ХЪÆБÆЛОТИ Билар (галеуæрдигæй дуккаг) æма ГАПБАТИ Иван (рахесæрдигæй фиццаг) цитгин æмбурди президиуми.

Лæгигъæдгун æма хуæрзæгъдау, адæмæн хуæрзгæнæг æма дзиллити ’хсæн устур нимади лæг… Уæхæн адæймагæй зудтон æма гъуди кæнун æз Гапбати Александри фурт Ивани. Æ кой ин рагæй æригъосинæ, адæмæй ахид æригъосинæ æ арфиаг хабæртти туххæй, фал комкоммæ зонгæ ба æ хæццæ нæ адтæн, цалинмæ кусти гъуддæгути фæдбæл æ хæццæ нæ фембалдтæн, уæди уæнгæ. Мæ фиццаг фембæлд æ хæццæ адтæй евгъуд æноси 60-аг æнзти тæккæ райдайæни æма гъеуæд базонгæ дæн æ хæццæ.

Еци рæстæги æз кустон Кæсæг-Балхъари Лескени райони партий райкоми хайади сæргълæууæгæй. Уотæ рауадæй, æма уæд советон  композиторти Цæдеси правлени æ радон æмбурд аразта Кæсæг-Балхъари æма Цæгат Иристони – уæди рæстæгути уæхæн хуарзæгъдау адтæй, æма нæ бæсти исфæлдистадон Цæдестæ ахид исаразиуонцæ уæхæн æмбурдтæ национ республикити, хæстæгдæр уиуонцæ регионти исфæлдистадон косгутæмæ, хуæздæр цæстингас дардтонцæ, цæмæй бæсти еугур рауæнти, сауæнгæ сæ тæккæ кæройнæгти дæр исфæлдистадон куст цæуа тæккæ бæрзонддæр уæлтæмæнти, еугур аййевадон косгутæ дæр си æвзаронцæ центри ауодундзийнадæ æма разæнгарддæрæй архайуонцæ. Уомæ гæсгæ ба композиторти аци æмбурдтæн дæр сæ ахедундзийнадæ бæрзонд адтæй, хъæбæр æхцæуæнæй сæбæл исæмбалдæнцæ цæгаткавказаг республикити музыкалон архайгутæ. Фал мæ дзубанди уой фæдбæл нæй. Цæветтонгæ, Нальчикки ку фæййевгъудæй сæ фембæлд, уæд нæ иуазгутæ гъæуама рацудайуонцæ Цæгат Иристонмæ. Уæхæн хабæртти фæдбæл уæдиккон фæткæмæ гæсгæ фусунтæ иуазгути гъæуама рафæндараст кодтайуонцæ, дууæ республикей арæни уæнгæ сæ бахъæртун кодтайуонцæ. Уомæ гæсгæ ба партий Кæсæг-Балхъари обкомæй махмæ, райкоммæ æрбадзурдтонцæ æма нин бафæдзахстонцæ, цæмæй кадгин иуазгути дзæбæх исбоц кæнæн, уæдта сæ дууæ республикей æхсæни уæнгæ бахъæртун кæнæн.

Райкоми фиццаг секретарь, совхози директор æма æз, ци гъудæй амменæ зæгъунмæ, уони бацæттæ кодтан рагацау. Уæдмæ нæ иуазгутæ æма ма махонтæй сæ хæццæ ка адтæй, етæ еу-дæс лæгемæй фæззиндтæнцæ. Бæргæ нæ зæрди адтæй уони фæххинцун дзæбæх федауцæ бунати, фал етæ ескумæ баздæхун нæбал бакумдтонцæ æма син ци ракодтайанæ. Фал сæ уæддæр бустæги æнæргъудийæй куд ниууадзæн, зæгъгæ, Цæгат Иристони зæнхæмæ бахезæни устур надæй еу-дæс æма дууинсæй метри еуварсдæрмæ баздахтан æма уоми цъæх кæрдæгбæл нæ шофери хæццæ рафингæ кодтан.

