Дуйней еугур адæмихæттитæмæ дæр сувæллон хъæбæр бæрзонд цæстиварди ке æй, уоми дессагæй неци ес. Уомæн æма алкæмæн дæр лæдæрд æй, сæ кæстæртæ сæ нифс æма зæрдæдарæн, сæ исонибон ке ’нцæ, е. Уой еугурæй дæр берæвæрсугæй æвдесунцæ сæ адæмон исфæлдистади. Уой фæдбæл мах адæммæ дæр ес берæ аллихузон цæмæдесаг таурæхътæ æма хабæрттæ, кæцитæй абони цалдæр мухур кæнæн. Ка ’й зонуй, кæцидæрти си фегъустайайтæ, фал уоййасæбæл зундамонæн æй сæ медес, æма уин сæ цæмæй уæ зæрдæбæл æрлæуун кæнæн, уой аккаг æнцæ, ка сæ некæдма фегъуста, етæ ба сæ нур базондзæнæнцæ. Æма, ка ’й зонуй, зундихуасæн син исбæздзæнæнцæ.

Æма æцæгæйдæр еци фæткæ нæ адæмæн бундорæвæрæг ке адтæй рагон дзамантæй фæстæмæ, кæстæри багъæуай кæнун æма ин æ райдзаст исонибони сæрбæлтау уодуæлдайæй фæхъхъиамæт кæнун, уомæн æвдесæн – Задæлески Нанай æскъуæлхтдзийнадæ.

 

ЗАДÆЛЕСКИ НАНА

Дигоргоми Задæлески гъæуи фарсмæ лæгæти ес ковæндонæ. Æ кой ин, æвæдзи, алкедæр фегъустайдæ, æ равзурд дæр, нæ зæрдæ дарæн, беретæ зондзæнæнцæ. Фал уин уæддæр Задæлески Нанай хабар цубурæй уæ зæрдæбæл æрлæуун кæндзинан.

Цæветтонгæ, цуппæрдæсæймаг æноси кæрони игъустгонд тугъдон балхон Тимур (Тамерлан) дуйней берæ паддзахæдтæ æрсаста, зинг бафтудта æнæгъæнæ Кавказбæл. Æ фидбилиз бацарæфтуд кодта кæддæри федар æма тухгин Аланти паддзахади дæр. Æ будурти ин æ сахартæ æма гъæутæбæл дор дорбæл нæбал ниууагъта, адæми цагъта устурæй-минкъийæй, зæрондæй-æригонæй. Æ фудæнхæ бахъæрдтæй Дигоргоми бацæуæнтæмæ дæр. Адæмæй ма цардæгасæй ка райервазтæй, етæ сæхе байстонцæ хуæнхтæмæ.

Еци рæстæги, адæми фарнæ æма Хуцауи хуарзæнхæй хайгин алайнаг силгоймаг, куддæртæй уодæгасæй байзадæй æма знаги сосæггай æмбурд кæнун байдæдта, бунихæлд æма æдзæрæг гъæути æма сахарти æвæгæсæг ци седзæр сабийтæ байзадæнцæ, уони. Æ уоди гъарæй сæ барæвдудта, цидæр бузуртæ сæбæл багæлста, хуæруйнагæй сæ фегъæстæ кодта æма сæ уæди рæстæги æдасдæр рауæнмæ – Дигоргоми хуæнхтæмæ æ хæццæ ракодта. Æ сабийти хæццæ æрцардæй агъазиау лæгæти. Нуртæккæ Задæлеск кæми æй, раст еци рауæн. Иссæй син еумæйаг мадæ, хонгæ ба ’й кодтонцæ Нана. Гъæддаг рæзæ æма халсарæй сæ хаста, уотемæй сæ исгъомбæл кодта. Уой фæсте, биццеутæ ку ралæхъуæнтæ ’нцæ, уæд уоститæ æрхудтонцæ, кизгуттæ дæр киндзи æрцудæнцæ æма уотемæй гъæутæ исаразтонцæ.

Гъе уотæ еу Хуцауи исконд силгоймаг багъæуай кодта æнæгъæнæ адæми исонибон, æ ном æма е ’скъуæлхтдзийнадæ æностæмæ байзадæнцæ нæ дзилли зæрдити, зартæ æма кадæнгити, фæлтæрæй-фæлтæрмæ хуарзæй имисунæн. Бацудæй нæ адæми мади сорæти, æма ’й алкæддæр кади хæццæ, намуси хæццæ æримисæн.

