртунцæ, рахъæртун ци гъуддæгутæбæл нæ фенгъæлæн, сауæнгæ уонæбæл дæр. Хуадонти Зураб æ наукон æма педагогикон куст æнгон исбаста е ’хсæнадон-политикон архайди хæццæ. Адтæй нæ республики Парламенти фиццаг æма дуккаг фæдздзурдти депутат, ирон-дигорон адæми Еугурдуйнеуон «Устур Нихæс»-и бундорæвæргутæй еу, республикон-æхсæнадон æзмæлд «Еумæйаг Иристон»-и æма республики уæди Президенти рази Совети иуонг. Ранимад паддзахадон æма æхсæнадон оргæнти Зураб уотид къохисдарæг æма æрдзæфгæнæг некæд адтæй. Еумæйаг аразидзийнадæ ци фарстати фæдбæл уидæ, уоми дæр æхе сæрмагонд цæстингас бавдесунæй некæд фæттарстæй. Ирон-мæхъæлон æма гурдзиаг-ирон нихмæлæудтити рæстæгути æвæллайгæй архайдта, адæмон дипломати ке хонунцæ, уой бундорбæл арæзт мадзæлтти, аллихузон фембæлдтитæ æма конференцити федарæй зæгъидæ æ гъудитæ, байархайидæ, цæмæй фæууæлахез адтайдæ рæстдзийнадæ. Æма кæд нуртæкки Иристони зæнхæбæл, Хонсарæй Цæгатмæ, тугъди æма æфсæддон нихмæлæуди хабар нæййес, уæд си Хуадони-фурти агъазиау байвæрæн дæр ес…

Æ устур æма æ минкъий Райгурæн бæстæ ка нæ фæууарзуй, уæхæнттæ ефстæгтæ фæуунцæ. Фал айдагъ уарзунæй неци уайуй. Ке зæгъун æй гъæуй, рæсугъд æнкъарæнтæ æма дзурдтæ, аййев хузæгонд нивтæ сæхуæдтæ дæр бери аргъ æнцæ. Иристон еци æгъдауæй æнæрæвдуд нæ ’й. Æ рессæгтæ æндæр æнцæ, гъæуагæ æндæр цæмæйдæртæй æй. Уонæн сæ сæйрагдæрти еугурæй дæр зонæн, дзоргæ дæр сæбæл кæнæн, куст дæр сæбæл цæуй республики дзилли æма разамунди ’рдигæй, фал уæддæр уавæр ба æхе нерæнгæ, куд нæ фæндуй рæстзæрдæй, уотæ нæма раййивта. Фиццагидæр, етæ ’нцæ нæ маддæлон ирон æма дигорон æвзæгти идарддæри ирисхъи æма нæ фидтæлти рæсугъд æгъдæуттæ багъæуай кæнуни ахсгиаг фарстатæ, нæ национ аййевадон литератури æма культури аллихузон къабæзти нуриккон æнæзæрдрохс материалон уавæртæ, бунæттон науки берæвæрсуг сагъæссагдзийнæдтæ, æригон курдиæттæн агъаз кæнуни гъуддæгутæ…

 

АРФИАГ ГЪУДДАГÆН АРГЪГОНД ЦÆУÆД ФÆЛТÆРÆЙ-ФÆЛТÆРМÆ…

Æрнимад фарстатæ, еумæ райсгæй, æнцæ нæ национ идейи хъаппæ. Етæ куд лухгонд æрцæуонцæ, уотæ уодзæнæй на алайнаг адæми исонибон.

Байамунд сагъæссаг фарстатæбæл бæлвурд куст ку не ’рцæуа, уæд гъуддаг исæфтмæ ке цæуй, уой æ зæрдæмæ арф ка райста, еци лæгтæй разиндтæй Хуадонти Зураб дæр.