Æрдзон уавæрти еци гъуддаг ке райаразтан, е иуазгутæн сæ зæрдæмæ кæд хъæбæр фæццудæй, уæддæр ин æ медес ба, æвæдзи, æнхæст нæ лæдæрдтæнцæ, æма ахид рафæрсиуонцæ кезугай, уæддæр ами будури, уой дæр иннæ республикæмæ тæккæ бацæуæни цæмæ? Мах син балæдæрун кодтан:

– Уомæн æма нур ан дууæ æнсувæрон республикей æхсæн арæнти рази, ардигæй уæ рафæндараст кæндзинан нæ синхон Иристонмæ… Махæрдигон æгъдæуттæмæ гæсгæ мах, уæ нури фусунтæ, рафæндараст кæнæн уæ нæуæг фусунтæмæ, иристойнæгтæмæ…

Еци дзуапп фегъосгæй хинцфарст ракодтонцæ:

– Æма уæд Иристонæй ба нæ размæ цæмæннæ неке рацудæй?

Мæ кæсгон æмбæлттæ ходæзмолæ кæнгæй, сосæггай хинцфарст ракæниуонцæ: гъæйдæ кæми ’нцæ де ’мзæнхонтæ, æнгъæлдæн æма дæ фудевгед кæнунцæ.

Еуцæйбæрцæдæр мин гъулæггомау куд нæ адтайуонцæ се ’хсилкъитæ, кæд гиризæй рафæрсиуонцæ, уæддæр. Уой хæццæ ба мæ зæрдæмæ бустæги нæ фæццудæй нæ иуазæг композиторти исдзурд дæр, еуминкъий, æвæдзи, ихæсгин адтæнцæ сæхе ездондæрæй бавдесунмæ. Фал сæ барæ сæхе, зæгъгæ, син мæ меднимæр «ниххатир» кодтон. Мæхуæдæг ба куд нæ тухстайнæ, кæми ’нцæ ме ’мзæнхонтæ, куд некæцæй зиннунцæ, гæрр, иронх си фæцæй, иуазгутæ сæмæ ке цæунцæ æма уонæн æгасцæуай зæгъун ке гъæуй, е. Мæхе ба уæддæр сабуртæ кодтон, æвæдзи, ести æнай-æнойти хабар æрцудæй, æндæр уæхæн цийфæндийæй ракæсæ ауæхæн гъуддагмæ, уомæн уæн неци хузи ес, зæгъгæ.

Цидæр адтæй, уæддæр нæ бабадт цудæй рæсугъд, игъæлдзæгæй, берæ хуарз кувдтитæ си ракодтонцæ иуазгутæ дæр æма фусунтæ дæр. Хъæбæрдæр ба еугурей зæрдæмæ дæр фæццудæнцæ Цæгат Кавкази адæмти туххæй федауцæ æма медесгун зæгъдтитæ. Абони дæр ма мæ зæрдæбæл дарун зундгонд композитор Вано Мурадели ци дессаги гъудитæ загъта, уони:

– Адæймагæн ес сæр, къохтæ, къæхтæ, цæститæ, гъостæ. Етæ ’й сæ еугур дæр хъæбæр гъæунцæ. Уонæй сæ еу ку нæ уа, уæд адæймаг æй аййепгун, нæй æнхæст. Уотæ нæ берæнацион советон Фидибæстæ дæр. Еугур адæмихæттитæ дæр кæрæдземæн хъæбæр гъæугæ ’нцæ, уонæй рæсугъд æма федар æй нæ паддзахадæ, нæ цард.

Гъе уотæ хъæбæр хæлар уавæрти амменæ кодтан. Уæдмæ дин  надбæл фæззиндтæнцæ Иристони ’рдигæй къуар рæуæг хуæдтолги. Рауидтонцæ нæ, æвæдзи, æма æрлæудтæнцæ бæрæг базонунмæ. Етæ разиндтæнцæ нæ «æгасцо» зæгъгутæ.