Задæлески цæргутæн ба еци лæгæт Нанай фæдзæхстмæ гæсгæ иссæй ковæндонæ. Хонунцæ ’й Задæлески Нанай ковæндонæ. Нур си музей дæр искодтонцæ. Алли анз дæр си нæ дзиллæ искæнунцæ кувдтитæ æма æ фарнæбæл сæхе бафæдзæхсунцæ.

Ку зæгъæн, сувæллон цæмæй райдзастæй æма æнæнезæй ирæза, уомæн нæ фидтæлтæ неци æвгъау кодтонцæ – уой сæрбæлтау адтæнцæ сæ хъиамæттæ.

 

ÆЛДАР ÆМА СУВÆЛЛОН

Еу мæгур лæг исфæндæ кодта æлдари сæхемæ æрбахонун æма ’й фæххинцун. Фæццудæй имæ хонæг. Æлдар ин исарази æй, æцæг ин уотæ загъта:

– Кæд си мæнæй æлдардæр уодзæнæй, уæд дæмæ нæ цæун.

– Нæ, нæ!.. – æ уодæй уод кодта мæгур лæг.

Æрбацудæй æлдар мæгури хæдзарæмæ. Идзаг фингæбæл æй æрбадун кодта лæг. Хуæрун райдæдтонцæ. Уæдмæ иннæ уатæй сувæллони кæун райгъустæй. Æлдар куддæр фæкъкъех æй, уæдта фусунæн еци тингунæй уотæ ку бауайдзæф кæнидæ:

– Æз дæ, мæнæй æлдардæр уæмæ ес, зæгъгæ, нæ фарстон?

– Е сувæллон æй, æлдар.

– Сувæллон æлдарæй æлдардæр æй, – загъта æлдар, исистадæй æма рацудæй.

 

ДОН – КÆСТÆРÆЙ

Нæ адæммæ хестæр кадгин æй, æгъдауи бæрзонд æвæрд æй. Уой фæрсунцæ зундæй, фæлтæрддзийнадæй, уой нимайунцæ, уой æргъуди кæнунцæ фиццагидæр алли гъуддаги дæр. Æцæг еунæг гъуддаги ба фиццаг нæ фæууй – дон нæмæ ниуазгæ æй кæстæрæй. Цæмæн? Уой фæдбæл ес уæхæн таурæхъ.

Кæддæр, дан, бæлццон адæми еу къуар итигъд будури берæ фæццудæнцæ. Бафæлладæнцæ, фал уæлдай хъæбæрдæр ба истухстæнцæ æнæ донæй. Сор будури нæ мæскъи донбæл исæмбалдæнцæ, нæ – сауæдонæбæл, нæ – цъайбæл, æма æдонугæй сæ хъаурæ тадæй, сæ нифс састæй. Зæрондæй-æригонæй, устурæй-минкъийæй дзой-дзой кæнгæ цудæнцæ, бурдæнцæ размæ. Кумæ адтæй сæ балци, е дæр си феронх æй, айдагъдæр ма агурдтонцæ дон.

Æма еууæхæни бахъæрдтæнцæ надгæрон зæронд цъаймæ. Дон си исистонцæ æма ибæл хæлæф кодтонцæ. Сæ еци зуди фудæй си феронх æй, сæ уæрдуни минкъий æртæанздзуд сабий дæр ма ке ес æма е дæр æдонугæй ке мæлуй, е. Сæ зæрдæбæл ку æрбалæудтæй, уæд ма имæ дон бæргæ баскъафтонцæ, фал е уæдмæ æ уод исиста. Адæм фæккуддæр æнцæ, се ’донуг ке исуагътонцæ, уой æхцæуæндзийнадæ дæр син æрбайсавдæй. Берæ фæффæсмон кодтонцæ, фæммæтæ кодтонцæ, уæдта рахастонцæ уæхæн унаффæ: «Абонæй фæстæмæ дон ниуазгæ уæд кæстæрæй, цæмæй уæхæн бæлах макæдбал æрцæуа!..»

Еци гъуди рахæлеу æй еугур адæмбæл дæр, берæ æности дæргъи фæлтæрæй-фæлтæрмæ нимайунцæ æнæмæнгæ æнхæсткæнуйнаг æма табуйаг фæткæбæл, æма уомæ гæсгæ нæмæ дон ниуазгæ æй кæстæрæй.