Æ раздæри студенттæй амалгъондæр ка иссæй, æхе гъуддаг ка райгон кодта æма æнтæстгинæй ка куста экономики фæйнæ къабаземи, уой хæццæ ба ма нæ национ культури исонибонмæ цийфæнди цæстæй ка нæ кастæй, уонæй цуппарей хæццæ, æмхузон гъудигæнгæй, исаразта Хуæрзауодæнгæнæг фонд «Нарти фæткъу». Зураби фарсмæ ци харакет зæрдæ æма рæдау къох адæм æрбатумугъ æй, етæ ’нцæ Иристони æцæг патриоттæ æма син номхигъдæй æнæ байамонун раст нæ уодзæнæй: раздæри акционерон «Диг-Банк»-и директорти совети сæрдар Цæллагти Сергей, фонди вице-президент, ООО «Респект»-и директор Абайти Ларисæ, ООО «Стройтех»-и генералон директор Тамати Амурхан æма ООО «Альди» генералон директор Зурати Аркадий. Еунæг Хуцау сæ еугуремæй дæр исарази уæд æма син никки фулдæр æрхæссæд, сæхуæдтæ æма сæ бийнонтæ дзæбæх уогæй!

Фонд æ сæйраг нисанæн исбæлвурд кодта искурдиадæгин финсгутæн, культури æма науки æнтæстгиндæр минæвæрттæн материалон æгъдауæй агъаз кæнун. Нæ республики исфæлдистадон Цæдести нуриккон уæззау уавæри аци нæуæг гъуддагæн ци агъазиау ахедундзийнадæ адтæй, е зин ниттергади гæнæн нæй. Нæ исфæлдистадон интеллигенци хабарбæл исæмбалдæй хъæбæр æхцæуæнæй. Фонди фæззинд пайдайаг райдайæнбæл банимадта нæ республики разамунд дæр. Ном ин равардтонцæ: «Профессор Хуадонти Зураби Хуæрзауодæн фонди преми». Лæвæрд ин æрцудæй национ премий статус. Дууæ мин æхсæзæймаг анзæй фæстæмæ еци национ премий лауреаттæ иссæнцæ Цæгат æма Хонсар Иристони тæккæ искурдиадæгиндæр финсгутæ, поэттæ, хузæгæнгутæ, скульптортæ æма наукон косгутæ, уони хæццæ æригæнттæ дæр. Сæ нимæдзи еунæг уæхæн дæр нæййес, адæм уотæ кæмæ байамононцæ, аци адæймаг уæхæн хуæрзеуæги аккаг нæ адтæй, зæгъгæ.

Фонд исаразгутæ, Зураб сæ разæй, уотемæй лæмбунæг басагъæс кодтонцæ, премитæ кæми æма цæхуæн уавæри лæвæрд цудайуонцæ, уобæл дæр. Æма нæ фæррæдудæнцæ. Бунатæн равзурстонцæ Ирон театр, кæцимæ преми дæттуни цитгин мадзалмæ хунд æрцудæнцæ Иристони тæккæ номдзуддæр, тæккæ игъустгонддæр æма кадгиндæр адæм, республики интеллигенций хуæздæр минæвæрттæ, дзиллон информаций фæрæзнити косгутæ, республики хецауадæй бæрнон косгутæ.

Æмбурд дессаги рæсугъд искæнунцæ Иристони аййевадон коллективтæ, нæ номдзуддæр солисттæ. Еу дзурдæй, национ преми «Нарти фæткъу»-й лауреаттæ исбæрæг кæнуни гъуддаг алли анз дæр исуй æцæг устур бæрæгбон, зæрдæбæл бадаруни аккаг цау.

Мæ бон æй федарæй уотæ зæгъун æма Хуадонти Зураби номхæссæг Хуæрзауодæн фонд «Нарти фæткъу» разæнгарди хуасæ иссæй Иристони культурæ æма наукæн! Уомæ гæсгæ зæгъун уотæ дæр: «Ци агъазиау пайдайаг гъуддæгутæ исаразта Фонд, етæ дæр ин барæ дæттунцæ Иристони историй медæги сæрмагонд бунат ниййахæссунæн. Мах ин ци аргъ кæнæн, уомæй ин, нæ фæсте ци фæлтæртæ уйнаг æнцæ, етæ никки устурдæр аргъ ке искæндзæнæнцæ, уобæл æгириддæр секк нæ кæнун…»

Хуадонти Зураби лæгигъæдтæн кæрон нæййес. Устур ахургонд, устур номдзуд лæг уогæй, баруагæс уи уæд, хъæбæр зин æй хумæтæгдзийнадæй æнхæст уодгоймагæй байзайун, фулдæр адæмæй нæ рартæсун. Еци хузи ниввæрун сæ цардиуагæ ниввæрунгъон исунцæ æцæгæй æрдзон, мади губунæй рахæсгæ зунд ци ефстаг адæмтæмæ разиннуй, айдагъдæр етæ. Хуадонти Зурабмæ фондз къласемæй æндæр ахургонддзийнадæ ку нæ адтайдæ, уæддæр адæми тонхи æрлæудтайдæ, хаст цудайдæ нимадидæр лæгти нимæдзæмæ, уæддæр имæ цудайуонцæ æ гъæубæстæ унаффæмæ сæ зини дæр æма сæ цийни дæр.

