Малити Геуæргий цардæмбал Зæрæдай (Тагъати Хазбий кизгæ) кой ку фегъосун, уæд мæ цæститæбæл рауайуй бæрзонд, хуæрзконд, æ карæмæ гæсгæ уæд ма æ хъаурæ æма нифс æхемæ кæмæн адтæнцæ, уæхæн силгоймаг.

Зæрæдай бафæсмардтон 1990 анзи. Уæд райдæдтан аразун æма косун журнал «Ирæф»-бæл. Ахид нæ, фал æстæн еухатт ба Васо æма Эльбруси хæццæ исæмбæлианæ, Зæрæда фæстаг æнзти ци хæдзари цардæй, уоми. Мæ зæрди байзадæй, æ уоди рохсæй ци фæлмæн табедзæ цудæй, е. Рацæргæ силгоймаги цæсгонбæл ирдвæд ниууагътонцæ, царди ци берæ мæститæ æма зинтæ фæууидта, уони фæдтæ. Ахид æй фæрсианæ æ уодæмбал Геуæргий хабæртти туххæй. Æма кæд æ карæмæ гæсгæ берæ цидæртæ нæбал гъуди кодта, уæддæр си мæ зæрдæбæл бадардтон цидæртæ æ дзубандитæй.

Зæгъæн, Зæрæда куд дзурдта, уотемæй, Геуæргий фиццаг хатт ку фæууидта, уæд си хъæбæр фæттарстæй, æ цæсгони цъарæ бустæги сау ке адтæй, уомæ гæсгæ. Æхуæдæг, дан, адтæй хъæбæр фæлмæнзæрдæ, нæ мин хатир кодта, уæдта нæ уагъта нæ сувæллæнтти ранæмун, гъæр сæбæл кæнун. Уæхæн мадзæлттæй, дан, сувæллон ахур нæ кæнуй, фал дорзæрдæй, æнæхатирæй ирæзуй, зæгъгæ. Ахид цæуидæ кæсалгдзауæн æма, дан, имæ æз æнгъæлмæ кæсинæ, ести æрбахæсдзæнæй, е ба, ци ниййахæссидæ, уони фембæлгутæбæл байуаридæ.

Зæрæда хъæбæр бозæй имисидæ, Геуæргий ку ниййахæстонцæ, уæд сæмæ еци тухст рæстæги æ фарс ка бадардта, уони. Мæ зæрдæбæл си бадардтон Малити Дзегай кой. Иннетæ тæрсгæ кодтонцæ, оххай, «адæми знаг» ке рахудтонцæ, уой бийнонти хæццæ нæ еске ку æрæстæфа, зæгъгæ. Е ба, Сурх-Дигори цæргæй, уæрдун тиллæгæй байдзаг кæнидæ æма нæмæ ’й Мостиздæхмæ рахъæртун кæнидæ, зæгъгæ, си арфиаг адтæй Зæрæда.

Дессаги фæлмæнзæрдæ æма рæстауодæг силгоймаг адтæй Малити Геуæргий цардæмбал. Кæд берæ зинæвзарæнтæ баййафта æ сæр, уæддæр си некæд фегъустон, мæнæ ескæмæй рагъаст кодта, уæхæн таус. Бæрзонд уодигъæди хецау адтæй Зæрæда, силгоймаги кæдзос ном кади хæццæ фæххаста æ цард-цæрæнбонти æма уомæй устур бунат ниййахæста мæ зæрди. Аци номерæн æмдзæвгæ дæр уой фæдбæл финст æрцудæй.

 

МАЛИТИ ГЕУÆРГИЙ ЦАРД ИМИСГÆЙ

 

Дæубæл ба ка нæ финста æ доги,

Фудæзнаг кæмæн не ’сдæ æдта?!

Фал де ’стухсти дæ фарсмæ, дæ цори

Изаидæ æрмæст ЗÆРÆДА.

Царди ’мбал!

Нæ, нæййес ин æййевдзи,

Æ тухст уодæй, гъеуой е зудта.

Дæхейау дин уарзта дæ поэзи,

О ГЕУÆРГИ, дæхе ЗÆРÆДА.

Ду æскъуæлхттæ æмдзæвги исхарди.

Ду дзиллити рохс цардмæ худтай,

Фалæ дин дæхе бон нæ нинкъарди

Уарзти артмæ худта ЗÆРÆДА.

Бакодта дæу и цард фæрсæнцъолæ,

Фал е дæр минкъийдæр нæ уидта.

Ду арфиаг дæ, ГЕУÆРГИ, – ДИГОРИ.

Дууæ хатти арфиаг – ЗÆРÆДА!

 

КОЛИТИ Витали, Уæрæсей финсгути Цæдеси иуонг

 

МАДÆ ÆМА ФИДИ ФÆЛЛÆНТТÆ ЦИТГИНГÆНÆГ – ХУÆРЗÆГЪДАУ ЦÆУÆТ

МАЛИТИ Васо (1938-2017), Малити Геуæргий фурт

МÆ ФЫДМÆ

 

Ныссабыр ысты

Ивгъуыды хъæбысы

Мæ саби дуг

Æмæ фæсхæсты зын…

Уæд уазæгæн дæр

Не ’рхастаид фысым

Ирон фынгмæ

Цæхдон æмæ кæрдзын.

Фæллад сæгуыт

Йæ цæф лæппыны стæрдта,

Сæ сæрмæ уад тæхгæ-тæхын

Нындзыг.

Æхсæв куыдта зæронд куырдадзæй

Уыг,

Æмæ дзырдтой

Нæ урсрихи зæрæдтæ:

«Нæ бæлццæттæй ма чи раздæхдзæн?

