Еу дууæ лæги, дан, еумæ балций уогæй, исхъаугъа æнцæ, сæ кæрæдзей нæбал лæдæрдтæнцæ. Æма уæд исфæндæ кодтонцæ æлдармæ бацæун, цæмæй син е исуа унаффæгæнæг. Бацудæнцæ имæ, фал е уæд сæхемæ нæ разиндтæй, æлдари кизгæ Додо син куд загъта, уотемæй е балций адтæй.  Уой базонгæй, дууæ лæги батухстæнцæ, мадта æнæ нецæмæй куд раздæхæн, зæгъгæ. Расагъæс-басагъæсти фæсте исарази æнцæ, æгирид нецæй бæсти  сæ хабар æлдари кизгæн ракæнун, кæдимайди ба син е фæййагъаз кæнидæ Æма сæ е дæр ку бафæрсидæ:

– Уанæбæрæг уæбæл ци æрцудæй? Цæмæннæ федауетæ?

Уæд лæгтæй еу уотæ загъта:

– Мах цудан бæхтæбæл æма æзинæ еу рауæн бафусун кодтан. Сæумæй рацудтæн, мæ бæх ци фæцæй, зæгъгæ. Кæсун, æма мæ бæхи рази байраг. Еу дзурдæй, мæ бæх низзадæй. Ме ’мбал ба уотæ зæгъуй, байраг дæу нæй, байраг мæн æй.

Уæд иннæ лæг загъта:

– Бахатир кæнæ, хуарз кизгæ. Амæн нæл бæх æй, мæнæн ба – силæ бæх, æма зайуйнаг адтæй. Æзинæ низзадæй, æма минкъий байраг лæудтæй дууæ бæхей астæу. Æ сæр нæл бæхи æрдæмæ, æма ’й уомæ гæсгæ ба ме ’мбæлццон  æхе хонуй.

Додо сæмæ æнцад байгъуста æма син загъта:

– Нуртæккæ æлдар ами нæй, уæлæ нин уæлхонхи кæсæлгитæ нæ хумтæ исафунцæ, æма уордæмæ рандæй.

Нæл бæхи хецау ниддестæ æй:

– Æма ма уæлхонхи дæр кæсæлгитæ фæууй?

Додо бахудтæй æма загъта:

–  Æма мадта ескæд нæл бæх байраг низзадæй? Уæлхонхи кæсалгæ куд ес, дæ бæх дæр уотæ байраг низзадæй. Цотæ, уæ куст кæнетæ, æма ду ба макæдбал зæгъæ, мæ нæл бæх низзадæй, зæгъгæ.

Дууæ лæги десгæнгæ рацудæнцæ Додой зундгин  дзубандибæл.

Æлдар балцийæй ку æрбаздахтæй, уæд ин Додо æхе растудта, дууæ лæги куд бафедаун кодта, уомæй. Æлдармæ гъулæг фæккастæй, æнæ мæн дæу гъуддаг æвзарæг ка искодта, зæгъгæ. Æлдар фæдздзурдта æ фæсдзæуинттæй дууемæ æма син загъта:

– Аци кизги фæлласетæ, æма, адæмæй лæгъуздæр кæми иссерайтæ, уомæн æй раттетæ.

Дууæ лæги Додой уæрдуни исбадун кодтонцæ æма рараст æнцæ. Еу рауæн кæсунцæ, æма устур фæткъу бæласæн фурзадæй æ къалеутæ дæлæмæ æрзæболæ ’нцæ, бæласи буни ба еу лæг хуссуй, хæрдмæ фæткъутæмæ кæсуй æма фæткъу хуæрунмондагæй æ коми дæнттæ уайунцæ. Еци тухстæй дзоруй:

– Гъæйтт мадта, нур еу фæткъу бахуæрæ!

Дууæ лæгемæй еу загъта:

– Кæсай, уæртæ уомæй лæгъуздæр ма уодзæнæй, фæткъу æртонун ка нæ зонуй. Додой уомæн раттæн.

Иннæ лæг ба загъта:

– Цæуæн бал идарддæр…

Фæццæунцæ æма устур цæугæдонмæ бахъæрттæнцæ. Уой  билгæрон еу лæг уæлгоммæ хуссуй æма дзоруй:

– Мæ ком ниссор æй, æдонугæй мæлун!..

Лæгтæй бабæй сæ еу загъта:

– Амæй лæгъуздæр ма уодзæнæй, донахидæй дон ниуазун ка нæ зонуй. Раттæн Додой амæн.