 

АЙДАГЪ Æ БАКАСТ ДÆР ÆМА Æ РАЦУД ДÆР БЕРИ АРГЪ АДТÆНЦÆ

Цæмæн уотæ ’й, е дæр сосæггаг хабар нæ ’й. Уотæ дæр рауайуй, æма æрдзон зунд кадаварæй уагъд кæмæн æрцæуй Хуцауæй, е ма институт, кенæ университет ку фæууй каст, сауæнгæ ма наукити кандидат, кенæ доктори ном ку райсуй, уæд куддæр еугур хæлæмулæ ниууй. Æхе цидæр бангъæлуй æма е ’мхузæн адæмæй рартæсуй. Уæхæнттæмæ æнæбæрцæбæл зин кæсæн исуй, игъосун ба – уомæй уæззаудæр…

Хуадони-фурт ба æмхузæн хуарз арæхсуй цæрунмæ, куд е ’мрæнгъæ лæууæг адæмти, уотæ хумæтæг æма рæнгъон дзиллити хæццæ дæр. Æхецæн уæлдай кадæ æма цитæ кæнун некæд некæми бауагъта, нæдæр цийни гъуддаги, нæдæр зини. Зураб, æнæбæрцæбæл æстæн ка ’мбæлуй нури дзамани, уæхæн æцæг дигорон лæг æй. Æ цæсгони, æ уоди ци уæларвон рохс ес, ейæ хæссуй адæймагæн нифс æма æууæнкæ.

Еунæг хатт ка исæмбæлуй æ хæццæ, уой аллибон дæр фæффæндуй, тæходуй, ку ма ’й фæууининæ, зæгъгæ. Æ уæзбун дзубандимæ æй æнцон игъосæн, æ фæлмæн цæстингасмæ – æнцон кæсæн. Айдагъ æ бакаст æма æ рацуд дæр бери аргъ æнцæ. Зунд райсун ма ци ефстаг лæгтæй æнгъезуй, уонæй еу æй. Зураби хæццæ исæмбæлгæй, адæймаги цæститæбæл рагъазунцæ Нарти гуппурсартæ – Урузмæг, Сослан, Батраз… Кæмидæрти æнгæс даруй пахампарти сорæттæмæ дæр, æй уони хузæн рохсхæссæг, уарзтмæ уодциренгæнæг æма æнккæтебæл тухсæг, æнæ налат, æнæ фудзæрдæ, уодæнсагæ, хатиргæнагæ… Мадта ма изæд ци фæууй?!.

Хумæтæги нæй е дæр, æма паддзахади ’рдигæй дæр устур аргъгонд æрцудæй Хуадони-фурти педагогон, наукон æма æхсæнадон кустæн. Уомæн æвдесæн, ци берæ аллихузон бæрзонд хуæрзеугутæ ин исаккаг кодтонцæ, етæ дæр: Хæлардзийнади орден, Петр I майдан, майдан «Иристони намусæн», Цæгат Иристони разамунди Кади грамотитæ æма уотæ идарддæр. Ке зæгъун æй гъæуй, етæ дæр гъæугæ кæнунцæ æма бунати ’нцæ. Лæг ку бахъиамæт кæна, уæд æй гъæуама æстæфæг дæр уа. Фал Зураби хуæрзеугути ’хсæн ес еу, кæцимæн исаргъгæнæн нæййес. Е æй е ’мтог, е ’мæвзаг адæми уарзондзийнадæ æма зæрдибунæй арфæдзийнадæ. Еци æнæфинст хуæрзеуæги адæ сæ еуеми дæр нæййес.