Цалинмæ нæ размæ хъæрттæнцæ, уæдмæ мæ кæсгон æмбæлттæмæ дзорун:

– Уæхуæдтæ уинетæ, нæ фæхходуйнаг дæн уæ рази. Иристони минæвæрттæ ами ’нцæ.

Гъеуæд, еци уавæрти базонгæ дæн Гапбати Ивани хæццæ, иристойнæгтæй иуазгутæбæл исæмбæлунмæ ци къуар рацудæй, уони хестæр е адтæй, косгæ ба уæд кодта Цæгат Иристони Сæйраг Совети Президиуми секретарæй.

Ме ’мзæнхонтæ ревæд къохтæй нæ рацудæнцæ иуазгутæн «æгасцо» зæгъунмæ – сæ хæццæ ци хунтæ раластонцæ, уони нæ нимайдзæнæн, гъуди дæр ма сæ кæцæй кæндзæнæн, фал мæ зæрдæбæл ба уой бадардтон, æма Ивани къохти æнай-æнойти фæззиндтæй дзæбодури хъæбæр устур сикъа æма, уобæл федар хуæцгæй, иуазгутæн балæдæрун кодта еци фæтки медес: хуæдтолгити ку исбадæн æма нæ идарддæри балций ку рараст уæн, уæд цæмæй дзæбæхæй, æнæ фидбилизæй исæмбæлæн Дзæуæгигъæубæл, уой туххæй, не ’гъдаумæ гæсгæ, алкедæр гъæуама аци сикъай идзаг æд бунтæ баниуаза Уасгергий туххæй ниуазæн… Уой загъдбæл еугурæй дæр исарази ’нцæ…

Кæд еци рауæн фембæлд берæ нæ рахаста, уæддæр еци цубур рæстæгмæ дæр, ка си адтæй, уонæн Иван сæ зæрдæмæ хъæбæр фæццудæй, кæрæдзей хуарз балæдæрдтæнцæ. Мæнæн дæр æхцæуæн куд нæ адтæй, еуемæй, ме ’мзæнхон уотæ лæгигъæдгун ке разиндтæй, е, уæдта уæхæн æцæг курухон лæги хæццæ хæстæгмæ ке базонгæ дæн, е.

Фæстæдæр нæ зонгæдзийнадæ никки фæббундорондæр æй, кусти фæдбæл мин æ хæццæ архайгæ дæр рауайидæ. Æма æ зонундзийнæдтæ, е ’гъдау, еугурей хæццæ дæр куд арæхстæй еу æвзаг иссерунмæ, æнæ кæнгæ миутæй, æ зæрдхæлардзийнадæ æма ма мæ æ берæ æндæр лæгигъæдтæ берæ æнзти дæргъи æфтудтонцæ деси. Уогæ нуриуæнгæ дæр ма сæ мæ зæрдæбæл даргæй, бæргæ бабæллун уомæ, æма нин абони дæр уæхæн разамонгутæ ку уидæ, уæд, æвæдзи, нæ цардиуаги нуртæкки гъæндзийнæдтæ берæ-берæ минкъийдæр уиуонцæ, берæ цæмæйдæрти нæмæ уавæр зингæ рæвдзæдæр уидæ.

Абони дæр ма адæм хумæтæги еци зæрдиагæй нæ имисунцæ Ивани. Æз дæр ма ракæндзæнæн еуцалдæр хабари. 1963-1964 æнзти, Дигори æма Ирæфи районтæ ма еугонд ку адтæнцæ, уæд уоми кустон, партий райкоми. Берæ адæми хæццæ куд не ’мбалдтæн, æма хестæрæй-кæстæрæй еугурæй дæр, Гапбати Ивани туххæй ку рацæуидæ дзубанди, уæд айдагъдæр æ хуарзи кой кодтонцæ. Райони сæргъи ку лæудтæй (е адтæй Устур Фидибæстон тугъд фæууни фæсте), уæд кæд домагæ разамонæг адтæй, уæддæр гъæр, зустдзурд некæд некæмæ искодта, арæхстæй адæми хæццæ архайун, уомæ гæсгæ ба ин æ дзурд адæм лæдæрдтæнцæ æма ибæл арази уиуонцæ, æма гъуддæгутæ цудæнцæ хуарз.