Иннæ лæг бабæй загъта:

– Цæуæн бал идарддæр, еу хатт ма бавзарæн…

Фæццæунцæ идарддæр, кæсунцæ æма адæм ерисæй мæнæуæ кæрдунцæ, æфснайунцæ, цалинмæ фурсорæй æгъзæлун нæ байдæдта. Еу лæг еу курес æркарста, хъел æй исæвардта æма куреси аууони æнцад хуссуй.

Дууæ лæги загътонцæ:

– Идарддæр мабал цæуæн, амæй лæгъуздæр кæми иссердзинан. Æ мæнæуæ сор кæнуй æма æрæгъзæлдзæнæй, е ба æхецæн æнцад хуссуй.

Бацудæнцæ лæгмæ, исистун æй кодтонцæ æма ’й фæрсунцæ:

– Цæмæннæ кæрдис мæнæуæ?

Е дзоруй:

– Æма имæ ци тагъд кæнон, мæ фагæ ма си байзайдзæнæй,  берæ бæнттæ ма ес косунмæ.

Дууæ лæги ин загътонцæ:

– Мадта мæнæ уæрдуни исбадæ æма цæуæн дæ хæдзарæмæ.

Е уæрдуни исбадтæй æма рандæнцæ. Æрбахъæрттæнцæ.

– Мæнæ айæ мæ хæдзарæ  ’й,– загъта син лæг.

Бацудæнцæ æнæсæрфт, æнæфснайд хæдзарæмæ æма ин загътонцæ:

– Мæнæ аци кизги дæуæн дæттæн уосæн æма цæретæ…

Хуæрзбон загътонцæ Додойæн æма рандæнцæ. Сæумæй раги Додо æ лæги рарвиста мæнæуæ кæрдунмæ.  Е бабæй еу курес æркарста æма бабæй аууони уæлгоммæ ниххустæй. Додо æхебæл æндæр хъæппæлтæ искодта, æ цæсгон сауæй ниххурста, æ лæги размæ бацудæй æма имæ дзоруй:

– Хуарз лæг, æз дæн уодесæг. Аци бон дæ мæнæуæ карст ку нæ фæууай, уæд дин æнæ мæлæн нæййес. Игъосис? Хатир дин нæ уодзæнæй!..

Уотемæй Додо рандæй æ разæй, иссудæй сæхемæ, хæдзарæ къирæй рацагъта, ракæдзос æй кодта, æ бон цæйбæрцæ адтæй, уой бæрцæ.

Додой лæг ба «уодесæги» æвзистæй, æвæдзи, фæттарстæй æма исистадæй, æхсирф райста, æ ходæ дæр рагæлста, æ хæдони дустæ исхатта æма, гъæйтт, зæгъгæ, кæрдунтæ байдæдта. Рæфтад дæр не ’скодта, æхебæл нæбал ауæрдуй, æма ма хор минкъий кастæй, уотемæй æ хумæ карст фæцæй. Сабургай рацудæй æма æ хæдзарæмæ æрбахъæрттæй. Медæмæ бацудæй, æма æ хæдзарæ  цæхæртæ калуй: кæдзос, æфснайд æма рохс. Хъæбæр дессаг имæ фæккастæй еци кæдзосдзийнадæ, фал фур фæлладæй æнцад, æнæ дзоргæй æрбадтæй. Додо æй фæрсуй:

–  Ести ди ресуй? Ци æнцад бадис, ку неци дзорис?

– Аци бон хъæбæр бафæлладтæн, хуæрунмæ дæр мæ нæ райевдалдæй. Мæнæ мæ кæрдзини къæбæр фæстæмæ исхастон. Аци бон мæмæ уодхæссæг æрбацудæй æма мин загъта: «Аци бон дæ хумæ карст ку нæ фæууай, уæд дин дæ уод фæххæсдзæнæн æма рамæлдзæнæ…» Æз дæр уæд мæ хумæбæл нæбал байаурстон æма ’й карст фæдтæн.

Додо, цума неци зонуй, уотæ æхе даруй æма æ лæгæн æхе тæрегъæдгæнæг искодта. Хуæруйнаг ин райвардта æ рази, æма лæг  тарфунæй бацæй.