Уотæ рауайуй, æма хуæрзтог, ездон, уæззау æма сабур зунди хецау нæлгоймаг паддзахадон æма æхсæнадон гъуддæгути æгæр-æгæрæй фескъуæлхуй, æ бийнонти цард исаразун ба æ бон нæ исуй. Æ фæндон нæ фæуунцæ æ бийнойнаг æма æ цæуæт. Хуадони-фурти еунæг Хуцау уæхæн бæлахæй багъæуай кодта. Зурабæн Дуйне Исфæлдесæг исаккаг кодта сугъзæрийни хузæн цардæмбал – Ири, кæций хæццæ еумæ исгъомбæл кодтонцæ æма царди тонхи рауагътонцæ æртæ бæдоли: Сослани, Мæдини æма Марини. Æнцæ сæ дзæбæх ниййергути хузæн, ездон тоги хецау, æгъдаубæл хуæст, адæмуарзон æма ахургонд. Алкедæр си цæруй бийнонтæй æма фæллойнæ кæнуй æ равзурст дæснийадæбæл. Зураб æма Ирæ (Дзапарти Цомахъ æма Райиси кизгæ) æнцæ нивгун Баба æма Нана, бухст нæ фæразунцæ сæ бæдæлтти бæдæлттæбæл. Хуадонти фæрнуг хæдзарæмæ ци зæрийнæ хор кæсуй, е сæ еугурей дæр тавуй, сæ еугуребæл дæр хъæртуй æма син цæруни хъаурæ æрветуй…

 

ИРИСХЪÆ ÆГÆР ÆГЪАТИР РАЗИНДТÆЙ, НÆ ФÆНДОНÆЙ НÆ НÆ ФÆРСУЙ…

Ку зæгъун, мæ аци уац ниффинстон Хуадонти Зураб ма цардæгас ку адтæй, финддæс æма æртинсæй анзи ибæл ку исæнхæст æй, уæд уой фæдбæл. Мæ зæгъуйнæгтæн сæ кæронбæттæни ин уæд зæрдиагæй бæргæ фæййарфитæ кодтон: «Ци дин зæгъон, Зураб, дæ рагвæззæги къæсæрбæл? Финддæс æма æртинсæй анзи – тæккæ лæги карæ, цæрун, косун æ фæстæмæ ракæсуни афонæ, фиццаг æма дуккаг хатдзæгтæ искæнуни рæстæг, нæуæг нисанти игурæн… Ка дæ уарзуй, е, дæуау, æ рацуд нæдтæбæл дæу хузæн устур æма рæсугъд фæдтæ ниууадзæд, æ рæдудтитæ æма æ фæсмойнæгтæ, дæуæн куд минкъий æнцæ де ’сконд хуарздзийнæдти рази, уотæ кадавар разиннонцæ!

Зонæ ’й, Зураб, устур Чикола, уой хæццæ ба æнæгъæнæ Иристон ди сæ суйни сæрбæл хуæцунцæ, дæуæй сæрустур æнцæ æма дæ дзæбæхдзийнæдтæй æгæрон арфиаг æнцæ нæ дзиллæ…

Гъулæггагæн, мæ еци бæлдитæй, куд нæ еугур дзиллæ, уотæ æз дæр фæффудевгед дæн… Ирисхъæ æгæр æгъатир разиндтæй, æма нæ фенæхай кодта, нæ Иристон æцæгæйдæр сæрустурæй æ суйни сæрбæл кæмæй хуæстæй æма ма, федарæй ни æруагæс кæнуй, фæлтæрæй-фæлтæрмæ хуæцдзæнæй, нæ еци алæмæти адæймагæй – Хуадонти Мусай фурт Зурабæй…

БАБОЧИТИ Руслан, Цæгат Иристони адæмон поэт, национ преми «Нарти фæткъу»-й лауреат

2020 анз

 

АБОНИ ДÆР Æ РОХС НОМ НÆ ЗÆРДИТИ ÆЙ Æ ЦАРДИ УАГИ ФАРНÆЙ…

Хуадонти Зураби туххæй мæ абониккон радзубандий хæццæ ма уин уæ зæрдæбæл æрлæуун кæндзæнæн, æртинсæй анзи ибæл ку исæнхæст æй, уæд ин ци æмдзæвгæй райарфæ кодтон, уой.

ЗУРАБУ ХУАДОНОВУ

 

В годах ушедших всякое случалось,

И радости, и беды были в них,

И Чиколу прославило немало

Ее сынов отважных, дорогих.

Одни пахали, строили другие,

И не щадили третие врага.