Æримисдзæнæн еу цау. Нæхе Лескени культури Хæдзарæ рæвдзæ кæнуни гъуддаг хъæбæр ниддæргъвæтийнæ ’й. Еци хабар республики разамунд дæр, æвæдзи, базудтайуонцæ, æма 1965 анзи кæронмæ хæстæг Гапбати Иван куд республики хецауади сæрдари хуæдæййевæг, уотæ сæрмагонд къамиси хæццæ ’рцудæй ардæмæ уавæртæмæ бæлвурддæрæй æркæсунмæ. Мæнæн æ хæццæ цæугæ рауадæй, уæд æз ба адтæн Ирæфи райæнхæсткоми сæрдари хуæдæййевæг. Æрзилдæй Иван къумти, лæмбунæг фæккастæй алцæмæ дæр, уæдмæ ба иснет кодта медæгæй пъолти уагæмæ æркæсун. Уæд дин ин еу рауæн фæйнæг ку расæттидæ, æ къах си фæггурдæй бунмæ. Мах катаййи бафтудан, нуртæккæ нæ гъæри буни фæккæндзæнæй, зæгъгæ.

Сонт кæститæ кодтан кæрæдземæ… Иван ба, хуарз æма æ къахæн неци адтæй, æ хæлафи фадуги ругæ расæрфта, уæдта сабургай уотæ бакодта:

– Фæйнæг гъæдгин адтæй, пълотниктæ ’й, æвæдзи, не ’рæстæфтæнцæ…

Клуб уæд игонгонд нæбал æрцудæй, фал Ивани фæрци уæддæр цубур рæстæгмæ пъолтæ раййивтонцæ, уæдмæ ба иннæ куститæ конд æрцудæнцæ.

Республикон æхсæнадæ «Зонунади» сæргълæууæгæй косун ку байдæдтон, уæд мæ багъæуидæ мæ дæлбарæ адæмæн айдагъ сæ кустадон хабæрттæ хуæздæр хузи райаразунбæл архайун нæ, фал ма уони цардиуаги уавæртæбæл батухсун – уæди рæстæгути разамонгутæн е дæр сæ комкоммæ ихæс адтæй. Уæд мæ еци фарстати фæдбæл ахид багъæуидæ республики разамундæй кæмæдæрти комкоммæ бацæун дæр.

Гъуди ма ’й кæнун, евгъуд æноси æвдайæймаг æнзти бæрæгастæу мин цæугæ рауадæй республики хецауади сæрдар Басити Александри фурт Олегмæ. Равгæ мин фæцæй, æма ин радзурдтон, мæ шофери царди уавæртæ куд тухстаг æнцæ, уой:

– Æ фидæ фæммард æй Устур Фидибæстон тугъди знаги нихмæ карз тохи. Æртæ сувæллони райзадæнцæ мади евгед, фал е дæр 1942 анзи рацох æй цардæй. Седзæр сабийти сæхемæ райстонцæ хеуæнттæ. Мæ шофери гъомбæл кодта æ мади æнсувæр. Нур æхуæдæг иссæй бийнонтæ, берæ æнзти дæргъи косуй, фал ин нуриуæнгæ хе къум нæма ес. Æма е куд федауй?..

Еу рæстæг расагъæс кæнгæй, Басий-фурт загъта:

– Ниффинсæ курдиадæ мæн номбæл. Арази дæн дæ хæццæ, аци фарстайæн ести мадзал аразун гъæуй…

ГАПБАТИ Иван республики промышленнон кустуæттæй еуеми иуазгути хæццæ.

