Амæй-а бæрзонддæр дзурдтæ æма ирд хуарæнтæй дæр нæййес æнхæстæй равдесæн
СУАНТИ Кими искурдиади арæнтæ. Абони æ райгурдбæл исæнхæст æй фондз æма цуппаринсæй анзи (1940-1995). Æгæр раги æ тæккæ цардгъондæр кари дæс æма инсæй анзей размæ фæндаггон фидбилизи бацарæфтуд æй… Æ исфæлдистади уæлтæмæнадæ уæлдай ирдæй ку исæрттивта, раст еци рæстæги. Æ уæлзæнхон цардæй уотæ æверхъауæй рахецæн уогæй, уæддæр ни хецæн ба нæ фæцæй, цæруй не ’хсæн – байзæдтæгтæн байзадæй зартæгæнæг, дæсни актер æма æмбесондæн хæссуйнаг искурдиадæй, æ адæймагдзийнади менеугутæй, ирон лæги кадæ æма намусæй.

Уæрæсей æскъуæлхт артист сценæмæ фиццаг хатт рацудæй æ райгурæн Алагири, цуппæрдæс анзи ибæл ку цудæй, уæд. Скъола каст фæуунмæ ма ’й дууæ анзи гъудæй, уотемæй ахур кæнунмæ бацудæй сахари музыкалон училищемæ, дирижери дæснийади хайадæмæ. Фал си берæ нæ радзебæл æй, раздахтæй фæстæмæ æ уарзон скъоламæ. Хъæбæр æй фæндадтæй профессионалон зартæгæнæг исун, æма скъолай фæсте еци нифси хæццæ ахур кæнунмæ бацудæй Саратови Собинови номбæл паддзахадон консерваторимæ. Уогæ ’й каст ба  фæцæй, Сабурденгизон флоти дæлдондзæуæг науи баслужбæ кæнуни фæсте. Исæздахтæй Иристонмæ æма куста Цæгат Иристони паддзахадон филармоний солистæй. Еци-еу рæстæг зардта вокалон-инструменталон ансамбльти. Адтæй гастрольти Польший, Болгарий, Германий, Мозамбики, Японий, Сингапури æма Индонезий.

Алæмæти искурдиади хецау, агъазиау тенори зартæ адæмæн иссæнцæ уотид уарзон нæ, фал уæлдай зæрдтагон. Хетæгкати Къостай æмдзæвгитæ «Додой», «Æнæ хай», «Всати», «Усгуры хъынцъым», «Мæ хуры хай»-бæл финст зартæ фиццагидæр разардта Суанти Ким. Ка сæмæ байгъосуй, е сæ æ зæрдæмæ арф райсуй. Цæмæн адтæй адæмæн уарзон? Зардта зæрдæй, зари байвæридæ æ уод, еци усмæ цард, зари дзурд цæбæл цудæй, еци цардæй.

– Ирон вокалон аййевади гений, æ хор, Иристони мурти зæлди истори æма ирон зар хæссæг, – еци хатдзæг ин æ цард æма исфæлдистадæн искодта нæ республики композиторти Цæдеси сæрдар Махъоти Ацæмæз æма имæ бафтудта:

– Æнзтæ мæбæл куд цæугæ цæунцæ, уотæ ми æруагæсæй-æруагæсдæр кæнуй еу гъуддаг: берæ нæмæ ку ес зартæгæнгутæ, фал Кими искурдиадæ ци æмвæзади адтæй, æ фарсмæ ка адтæй, уæхæнттæ нæмæ, æвæдзи, нæбал уодзæнæй. Ахид фæгъгъуди кæнун, æрдзон искурдиадæй хайгин вокалисттæ нæмæ берæ ку ес, уæд Кими æмвæзадæмæ цæмæннæ исхезунцæ? Суанти Ким, Билаонти Долорес æма Хъулати Елхъан еу «исфæлдистадон аги» фунхтæнцæ, сæ хæццæ адтæнцæ, зартæ син ка финста, еци поэттæ æма композитортæ. Еци зартæгæнгутæ сæ разæнгард кодтонцæ зартæ финсунбæл, уæрæсейаг эстради ке зарунцæ, уонæмæ æвналуни сæр сæ нæ гъудæй. Нур  дæр бæргæ ерис кæнунцæ, зæгъæн, Хаханти Дудари «Фæрнæй фæцæрай» разарун, фал æй Кими хузæн неке ма разардта. Уомæн æма е ’мдзæвги алли рæнгъæмæ дæр кæсгæ кодта. Æригон зартæгæнгутæ, зæгъæн, Къæбойти Николаймæ, Кокайти Тотрадзмæ, Диамбегти Олегмæ зар син ниффинсуни фæндони хæццæ бацæуни бæсти, раздæр ке кодтонцæ, уони зардзæнæнцæ, фулдæр хæттити – цауддæр. Нури дууæ-æртæ фæлтæри еу нæуæг  аккаг зар дæр нæ ниууадздзæнæнцæ фæстагæнттæн, æма е ба расагъæс кæнуйнаг хабар æй.