Кæд?

Цы кæуы уыг?

Цæуыл вæййы йæ марой?

Лæджы йæ фынтæ удхарæй куы марой,

Йæ къæсæрмæ

Фыдбылыз лæууы уæд…

Нынниудтой-иу

Æбуалгъ хабæрттæ телтыл,

Нымпылдтæ-иу

Æбуалгъ фыстæй гæххæтт…

Фæлæ фæныкхуыз,

Тугахуырст цинелты

Куы здæхтысты æнæдаст лæгтæ,

Уæд

Уæлахизы сызгъæрин дымгæ

Ногæй

Зылди,

Мæ фыд,

Дæ ингæны сæрмæ.

Æз та куыдтон

Нæ хæлд хæдзары стонгæй, –

Æнкъардæй каст

Нæ мила куыдз мæнмæ –

Мæ мадæн уæд

Æнæкуыд зианыл хъарæг

Тыхурæд кæнын

Нал баци

Йæ бон.

… Фæцыд хъæргæнæг Иры хъæутæм барæг.

Æмæ мæ фыды

Стыр балцы кæрон,

Цæф салдатау,

Мæ уæхсчытыл æрынцад

Тызмæг зæрæдты

Карз тæрхоны дзырд:

«Хуымгæнæг ацыд…

Сау зæххы

Æрынцад…

Дæ цард ын уæд

Æнæфехæлгæ цырт!..»

Нырриуыгъы

Æбæрæг азым зæрдæ,-

Цы мысын æз?

Цæуыл кæнын фæсмон?

Кæддæр сæгуыт

Йæ цæф лæппыны стæрдта,

Кæддæр

Æз дæр

Мæ саст сæнттыл куыдтон…

Ныддæлгоммæ

Дæ ингæныл мæ катай,

Фæлæ дæумæ нæ фехъуысдзæн

Мæ хъæр.

Мæстæймарæгау

Уазал азæлд дардæй

Ныффæзмы мæн,

Стæй банцайы

Кæмдæр.

Уый азæлд нæу.

Цъæх арвгæроны фæстæ,

Æргъæу лæгæты,

Сау хохы рæбын,

Лæзæрынц рагæй,

Оххай-гъе,

Дæ фæстæ

Æнæ кæрæдзи

Фат æмæ æрдын.

Уый азæлд нæу!

Кæд дард ивгъуыды

Чидæр

Дæ сæфтыл кувгæ,

Рацæуы хæсты?

Фæлæ æнамонд аууæттæ

Цы сты?

Мæ фыд!

Мæ фыд!

Сæрибар зæххыл

Фидар

Лæууын дæуæн

Цырты дуры бæсты.

15.12.2009

 

НОМЕРÆН

ГЕТЪОТИ Виктор

(1933-2020)

НÆХЕ ГЕУÆРГИ

 

Дæумæ бæлгæй, хъæбæр рагæй

Мæхе нимæр æвзарун,-

Тæходуй, ’ма дæу æвзагæй

Ку базонинæ зарун!

 

Дæ «Ирæф»-и ивулд тæхи

Фæууининæ уæд мæхе,

Цæргæсау ба арви цъæхи

Æрзелинæ фæд-фæде.

 

Дæ базурти уæрæх исти

Ес бæрзæндти рæсугъд тахт,

Дæ тадзийнæ циргъ зунд финсти

Сæдмурон æй мæлгъæвзаг.

 

Тæходуййаг, ку ’ссеринæ

Кæми ’й римæхст дæ хæтæл,

Дуйнетæбæл æрзелинæ

’Ма нæ уинæ уæд мæтъæл.

 

Гъæдтæ, кæмттæ, лигъз будурти

Низзаринæ дæ хъурæй,

Рохс дуйнемæ и мæгурти

Ракæнинæ тар къумæй.

 

Кедæр фудцъух, кедæр лазæй

Баталингæ ’й дæ зинг хор.

Цудтæ алкæд тохи разæй

Дзилли сæрбæл амондгор.

 

Суйни сæрбæл дæуæй хуæцæн,-

Дæ цард – дзилли сæрнивонд.

Нæ тухст бони – нæ фæххуæцæн,

Дæуæй мах ан сæрбæрзонд.

 

*  *  *

 

КЪИБИРТИ Амурхан дæр Малити Геуæргий номерæнæн ниффинста æмдзæвгити цикл «Геуæрги Сибири». Уонæн сæ кæронбæттæни æмдзæвгæ мухур кæнæн абони.

 

ГЕУÆРГИЙ ФÆСТАГ ÆМДЗÆВГÆ

 

Гъæди арфи хъалагъур

загъта Геуæргийæн:

«Аци бæласæ æрмарæ».

 

Ду раластай

Цъемоси дæ курæт

Æма райстай

Бæласæмæ фæрæт.

Дæ цæф – уæззау,

Бæласæ си мардæй.

Бæласæ, уоу,

Е ’гас гурæй нæттæй.

Уотæ финстай

Де ’мдзæвгæ тогæрхау.

Æ уод иста

Салд бæласæ егъау…

Бæласæн ма

Æ зæнгæ, уæд, райстай

Æма, цума,

Де ’мдзæвги мард хастай…

Дамгъа нæттæй, –

Кодта дæ рагъи къех.

Ниддæ мæрдтæй, –

Дæ зæрдæ – дор, цæрдех…

Фæрæтæн – хинст!

Фæцæй бæласæ мард.

Фæрæт – авинст,

Фæцæй уобæл æ зард.