Æз уайтæккæ бацæттæ кодтон гъæугæ гæгъæдитæ. Фал фæстæдæр куд рабæрæг æй, уотемæй нæ фарстамæ ку кастæнцæ президиуми æмбурди, уæд Гапбай-фурт æма ма еума кадæр сæ къохтæ не ’сдардтонцæ нæдæр нæ фарс, нæдæр – нихмæ. Уомæ гæсгæ ба мæ багъудæй уони хæццæ фембæлун. Ивани къæбинетмæ ку бацудтæн, уæд е фестадæй æ бунатæй, мæ размæ рацудæй е стъоли сæргъæй, æ хъури мæ ракодта æма загъта:

– Хъæбæр æхцæуæн мин æй, Басити Олег дин устур кадæ æма аргъ ке кæнуй, е. Уомæн дин æвдесæн айдагъ е дæр, æма президиуми иуонгтæй кадæртæ уæ искурдиади нихмæ ку рахуæстæнцæ, уæд Басий-фурт æ тумбул къохæй стъол дæр ма æрхуаста: «Æз Хушинæн дзурд равардтон æма аци фарста рæстмæ лухгæнгæ ’й!..»

– Æз мæхуæдæг дæр дæу фарс дæн, – идарддæр кодта æ дзубанди Иван, – фал мæ фæндадтæй еухатт ма дæхе фæууинун. Хецауади фонди ес дæс фатери, фал етæ ’нцæ, Уæрæсей иннæ рауæнтæй ци специалисттæ æрбахонæн нæхемæ косунмæ, уонæн. Нуриуæнгæ уæхæн цау нæма адтæй, æма еци фондæй нæхеуæнттæй кæмæндæр равардтонцæ, уæлдайдæр ба шоферæн. Фал ду ци гъуддаги фæдбæл корис, е ба æнæмæнгæ аразгæ ’й, ци адæймаги туххæй корис, уомæн фæййагъаз кæнун нæ ихæс æй, уомæ гæсгæ ба æз уодзæнæн дæ фарс…

Мæхе рази бадзурдта, гъуддаг кæци хайадæй аразгæ адтæй, уордæмæ æма син загъта æ фæндон: «Арази дæн, цæмæй æхсæнадæ «Зонунадæн» раттонцæ фатер…» Уотемæй мæ курдиадæ æнхæстгонд æрцудæй. Хъиамæтгун лæги бийнонтæ куд нæ цийнæ кодтайуонцæ, сæхе цæрæнбунат сæ ке фæцæй, уобæл.

Гапбати Иван адтæй, ку зæгъун,  хуæрзæгъдау æма хуæдæфсармæ адæймаг. Царди алли гъуддаги дæр æхуæдæг бæрцæ зудта, цидæр уæлдайдзийнæдтæ имæ æгириддæр цæстиварди ке нæ адтæнцæ æма сæмæ ке некæд æма нецихузи хицæ кодта, уомæ гæсгæ ин, куд фæззæгъунцæ, æгириддæр нæ цудæнцæ, мæрддзæститæ, илгъадæ ин æвдистонцæ.

Мæнæ уин идарддæр ци хабар ракæнуйнаг дæн, е  дæр еуцæйдæрбæрцæдæр уомæн æй æвдесæн.

Цæветтонгæ, 1978 анзи майи Дзæуæгигъæуи цудæнцæ  шахмæттæй ССР Цæдеси Кубок рамолуни еристæ. Архайдтонцæ си нæ бæсти уæди игъустгонддæр шахматисттæ, се ’хсæн – æнæгъæнæ дуйней дæр нимади ка адтæй, уæхæнттæ дæр: Тигран Петросян, Нанæ Александрия, Къочити Александр… Сæйраг тæрхонгæнæг ба си адтæй еугурдуйнеуон гроссмейстер æма еугурдуйнеуон арбитр Сало Флор.

Хъæбæр дессаг спортивон бæрæгбон рауадæй аци турнир. Иристойнаг шахмæттæуарзгутæн ба заманай фадуат уæхæн номдзуд шахматистти дæснийадæ æма арæхстдзийнæдтæ сæхе цæститæй фæу-уинунæн. Æма еци фадуæттæй куд нæ фæппайда кодтайуонцæ сæ цæмæдесдзийнади «æдонуг» басæттунæн. Цубур дзурдæй, арæзт син æрцудæй фембæлдтитæ æма æндæр аллихузон мадзæлттæ. Кедæрти хæццæ ба си сæ хъауритæ дæр равзурстонцæ.