Кими имисæн изæри, концертмæ цæттæгæнгæй, искурдиадæгин æригон зартæгæнæг Бесолти Диани баййафтон, оркестри хæццæ «Ныййарæг мад» заргæй. Æма рæстæг ку фæцæй, уæд мин уотæ радзурдта:

– Исгъомбæл дæн Суанти Кими исфæлдистадæбæл, ирон музыкæмæ кæсун, уинун æй цæститæй. Ци зардта, куд æй хъæртун кодта адæммæ, е мин хæстæг æй. Уарзун, ци зартæ зардта, уони. Фæнзун æй, мæхе зæрди уагæ сæмæ бафтаун, уотемæй. Æ исфæлдистадæ мин цирен кæнуй мæ уод.

Суанти Кими хъæппæресæй æ рæстæги  арæзт  æрцудæй паддзахадон национ эстрадон оркестр, кæци абони хæссуй æ ном. Аци исфæлдистадон коллективи разамонæг Къæбойти Николай нæ хæццæ дзубанди кæнгæй уотæ загъта:

– Артисти исфæлдистадæ æносон æй. Уотæ зæгъæн ес Кимæй. Артист зарунбæл ахур кæнун ку райдайуй, уæд ин федауй æ райдайæни аййевади дæснити цæмæйдæрти фæнзун, е æй, æвæдзи, гъæугæ дæр кæнуй.  Фал æцæг артист исуодзæнæй уæд, æма æ гъæлæсиуагæй е ’нкъарæнтæ равдесунмæ  ку арæхса, æ разæй  æцæг зартæгæнгутæ куд кодтонцæ, уотæ. Æхе хуарæнтæ ма имæ ку бахæсса, уæд е ба еугуремæй дæр хуæздæр уодзæнæй. Е ба артисти монон æмвæзадæй аразгæ ’й, берети къохи не ’фтуйуй. Фæндуй сæ, фал куд, уой нæ зонунцæ. Хуцау син гæнæнтæ равардта, сæ исæнхæст кæнун ба сæхецæй аразгæ ’й, кæцифæнди исфæлдистадон адæймагæн дæр зин е æй.

Ким еци-еу рæстæг цалдæр эстрадон коллективеми зардта, фал бæлдтæй, цæмæй солистæн цæгъдонцæ дууадæсемæй нæ, фал æнæгъæнæ оркестр, уæдта зали дæр уа хуарз зæлунадæ. Æма ма еу гъуддаг – оркестрæн гъæуама, æнæмæнгæ, лæвæрд æрцудайдæ паддзахадон статус. Æма Кимæн æ дæс æма дууинсæй  анзей фæдбæл концерти фæсте æрцудæй еци цау.

Къæбойти Николай уæд разамунд лæвардта, фæстæдæр паддзахадон национ эстрадон оркестр ке бурдорбæл арæзт æрцудæй, еци студентон оркестрæн. Хуæрз минкъий къласи 1993 анзи 1 апърели арæзт æрцудæй оркестри фиццаг репетици. Ким ма уотæ дæр бакодта, зæгъгæ, неци кæнуй, 1 апърел ходуни бон æй, фæууиндзинан, фæстæдæр ни ка ходдзæнæй, уой. Уæдæй нури уæнгæ рацудæй æртиндæс æма инсæй анзи. Нур æ ном ци оркестр хæссуй, е æй цардгъон, идæрдтæбæл игъустгонд, бæрзонд æмвæзадæбæл æй æ берæвæрсуг исфæлдистадон архайд.