Сæумæй бабæй рацудæй курестæ æмбурд кæнунмæ. Еу угæс (авд куреси) исамадта æма æ аууони ниххустæй. Додо бабæй имæ фæззиндтæй  æзини хузæнæй æма имæ дзоруй:

– Хуссис бабæй? Аци бон ласæг амад ку нæ фæууай, уæд дин изæри дæ уод фæххæсдзæнæн. Уæдта адæмæй раздæр  инайæгонд ку нæ фæууай,  æма мæнæуæй, гъæмпæй куд гъæуй, уотæ ку нæ бафснайай, уæд ми ма рагъаст кæнæ. Дæ нæуæг уосæ дзæгъæлæй байзайдзæнæй…

Додо бабæй сæхемæ раздахтæй. Лæг ба февналдта æма угæстæ нæ, фал ласгутæ амайун райдæдта, æма ма хор кастæй, уотемæй æ хæдзарæмæ рацудæй. Додо æй фæрсуй:

– Аци бон ба куд дæ, нæ бафæлладтæ?

Лæг загъта:

– Хъæбæр нæ бафæлладтæн, фал мæ сæумæй раги райгъал кæндзæнæ, аци бон бабæй мæмæ ’рбацудæй уодхæссæг æма мин загъта: «Адæмæй раздæр дæ мæнæуæ инайæгонд ку нæ фæууай, уæдта мæнæуæй, гъæмпæй куд гъæуй, уотæ ку нæ бафснайай, уæд ми ма рагъаст кæнæ…»

Додо æ лæги сæумæй раги райгъал кодта. Лæг рандæй, æ галтæ исефтигъта æма бон-изæрмæ хумæй мусмæ цалдæр ласти  искодта мæнæуæ. Дуккаг бон æ хумæ искæдзос кодта. Адæм устур деси бацудæнцæ, аци лæг, дан, ци косагæ иссæй, зæгъгæ.

Адæм ласгутæ амад нæма фæцæнцæ, уотемæй е инайæгонд фæцæй. Æ гъæмпи рагъ исамадта, æ мæнæуæ хæдзарæмæ баласта æма ’й къотой никкодта. Сæрди куститæ рахецæн æнцæ, фал уæддæр лæг æнцад бадун нæбал зонуй æма фæрсуй Додой:

– Нурæй фæстæмæ ба ци косон?

Додо  ин загъта:

– Фæззегæнди зæнхæ цæттæ кæнун гъæуй, гъæдæрмæг цæттæ кæнун гъæуй, нæ хæдзарæ тагъд никкæлдзæнæй, хуасæ æрбаласун гъæуй. Раздæр бал зæнхи гъуддаг бакæнæ æма дæхе гъæуай кæнæ уодхæссæгæй. Е уæхæн æй, æма ин цийфæнди лигъстæ ку кæнай, уæддæр дæмæ нæ байгъосдзæнæй. Уой бæсти сабургай еститæ косæ.

Лæг загъта:

– Ма тæрсæ, мæ хори хай, Додо, æз æнцад бадун нæбал зонун, уодхæссæг мæн æгустæй некæдбал фæууиндзæнæй!..

Лæгæн алкæддæр куст æма уодхæссæг æ рази лæудтæнцæ, æнцад  нæбал бадтæй, тургъæмæ ку рацæуидæ, уæд ести куст иссеридæ æхецæн. Додой дзубандитæ  си нæ иронх кодтонцæ, фæццалх æй куститæбæл æма хъæбæр хæдзардзин лæг иссæй.

Еу дзурдæй, Додо магоса лæги исахур кодта косунбæл. Цæрун байдæдтонцæ, сæ цæуæт дæр косунгъон фæцæнцæ. Уалдзæги нæуæг хæдзарæ искодтонцæ, сæ фонсæн никкæнæн дæр нæбал адтæй.

…Берæ æнзтæ рацудæй, æлдар æ еунæг кизги æхецæй ку рахецæн кодта, уæдæй фæстæмæ. Æлдар хъæбæр æрзæронд æй. Еу бон фæдздзурдта æ дæлбарæ дууæ лæгемæ æма син загъта:

– Уæхуæдтæ ’й зонетæ, мæ еунæг бæдоли мæхецæй фæссурдтон. Еци бонæй фæстæмæ мæнæй иронх  некæд адтæй, мæ зæрдæ ибæл хъæбæр ресуй. Æз базæронд дæн, корун уи, æма мæнæ мæ лæдзæг мæ кизгæбæл исæмбæлун кæнетæ. Ку рамæлон, уæд æлдареуæг е куд кæна, уотæ. Идарддæр  бацæттæ кæнетæ хуарз хунæ, лæвæрттæ ци гъæуй, уони уæхуæдтæ зонетæ, æма сæбæл никкидæр бафтауетæ, æцæг фæттагъд кæнетæ. Мæнæн мæ цæрæнбонтæ кæронмæ фæццæунцæ…

