Культурон хъæппæрести президентон фондæн Дзæуæгигъæуи ци проектон офис ес, уой разамонæг БАЙАТИ Лоли (къари – бадуй астæуæй) æнтæстгин кусти фæрци ами лæмбунæг каст цæуй еугур проекттæмæ дæр.

Зундгонд куд æй, уотемæй евгъуд анзи Дзæуæгигъæуи байгон æй культурон хъæппæрести президентон фонди проектон офис. Уой фæрци зингæ фæййахедгæдæр æй амунд фонди гранттæ рамолуни фæдбæл конкурси нæ республики минæвæртти архайд.

Аци фонд арæзт ба æрцудæй Уæрæсей Президент Владимир Путини унаффæй, æма цæйбæрцæбæл гъæугæ нæуæгдзийнадæ разиндтæй, е бæрæг æй уомæй, æма ахедгæ хузи агъаз кæнуй культури аййевадæ æма креативон индустрити къабæзти идарддæри райарæзтæн. Фонди грантти фæрци æнтæстгиндæрæй æнхæстгонд цæунцæ, куд зундгонд исфæлдистадон архайгутæ, уотæ æригон авторти цæмæдесаг проекттæ дæр.

Фондæн бундор æвæрд æрцудæй 2021 анзи. Уæдæй нуриуæнгæ президентон гранттæ рамолуни фæдбæл арæзт æрцудæй æртиндæс еугуруæрæсеуон конкурси. Уонæмæ сæ проекттæ бавдистонцæ 75 мин исфæлдистадон къуари æма хецæн автортæ. Сæрмагонд конкурсон къамиси унаффæй президентон гранттæ исаккаг кодтонцæ 8,3 мин аллихузон проектемæй фулдæремæн. Еумæ райсгæй, еци проекттæ æнхæст кæнунæн фонд радех кодта 31 миллиард сомей бæрцæ.

Æхцæуæн æй, еци исфæлдистадон ериси Цæгат Иристон дæр зæрдиагæй ке архайуй, е. Зæгъæн, президентон грантти конкурстæ аразун ку райдæдтонцæ, уæдæй нуриуæнгæ республики минæвæрттæ балæвардтонцæ 250 курдиадемæй фулдæр. Уонæй алли æнзти 35 проекти нимад æрцудæнцæ хуæздæртæбæл æма син исаккаг кодтонцæ 99 миллион сомей бæрцæ гранттæ…

Нæ регион евгъуд анзи дæр ахедгæ хузи архайдта амунд конкурси. Еумæ райсгæй, республикæ фарæ грантти хузи рамулдта 50 миллион сомемæй фулдæр (еци бæрæггæнæнтæмæ гæсгæ, Цæгат Кавкази федералон зилди регионти ’хсæн Иристон æй раззагдæр бунати). Уотæ, президентон грантти агъазæй евгъуд анзи Цæгат Иристони ци ахсгиаг культурон-дзиллон мадзæлттæ арæзт æрцудæй, уонæн сæ сæйрагдæртæ иссæнцæ еугуруæрæсеуон театралон фестиваль «Вахтангов. Путь домой», креативон индустрити фиццаг цæгаткавказаг форум «Кавказский акцент», уæдта  «Полковник Ксанти» æма «Искусство сохранять», зæгъгæ, историон-рохситауæн кинонивти презентацитæ, æндæр аллихузон акцитæ.

Евгъуд анзи декабри культурон хъæппæреси Президентон фонд исаразта грантти кезуй конкурс. Уой хæццæ, сæрмагонд къамиси унаффæй зингæ фæуурухдæр æй конкурсон номинацити номхигъд, уæдта фæффулдæр æй грантти фонди бæрцæ дæр. Еци нæуæгдзийнадæ, ке зæгъун æй гъæуй, фулдæр фадуæттæ дæттуй аллихузон цæмæдесаг проекттæбæл бакосунæн, исфæлдистадон хъæппæрести идарддæри райрæзтæн.

Æма бабæй аци хатт дæр Цæгат Иристон æ курдиæдтæ æрветуй конкурсон къамисмæ. 2025 анзи конкурсмæ абони уæнгæ нæ республики минæвæрттæ балæвардтонцæ 30 курдиадемæй фулдæр. Нæуæг проектти ’хсæн æнцæ Советон Цæдеси дууæ хатти Бæгъатæр Плити Исси туххæй кинонивæ исесуни, этно-фестиваль «Весь мир – мой храм» исаразуни, историон-рохситауæн программæ «Иристони зундгонд адæм» æнхæст кæнун æма æндæр нисантæ.