– Сценæбæл кæндзæстуг некæд фæууæн, архайæн, цæмæй Кимæн æ зæрдæ ци цæхæрæй цирентæ кодта, уой рохсдзийнадæ зали бадгутæмæ  хъæртун кæнæн, – зæгъуй оркестри нури разамонæг. – Ка нæмæ фегъосуй, уони уарзондзийнади тухæ хъæртуй махмæ дæр, сценæмæ.  Е ба ’й, цæмæ бæллæн еци арфиаг гъуддаг: оркестр, зартæгæнæг æма зали еудзийнадæ.  Уонæй арæзт æй аййевадæ.

СУАНТИ Ким хъæбæр зæрдиагæй архайдта æригон исфæлдистадон фæлтæртæн агъаз кæнунбæл.

Кими дессаг уодиконди менеугутæбæл дзоргæй, Къæбойти Николай ма уотæ загъта:

– Зартæгæнгутæмæ цæмæдæр гæсгæ уæхæн миуæ исфедар æй, æма  репетиций рæстæг си еунæг дæр идзаг гъæлæсиуагæй некæд фæззаруй, концертмæ фæййауæрдунцæ сæхебæл.  Ким уонæй нæ адтæй. Цалдæргай хæттити багъæуидæ цагъд бауорамун, уæддæр æ гъæлæсиуагæ некæд фæнниллæгдæр кодта. Еууæхæни имæ дирижер дзоруй, махæн ку нæ фæууайуй æма  æрлæууæ-æрлæууæ ку фæккæнæн,  уæд дæхебæл байауæрдæ, ду си ци фудгин дæ?

– Ци? Æз æрдæггъæлæсæй ку косон, уæд сумах дæр уотæ цæгъддзийнатæ – иуонгмардæй, – адтæй æ загъд, кæци оркестрæн иссæй сæ еудадзугон фæткæ, уобæл сæ исахур кодта.

Суанти Ким фескъуæлхтæй нæ национ киноаййевади киной. Заманай ирд сорæттæ исаразта цалдæр аййевадон кинонивеми, етæ нæ дзиллæн зундгонд æнцæ. Уонæмæ гæсгæ ба нæ бон федарæй уотæ зæгъун дæр æй, æма цæйбæрцæ берæ ма ин бантæстайдæ аййевади аци къабази, æ ирисхъæ ибæл уотæ гадзирахаттæй ку нæ рацудæйдæ…

… Рæстæг æ размæцудæй не ’нцайуй, фæдфæди евгъуйнцæ æнзтæ, нæ цардарæзтмæ сæхе æййивддзийнæдтæ хæссунцæ, нæуæг фæлтæртæн цæмæдесаг исунцæ æндæр нæуæгдзийнæдтæ. Уомæн, æвæдзи, æнæ уæн дæр нæййес… Фал ес уæхæн хабæрттæ æма цаутæ дæр, кæцити алæмæтдзийнадæ нæ нидæн кæнуй, рæстæгутæ адæми цардиуагæ цийфæнди ку раййевæ-баййевитæ кæнонцæ, уæддæр. Æнæ уотæ уæн дæр ин нæййес. Уомæн ирд æвдесæн æй е дæр, æма Суанти Ким кæд дæс æма инсæй анзи не ’хсæн нæбал æй, уæддæр нæ дзиллæй иронх нæй. Уомæн æвдесæн – æ райгурдбæл фондз æма цуппаринсæй анзи ке исæнхæст æй, уой фæдбæл 28 октябри Цæгат Иристони Хетæгкати Къостай номбæл паддзахадон университети Киноконцертон зали арæзт æ номерæн исфæлдистадон изæр. Берæ дзиллæ си бамбурд æй – Суанти Ким абони дæр ма хеуони хузæн зæрдтагон кæмæн æй, æ исфæлдистадæ хъазар кæмæн æй, етæ ’й имистонцæ æхе зартæй дæр, æма æ кадæн музыкалон уадзимистæй дæр.

ХУБИАТИ Ларисæ

Ирина ГУРЖИБЕКОВА

КИМУ СУАНОВУ

Тебя не хватает семье безутешной.

Тебя не хватает проталинам вешним.

Оркестру и залу, гармони, роялю –

Как будто с тобой и себя потеряли.

И даже когда над просторами края

Эстрада свое многоличье являет,

И многоголосье царит и пленяет, –

Тебя не хватает. Тебя – не хватает.