Сувæллон еудадзуг мади хæццæ ке фæууй, уомæ гæсгæ таурæхътæй беретæ баст æнцæ мадæ æма æ цæуæти медрахастдзийнæдти хæццæ.

 

МАДÆ МАДÆ ’Й

Дзимиргоми дууæ æнсувæремæй кæстæрæн цæуæт нæ адтæй. Уæд еууæхæни хестæр уотæ зæгъуй:

– Кæсун дæмæ, ме ’нсувæр, æма дæ цардæй нецæмæй гъаст кæнис, мæ киндзи хæццæ «а» æма «о»-йæй цæретæ, фал уин æвæстеуатæй зæрондæй зин уодзæнæй… Дæ фарнæ фунæй уæд! Мæнæ бабæй нæхеуон æхе барæ нæй. Киндзæн зæгъæ… Ка ин райгура, еци сувæллони нæуæгигурдæй куд фæххæсса… Уæхецæн æй исгъомбæл кæнетæ. Нæхеуони хæццæ æз бадзубанди кæндзæнæн.

Дууæ æнсувæрей фæндæбæл файноститæ дæр исарази ’нцæ. Уотемæй кæстæр æнсувæри бийнонтæ дæр биццеугун бацæнцæ.

Бонтæ, æнзтæ цудæнцæ. Биццеу гъазунгъон фæцæй. Гъазгæ ба æхе æнсувæртæй зæрдиагдæрæй ке хæццæ гъæуама кодтайдæ? Уонæй æй æ къах нæбал хæссидæ.

Уæд еууæхæни биццеуи æвæндонæй æ кæнгæ мадæ сæхемæ ’рбакодта. Фурбоцæн ин гахгун къерей карст æ къохи фæссагъта. Биццеу си искомидзаг кодта æма уотæ зæгъуй:

– Нана, уони къеретæ адгиндæр фæуунцæ.

Уосæ фæккуддæр æй, уæдта æ гъæлæсидзаг никкудтæй:

– Нана дин дæ незтæ рахуæра. Етæ дæ мади конд фæуунцæ, æма мади къохæйдзаг æндæр адæ кæнуй.

Уоййадæбæл æй æ мадæ æма æ фидæмæ фæххудта.

 

МАДИ ЗÆРДÆ

Кæддæр мадæн æ биццеу, уосгори карæмæ ку исхъæрдтæй, уæд хъæбæр бауарзта æндæр гъæуккаг кизги. Кизгæ ин неци дзуапп лæвардта. Биццеу æнцойнæ нæбал зудта, зилдæй æ фæдбæл, лигъстæ ин кодта. Кизгæ ин æ лæмæгъдзийнадæ базудта æма си гириз кодта. Еууæхæни ин гъазгæй уотæ зæгъуй:

– Дæ мади зæрдæ мин æрбахæссæ, æма дин бакомдзæнæн.

– Мæ мади зæрдæ?! Гæрр, е ба куд?!

– Рамарæ ’й æма…

Уосгор лæхъуæн кизги дзубанди æцæг бангъалдта æма катаййи бацудæй. Фал кизгæмæ е ’нкъарæнтæ уоййасæбæл тухгин адтæнцæ, æма æ мади рауæлдай кодта.

Зир-зиргæнгæ æ мади зæрдæ фæххæссуй æгъатир æма фудзунд кизгæмæ. Уæд дин æ къах ку искъуæридæ æма размæ ку бахауидæ… Мади зæрдæ имæ дзоруй:

– Дæхе ма ниццæвæ, мæ бæдолæ…

Лæхъуæн еци загъдмæ уайтæккæ дæр æрбарвонг æй, æ кеми æрцудæй, ци бакуста, уой балæдæрдтæй æма æ фурфæсмонæй æхе билæй рагæлста.

 

АЛКЕДÆР Æ АМОНДМÆ ГÆСГÆ ЦÆРУЙ

Паддзахмæ, дан, еу уосæ агъазгор бацудæй. Æма ’й паддзах фæрсуй:

– Хуарз уосæ, æма дин неке ес, мæнæй æндæр дин ка фæййагъаз кæна, уæхæн? Цæуæт, хæстæгутæ?..

– Куд нæ, куд нæ!.. Авд фурти мин ес, фал сæ фадуæттæ нæ амонунцæ.

– Æма дæ авд фурти цæмæн багъудæй? Мæнæ мæн хузæн еу фурт исхастайсæ æма дæ мæгургор цæун нæ гъудайдæ.