Зæгъун гъæуй уой дæр,  нерæнгæ нæма байрæги æй президентон грантти конкурси архайунæн. Дзæуæгигъæуккаг проектон офиси разамонæг Байати Лоли загъдмæ гæсгæ, аци анзи конкурси архайуни равгæ цæмæдæр гæсгæ кæмæн нæ фæууа, уонæн ба гæнæн æма амал ес, цæмæй сæ проекттæ æнхæстæй бацæттæ кæнонцæ исонибони конкурсмæ бадæттунмæ æма  исфæлдистадон еристи ахедгæдæр хузи архайунгъон разиннонцæ.

*  *  *

Национ проект «Культурæ» нисангонд ку ’рцудæй (2019 анзи), уæдæй нуриуæнгæ æ нисантæй Цæгат Иристони ци æма куд æнхæстгонд æрцудæй, уой туххæй  нæ республики арæзтадæ æма архитектури министрадæ куд игъосун кæнуй, уотемæй нæмæ дæсгай культурон-хеерхæфсæн косæндоней уавæртæ зингæ фæззæрдæмæдзæугæдæр æнцæ. Бундоронæй цалцæггонд æрцудæнцæ Æрæдони, Ирæфи, Горæтгæрон, Рахесфарси, Алагири, Мæздæг, Дигори æма Кирови районти культури Хæдзæрттæ.

Дзæуæгигъæуи иснæуæг кодтонцæ сувæллæнтти театр «Саби», Кирови райони Ставд-Дорти гъæуи, Мæздæги райони – Комарово æма Мæлгъæвæги исаразтонцæ культури нæуæг азгъунститæ. Бундорон цалцæггонд æрцудæнцæ Алагири æма Дигорай, Æрхонки станици, Октябригъæуи, Мæздæги аййевæдти скъолатæ æма аййевæдти Туйгъанти Махарбеги номбæл музей.

Уомæй уæлдай ма Дигорай исаразтонцæ культурон ирæзти Центр. Цæгат Иристон банимайæн ес, национ проекттæ адæми цард хуæрздæрæрдæмæ кæми æййевунцæ, уæхæн бунатбæл. Нуртæккæ национ проект «Культурæ»-йи сæйраг рахуæцæнтæ бахæсдзæнæнцæ нæуæг национ проект «Бийнонтæ»-мæ. Е æнхæстгонд цæудзæнæй 2030 анзи уæнгæ. Аци нæуæгдзийнадæ зингæ фæббæрæг уодзæнæй Цæгат Иристони культурон инфраструктури идарддæри райарæзтбæл.

Зундгонд куд æй, 2024 анзи 29 феврали Уæрæсей Президент Владимир Путин Федералон Æмбурдмæ æ Нистауæни фегъосун кодта, нæуæг национ проект царди рауадзунмæ ке гъавунцæ, уой туххæй. Æ дзубандимæ гæсгæ, проекти фæрци уæрæсейаг берæсувæллонгин бийнонти цард зингæ фæххуæздæр уодзæнæй, демографион уавæр дæр – уотæ.

Нæуæг национ проектмæ бахастонцæ фондз федералон проекти: «Берæсувæллонгин бийнонтæ», «Бийнонтæн агъаз», «Ниййерæги æма сабийти багъæуай кæнун», «Хестæр фæлтæр», «Бийнонти хæзнатæ æма культури инфраструктурæ».

*  *  *

Нæ рагфидтæлти зундгин зæгъдтитæй еу уæхæн адтæй, гъома, бæласæн æ зин æ уедагæ исаразун æй, æндæра, е ин ку бантæсуй, уæдта, куд райрæзуй, уой æхуæдæг дæр нæбал фæххатуй… Адæймаги уавæр дæр уæхæн æй: ести фарнæхæссæг гъуддагмæ ку бабæллуй, уæд ин æ исаразуни мадзал исамал кæнун зин фæууй, фал уомæй ку фæррæстмæ уй, уæдта ин æ бæлдæ бантæсуй. Уой уомæ гæсгæ зæгъæн, æма адæймаг рауон-циуон ку уа, уæд ин берæ зæрдæмæдзæугæдзийнæдтæ бантæсдзæнæй. Æцæг – æновудæй архайун гъæуй…