Иуазгутæ хъæбæр боз адтæнцæ, еристæ куд рацудæнцæ, куд сæ исиуазæг кодтонцæ Иристони, уомæй. Сæ еу, Давид Бронштейн уотæ загъта:

– Цæргæ-цæрæнбæнтти мæ зæрдæбæл дардзæнæн уæ адæми иуазæгуарзондзийнадæ, уæ сахари дессагдзийнæдтæ фиууинун ба мин уæлдай æхцæуæн æй, уомæн æма кæддæр, растдæр зæгъгæй ба, æхсæрдæсанздзудæй исдæн уæ сахари чемпион. Уæдæй нуриуæнгæ Терки берæ дон райвулдæй, берæ цидæртæ æ хæццæ фæлласта, фал мæнæн ба мæ зæрди нерæнгæ дæр ма цардæгас æнцæ уæди фæдбæл имисуйнæгтæ, уомæ гæсгæ ба уæлдай цийнаг мин æй абони бабæй ами ун.

Уæхæн зæгъдтитæ иуазгутæй беретæ загътонцæ зæрдиуагæй.

Фал æнæ къæмæ дæр нæ рауадæнцæ еугур хабæрттæ. Цæветтонгæ, еци бæнтти мæмæ ку фæдздзоридæ Гапбати Иван – уæд е куста нæ республики Министрти Совети сæрдари хуæдæййевæгæй, æз ба адтæн республикон æхсæнадæ «Зонунади» разамонæг. Дзоргæ  ба мæмæ цæй туххæй фæккодта, цæветтонгæ, еристи сæйраг тæрхонгæнæг Сало Флор исарази æй нæ иристойнаг шахматистти хæццæ шахмæттæй рагъазунбæл, мæнæ «сеанс одновременной игры» ке фæххонунцæ, еци хузи. Фал уой туххæй ба байагурдта… гонорар, фондзсæдæ соми. Уæди рæстæги е цæйбæрцитæбæл æхца адтæй, уой хестæртæ ма гъуди кæндзæнæнцæ, кæстæртæн ба уой зæгъун мæ бон æй, æма уæд æ хæццæ гъæуама ка гъазтайдæ, уонæй беретæн сæ кусти цалдæр мæйей улупа.

Нæ зонун, фал Флори еци «домæн» цума Ивани зæрдæмæ дæр нæ фæццудайдæ – æхуæдæг хъæбæр ездон æма хуæдæфсармæ адæймаг уогæй, æ цæсти хъæбæр æгадæ адтæнцæ мæрддзæститæ. Уогæ уой туххæй æгириддæр неци загъта, фал æз ба уотæ гъуди кæнун, æма ин еци лæги уæхæн искурдиадæ æхцæуæнтæй нæ адтайдæ. Фал, æвæдзи, расагъæс кодта, гъома, иуазæг æй æма ин хатир фæууæд. Мæнмæ дæр уой туххæй фæдздзурдта, цæмæй ести хузти исамал кæнæн æма ин бафедæн æ «битир». Еунæг гæнæн адтæй – еци фембæлд цума мах æхсæнади фæрци арæзт æрцудæй, уотемæй бавдесун. Фал махмæ дæр уæхæн гонорартæн кæми адтæй фæрæзнитæ. Æма уæд æргъуди кодтан: еци фембæлдмæ билеттæ рауæйæ кæнун. Æнгъæл адтæн, кæд футболмæ адæм  цалдæргай минтæ бацæуй, уæд ауæхæн гъуддагмæ ба уæддæр еу мин не ’рбацæудзæнæй. Фал, куд фæззæгъунцæ, мæгури зæрдæ фунтæй хъал æй… Фæффудевгед дæн: æрæмбурд нæмæ ’й æдеугур… æртæсæдæ соми. Ци гæнæн ма адтæй, цидæр мадзæлтти ма исамал кодтан, ци нæ фагæ кодта, еци æхца…