– Дæу хузæн? Æма уæд фурт дæу хузæн паддзахæй игургæ адтæй. Ду дæр дæ лæгдзийнадæй паддзах нæ дæ, фал дæ мадæн ду дæр паддзахæй райгурдтæ. Дæ амонд уæхæн адтæй, æндæр мæ фурттæ дæуæй лæгъуздæр нæ ’нцæ! Фал сæ фидæ зæнхкосæг адтæй. Сæ нивæ уæхæн æй.

Паддзах уоси æргом дзубандибæл арф ниссагъæси ’й, æ зæрдæмæ фæццудæнцæ æма ин фæййагъаз кодта.

Хестæрти куд нæ фæффæндуй цæмæй сæ кæстæртæ алцæмæй дæр фæррæстмæ уонцæ, адæми ’хсæн се ’гъдауæй федауонцæ, ниййерæг си æхуæдæг дæр боз куд уа æма ин си дзиллæ дæр арфитæ куд кæнонцæ. Мадта кæстæрти уотæ фæффæндуй, цæмæй сæ ниййергутæ дæр кадæ æма ради аккаг уонцæ…

 

«АБОНИ ДÆР МА КУДТАЙНÆ?»

Еу кизгæ сабий ма ку адтæй, уæд æ цæстæ кæрдæнæй фæссахъат кодта. Æхе лæдæрунгъон ку фæцæй, уæд æ мади фæрсуй:

– Нана, мæ цæстæ ба ци кодта?

– Нана дин дæ незтæ рахуæра! Дæхуæдæг æй, минкъий ма ку адтæ, уæд кæрдæнæй искъахтай, – загъта мадæ.

– Æма кæрдæн мæ къохтæмæ кутемæй бафтудæй? Ци фидбилиз æй æрбахаста мæнмæ?

– Стъолбæл æвæрдæй райзадæй. Ду æй ку фæууидтай, уæд кæун райдæдтай, нæбал æнцадтæ, радтæ мæмæ ’й, зæгъгæ. Æма дæмæ ’й равардтон…

– Æма ма абони дæр кудтайнæ?! – арф ниууолæфгæй загъта кизгæ.

 

НÆМГÆ НÆ, МАРГÆ!..

Зæронд лæгæн æ дзæхæрай дзæбæх æрзадæй еунæг кæрдту бæласæ. Æ тæккæ цæттæгæнæн афони ибæл еу бон баййафта кедæр биццеуи. Уæлæмæ имæ дзоруй:

– Биццеу, цæмæн мин тонис мæ кæрдтутæ? Еунæг аци бæласæ мæмæ ес, æма ме ’скаст уомæ ку æй, уæд цæмæн уотæ кæнис? Æрхезæ æма дзæбæхæй рандæ уо уæхемæ.

Биццеу æрхизтæй бæласæй æма æдасæй рандæй сæхемæ.

Дуккаг хатт дæр бабæй зæронд лæг æ бæласæбæл баййафта еци биццеуи. Æрхезун бабæй æй кодта æма ин лæдзæгæй æ сунтæ фæххуаста.

Уæддæр биццеу æ миутæ нæ ниууагъта. Бацудæй бабæй кæрдтумæ æртиккаг хатт дæр. Зæронд лæг дæр бабæй æй баййафта æма имæ тингунæй дзоруй:

– Æрхезæ дæлæмæ, куййи бæдолæ!

– Гъо, æма мæ фæннæмай, – дзуапп ин равардта биццеу.

– Нæмгæ нæ, маргæ! – фæгъгъæр кодта лæг. – Дзурд æма над кæмæ нæ гъарунцæ, е цæрунæн нæ бæззуй æма маруйнаг æй.

 

НУР МÆХЕ МАРГÆ РАКÆНОН

Асæбе æ цæуæти фудуаг æма æнæсæрфат миутæй бафæлладæй, кæуни уæнгæ ’й æркодтонцæ æма гъарæнгæгæнæгау æ синхагæн дзоруй:

– Мæ уод мин бахуардтонцæ сæ минкъийæй ардæмæ. Мæхе сабийдоги мæгурдзийнæдтæ гъудигæнгæй, архайдтон, цæмæй син алцидæр уа, мацæмæй гъæуагæ уонцæ. Мæхе феронх кодтон – алцидæр уонæн. Æма, уæлæ Æхсарони цæуæти хузæн ахур æма размæ цæунбæл ку ниххуæстайуонцæ, уæд фæсмонгонд, бæргæ, нæ уайнæ…

– Асæбе, Æхсарон сæ седзæртæй, æнæ фидæй фæгъгъомбæл кодта. Седзæр цæуæт ба царди уæзæ раги балæдæрунцæ.