Дууæ лæги исцæттæ кодтонцæ хуæрдæ, ниуæзтæ, уæдта алли хъазар дарийтæ æма æндæртæ. Æлдари сугъзæрийнæ лæдзæг дарити батухтонцæ æма рандæнцæ зонгæ надбæл. Æма, ци гъæумæ син цæугæ адтæй, уордæмæ ку бахъæрттæнцæ,  уæд бæргæ иссирдтонцæ, кæддæр Додой кæми ниууагътонцæ, еци рауæн дæр, фал… Уæд си ци мæгур хæдзарæ адтæй, уой бунати фæззиндтæй устур уæладзугон хæдзарæ. Сæ бæхтæ бауорæдтонцæ гъæунги æма лæуунцæ. Додо сæ къæразгæй рауидта, базудта сæ æма сæ размæ рацудæй. «Æгас цотæ» син загъта æма сæ барæй фæрсуй:

– Ке агоретæ, хуарз адæм?

Бæлццæнттæ ин дзуапп равадтонцæ:

– Еухатт мах ами еу рауæн ниууагътан не ’лдари кизгæ Додой.

Уæд син силгоймаг загъта:

– Уæ бæхтæ бал тургъæмæ æрбакæнетæ æма еуминкъий рауолæфетæ, уæхе дæр нихснетæ… Додо дæр уæмæ зиндзæнæй…

Бæрæг адтæй, иуазгутæ Додой нæбал бафæсмардтонцæ… Уæддæр сæ бæхтæ тургъæмæ бакодтонцæ устур æнгозæ бæласи буни аууонмæ. Бæхтæн хуæруйнаг бæлæгъи никкодтонцæ. Дууæ лæгей Додо еу уатмæ бакодта æма син загъта:

– Уæхе æруадзетæ æма уолæфетæ…

Уалинмæ еу биццеу тас æма хъувгъани хæццæ  фæззиндтæй, æ усхъæбæл хесæрфæн, уотемæй. Иуазгутæ сæхе нихснадтонцæ, сæ размæ син æрæвардтонцæ фингæ. Хæдзари хецау – уорсзакъæгин зæронд лæг –  æрбацудæй, иуазгутæн салам равардта æма сæ хæццæ æрбадтæй. Ниуазун син кæнуй, фингæ ’рдæмæ сæмæ дзоруй.  Еу дзæвгарæ рабадтæнцæ, æма хæдзари хецау дзоруй:

– Бахатир кæнетæ, хуарз иуазгутæ, мæ фæсте рацæуайтæ. Иуазгутæ исистадæнцæ æма хæдзари хецауи фæдбæл рацудæнцæ. Тургъи Додо хуæрзарæзтæй лæудтæй сæ размæ æма сæ бакодта устур уатмæ.  Уоми фингитæ арæзт адтæнцæ, сæ уæле аллихузон хуæруйнæгтæ æма хъазар ниуазуйнæгтæ. Иуазгутæ ’рбадтæнцæ, хæдзари хецау – сæ уæллæй, Додой биццеу– урдугистæг. Фæйнæ ку раниуазтонцæ, уæд Додо устур дзæбодури сикъати сау бæгæний ниуазæнтæ  бахаста иуазгутæн æма син загъта:

– Гъенур æгас цотæ, мæ фидæй æрвист лæгтæ. Æз дæн сумах ке агоретæ, е – Додо.

Ку фæцæнцæ, уæдта гъæуама  нæуæгæй арæзт фингæбæл æрбадтайуонцæ, фал дууæ иуазæги загътонцæ:

– Бахатир кæнетæ, æлдар нин ци бафæдзахста, уой бал рахецæн кæнæн.

Рацудæнцæ æндæмæ æма æрбахастонцæ сæ хунæ: хуæруйнагæй, ниуазуйнагæй, сæ лæвæрттæ, сугъзæрийнæ лæдзæг, дарийи тухтитæй, æма загътонцæ:

– Атæ ’нцæ не ’лдари хунтæ.

Хæдзари хецау загъта:

– Иуазгутæ, бахатир кæнетæ, æрбадæн. Нæ финги уæлгъос кæндзинан нæ дзубанди.