Адæми ’хсæн кадгин адæймагæн æ цæуæт дæр арфиаг гъуддæгути ку фескъуæлхунцæ, уæд уой фæдбæл ахид æримисæн нæ рагфидтæлти уæхæн зундгин загъд, гъома, фиди фарнæ мæрдтæмæ нæ цæуй. Гапбати Ивани дæр æ берæ лæгигъæдти хæццæ ма ’й нæ Исфæлдесæг фæххайгин кодта уæхæн амондæй, æма æ зæнæг дæр æхе хузæн ездон æма æгъдаугин разиндтæнцæ, адæми ’хсæн син ес кадæ. Уой фæдбæл ракæндзæнæн мæнæ ауæхæн хабар. Нальчикки скъолатæй еуеми директорæй куста мæ хуарз кæсгон лимæн. Уоми уогæй имæ ахид бауайинæ, фæххабæрттæ кæнианæ. Еу хатт бабæй имæ фездахтæн рауинунмæ. Дзубанди кæнгæй мин уотæ ку зæгъидæ, ами, дан, нæмæ ахургæнæгæй де ’мзæнхон косуй. Уотæ куд загъта, уотемæй дин æ къæбинетмæ еу силгоймаг ку æрбахезидæ, ме ’рдхуард нæ базонгæ кодта. Силгоймагæн æ кæсгон муггагмæ мæ гъос неци уоййасæбæл æрдардтон, фал æ фиди номмæ ба мæ зæрдæ куддæр фæкъкъæпп кодта. Фæддузæрдуг дæн æма си хатир ракоргæй рафарстон æй:

– Дæ бакаст æма фиди номмæ гæсгæ ду Гапбати Ивани кизгæ ма уай?

Аразий тилд ку бакодта æ сæр, уæд æй мæ хъури никкодтон. Берæ хабæрттæ ракæнунæн нин фадуат нæ фæцæй – силгоймаги урокмæ цæун гъудæй, æма директормæ ци фарстай фæдбæл æрбацудæй, уобæл ку радзубанди кодтонцæ, уæд рандæ ’й æ гъуддæгути фæдбæл.

– Куд уинун, уотемæй рагæй зонгæ айтæ? – уой рандæ уни фæсте мæ десгæнгæй рафарста мæ зонгæ.

– Нæ, фиццаг хатт æй уинун… Фал æ фидæмæ хъæбæр æнгæс даруй, æма уой ба хуарз зонун хæстæгмæ. Уомæ гæсгæ ’й рафарстон, ке кизгæ дæ, зæгъгæ. Æ фидæ æй зундгонд лæг Иристони, косуй хецауади сæрдари хуæдæййевæгæй.

Куд рабæрæг æй директори дзубандийæй, уотемæй скъолай неке зудта се ’мкосæгæн æ фиди хабар, уой бæрцæбæл ездон силгоймаг адтæй. Æндæр уой бунати æ реу хуастайдæ, æ сæр нихъхъел кодтайдæ…

Æнзтæ цæунцæ, хестæр фæлтæртæ кезугай евгъуйунцæ се ’носон бунатмæ. Уоми æй нæ курухон лæг, мæ хестæр лимæн Иван дæр, фал æ ном иронх нæй. Ватутини гъæунги ци хæдзари цардæй аци номдзуд лæг, уой фарсбæл æвæрд ес мемориалон номерæн фæйнæг.

Гапбати Ивани хузæн лæгтæ сæ рамæлæти фæсте дæр Иристонæн æ кадæ æма намус æнцæ, уони рохс нæмттæ исæносон кæнуни фæдбæл цидæриддæр конд цæуа, етæ гъæуама еугур дзиллитæн дæр зундгонд уонцæ, кæстæр фæлтæртæ син сæ арфиаг хъиамæтти хабæрттæ бæлвурдæй зононцæ, фæнзонцæ сæ æма рæстзæрдæй лæггадæ кæнонцæ нæ уарзон Иристонæн, нæ цитгин Фидибæстæн.

МАХЪОТИ Хушин (1927-2020), тугъди æма фæллойни ветеран