Отцовский нрав восприняли живые

И предков дух в крови у них пока.

Тому пример – судьба и жизнь Хуадонти,

Носящего на лике дивный свет,

На житейском и научном фронте

Достигшего признаний и побед.

Достаточно и титулов, и званий,

Но он такой в округе не один.

Его же первое и главное призванье, –

Он настоящий в жизни осетин.

Могуч, как Нарт и в чем-то на пророка

Умом и светлостью похож. –

Топором не рубит, судит не жестоко,

Но ненавидит в людях ложь.

На добро не скуп, не равнодушен,

А как друг, отзывчив и любим.

Он из тех, кто дорог нам и нужен,

Чьим именем, как честью, дорожим.

О, грех солгать, что завтра будет легче,

И не беда, что дел невпроворот, –

Кто искоркою божею отмечен,

Тот ноши не боится и невзгод.

Не вечен человек в подлунном царстве,

Задача в том, чтоб вспыхнуть и гореть.

Он того достигнув, как богатства,

О прожитом не вправе сожалеть.

Ты счастлив будь Осетии во славу,

Мы тобой гордимся в Чиколе,

Что человек, родившийся в Ирафе,

Так величаво ходит по земле!

*  *  *

Аци æмдзæвги кæронбæттæни ма уотæ баханхæ кодтон: «Ци æмдзæвгæ ниффинстон де ’ртинсæй анзей бонмæ, уоми дин дæ берæ лæгдзийнæдтæн сæ сæдæймаг хай бавдесун мæ бон кæд бацæй, уæд хуарз, кæд нæ, уæдта хатиргæнæг фæууо…»

Нур мæ уæдиккон æмдзæвгæмæ кæсгæй æй лæдæрун, нæ мин бантæстæй, уæдта мин куд гъæуама бантæса, кæд æма Зураби хуарздзийнæдтæ æма лæгдзийнæдтæн сæ уотид ранимайунæн дæр еу æмдзæвги равгитæ æгириддæр нæ фагæ кæнунцæ. Уомæ гæсгæ ба ’й мæхецæн ихæсæн есун, уæддæр уæхæн  равгæ иссерун æма Хуадонти Зураби уодиконд æма цитгийнаг хабæртти туххæй кæрæй-кæронмæ æрдзорун…

Мæ кæддæриккон æмдзæвги туххæй ма мæ зæгъун фæндуй еума гъуди. Æ кæронбæттæни ин, уæхуæдтæ ’й уинетæ уотæ финсун, гъома, сæрустур ан, æгайтима Ирæфи райгурæг адæймаг уоййасæбæл цитгинæй цæуй зæнхæбæл. Уотæ финстон, Зураб ма цардæгас ку адтæй, уæд. Уотемæй æй ниууагътон нур дæр, кæд абони цардæгас нæбал æй æма а зæнхæбæл нæбал рацæудзæнæй, уæддæр. Æнæраййевгæй ба ’й уомæ гæсгæ ниууагътон, æма, æ уæлзæнхон цардæй рахецæн уогæй, е абони дæр не ’хсæн æй – æ арфиаг гъуддæгутæй, æ курухон гъудитæй, æ лæгдзийнади менеугутæ нин рæстзæрдæй фæнзунæн æма берæ æндæр æностæмæ нæ дзиллæн зæрдæбæлдаруйнаг хабæрттæ æма фæдзæхститæй.

*  *  *

Ку зæгъун, аци уац ниффинстон раги, Хуадонти Зураббæл финддæс æма æртинсæй анзи ку исæнхæст æй, уæд уой фæдбæл. Æма уæд мæ зæгъуйнæгти кæронæй уотæ бафинстон: «Æнсувæри уарзтæй дæ ка уарзуй, еци БАБОЧИТИ Руслан». Абони ба – æ уотид зæгъун дæр, уогæ ба куд зин æй! – Зураб не ’хсæн нæбал æй æма мæ еци финсти кæронбæттæн мин æййевгæ рауадæй – хъонцгæнгæй мæ зæгъуйнæгтæн кæрон кæнун: «Æнсувæри уарзтæй дæ ка уарзта æма æ царди кæрони бонмæ дæр дин дæ рохс ном зæрдхъурмæй ка имисдзæнæй, дæ еци БАБОЧИТИ Руслан».