Æрбадтæнцæ, исистонцæ сугъзæрийнæ лæдзæг æма загътонцæ:

– Аци лæдзæг æй не  ’лдари, æма  ’й рарвиста æ кизгæн æма ниффæдзахста, Додо æлдареуæг куд кæна, уотæ.

Додо загъта:

– Цалинмæ мæ фидæ æ дууæ цæстемæй кæса, уалинмæ аци лæдзæг мæнмæ нæ хауй, æма  ’й фæстæмæ хæссетæ, ке æй, уомæ.

Додо æма æ лæг æнæгъæнæ къуæре нæ рауагътонцæ иуазгути, æма  ку цудæнцæ, уæд син устур лæвæрттæ ракодтонцæ. Додо æ фидæн рарвиста дессаги гъар кæрцæ, кæдзос денгизи сирдти цартæй конд – аллихузи æрттивдтитæ калдта. Иуазгутæ хуæрзбон загътонцæ æма рандæнцæ.

Дууæ æрвист лæги æлдари æрбаййафтонцæ хусгæй. Æлдар æ хуссæни рабадтæй æма  байгъуста æ дæлбарæ дууæ лæгемæ. Етæ загътонцæ:

– Цубур дзурдæй, нуртæккæ Додомæ ци мулкитæ ес, етæ дæумæ некæддæр адтæнцæ. Додо лæгъуз магоса лæгæй искодта, гъæуи астæу хъæбæр нимад ка ’й, уæхæн. Додой уæладзугон азгъунсти ци ес, е æлдармæ нæй. Додо сугъзæрийнæ лæдзæг нæ бакумдта, цалинмæ, дан, мæ фидæ æ дууæ цæстемæй кæса, уалинмæ мæ бон нæй еци лæдзæг райсун.

Æлдар хъæбæр фæббоз æй æ дæлбар лæгтæй æма загъта:

– Нур балæдæрдтæн, мæ кизгæ хуарз зунди хецау ке æй, уой. Æз мæ лæдзæг дæр барæй рарвистон, цума ци зæгъидæ Додо, ци зæрдæ имæ ес мæнмæ, зæгъгæ. Нур ба мæбæл искæнетæ ма лæваргонд кæрцæ. Абонæй фæстæмæ мæ кæрцæ нæбал гъæудзæнæй, æма тагъд уæртæ мæ саулох бæхбæл рарвететæ гъæргæнæг.

Еци æхсæвæ гъæргæнæг рарвистонцæ æма сæумæраги бахъæрттæй, фегъосун кодта Додойæн, æлдар хъæбæр ке æрсæйгæ  ’й æма дæ агоруй, зæгъгæ.

Додо уайсахат æ хестæр биццеуи хæццæ уæрдуни фæннæхстæр æнцæ. Æрбахъæрттæнцæ æма ма æлдари  уодæгасæй æрбаййафтонцæ. Кæрæдзебæл фæццийнитæ кодтонцæ, уæдта æлдар æ нивæрзæнæй раласта сугъзæрийнæ лæдзæг æма ’й  Додомæ равардта:

– Мæнæ дин мæ лæдзæг æма ин æ кадæ ма фесафæ. Æлдареуæг кæнæ, адæми хуарзæнхæ дæ уæд. Гъенур ба хуæрзбон.

Æлдар æхе рауагъта, æма ин Додо æ цæститæбæл æрхуæстæй.

Æлдари хъæбæр имонауæй байвардтонцæ, хуæрзведауцæ æгъдæуттæ ин искодтонцæ. Гъуддæгутæ ку рахецæн æнцæ, уæд Додо æ адæми æрæмбурд кодта æма сæ бафарста:

– Цæмæй тухст айтæ?.. Ци гъæуагæ айтæ?..

Адæм æмцъухæй загътонцæ:

– Зæнхæ нин нæ фагæ кæнуй, уæдта нæ хъалон тухсун кæнуй.

Додо загъта:

– Аци бонæй фæстæмæ зæнхитæ – сумах. Хъалон ба федетæ, нуриуæнгæ ке фистайтæ, уомæн е  ’рдæг.

Адæм сæ ходтæ исистонцæ æма Додомæ дзорунцæ:

– Берæ нин цæрæ, берæ!..

Додо загъта:

– Аци бонæй фæстæмæ мах ан æмхузон адæм, æлдари ном феронх кæнетæ…

Додо силгоймаг уогæй, адтæй устур зунди хецау æма æ адæмæн равардта уæгъдебарæ цард…