– Æма нур мæхе рамарон? – нийнæфтæй Асæбе.

Нæ адæмон таурæхътæ беретæ  ’нцæ зундамонæни хузæн, уæлдайдæр ба кæстæрти гъомбæл кæнуни гъуддаги фæдбæл. Кæстæрæн æнæмæнгæ ци гъæуй, уомæй æй хайгин кæнæ, фал æй æгæр ба имонау ма кæнæ, æ уодигъæдæ ин ма зулунтæ кæнæ, фæсмойнаг уодзæнæ уой фæсте, дæ кæстæртæ æгъдауæй ку нæ фæррæстмæ уонцæ, уæд.

 

ЛÆГЪУЗДÆР МАХМÆ ÆРХАУДТÆЙ

Раздæр хуæнхбæсти ирон адæм устур бийнонтæй цардæнцæ. Цæуæт берæ кодтонцæ. Уидæ уæхæн лæг æма уосæ, сæ байзæдтаг дæс æма инсæйемæ кæмæн исхъæртидæ. Авд æма уомæй фулдæр фурттæ кæмæн адтæй, еци бийнонти фæрнгун хæдзарæ худтонцæ. Авд хуасдзауи, авд гъæддзауи, авд тугъдони ци хæдзари адтæй, е, гъай-гъай, адтæй тæходуйаг, алцæмæй дæр æнхæст: нифсæй, хъаурæй, есбонæй. Берæ бийнонтæн æнцондæр рахъæртун адтæй хуæнхаг зин æма æвадуат царди куститæбæл, тухмиуи уагæбæл сæмæ неке æндиудта. Хумæтæги нæ байзадæй загъдæн, еунæг мæгур æй, алкедæр ибæл тухæ кæнуй, зæгъгæ.

Гъе уомæ гæсгæ хæдзари биццеутæ ралæхъуæнтæ уиуонцæ æма уоститæ корун ку райдайиуонцæ, уæд нæ тагъд кодтонцæ байуарунбæл, бийнонтæй рахецæн унбæл. Цардæнцæ еумæ, сæ куст, сæ хуæрдæ ба адтæнцæ еу. Киндзитæ цæуæт кодтонцæ, сæ гъомбæл кæнун ба фулдæр кастæй нана æма бабамæ. Уомæн æма сæ ниййергути ба еци гъуддагмæ сæхе хæдзари куститæй нæ евдалдæй.

Берæ бийнонти ’хсæн сувæллæнттæ дæр адтæнцæ алли куститæбæл хуæст, æмхузон сæ рæвдудтонцæ, æ бæдолæн си гъолон миутæ неке кодта. Уæлдайдæр ба – сæ фидтæлтæ. Фидæ æ бæдоли æ номæй дæр нæ худта. Дзурдта имæ «биццеу», кенæ «кизгæ». Е нанайæн, бабайæн адтæнцæ «уорс уæриккитæ», фиди уæхæн зæрдихатт равдесун æгъдау нæ уагъта. Æма хатгай биццеу кенæ кизгæ, еумæйаг хæдзари цæргутæй комкоммæ æ ниййергутæ ка ’нцæ, уой базонидæ, иуаргæ ку кæниуонцæ, айдагъдæр уæд.

Еууæхæни, дан, Курттати коми еу устур бийнонтæ иуарунбæл ниллæудтæнцæ. Гъуддаг æгъдаубæл, æнæзæрдихудтæй рахецæн æй. Фал сувæллæнттæй еу биццеу æ зæрдихалæн кудæй иуаргути æхемæ æркæсун кодта æма ’й бафарстонцæ, ци кæнис, цæбæл кæуис, зæгъгæ. Биццеу син хæкъурццæй кæугæй уотæ зæгъуй:

– Лæгъуздæр махмæ æрхаудтæй!..

Иуаргутæ нæ балæдæрдтæнцæ биццеуи дзуапп, фал бийнонти хæццæ ку радзубандитæ кодтонцæ, уæд рабæрæг æй, æнсувæртæй еу расуггæнагæ ке æй, е. Биццеуи зундирахастæй иуаргутæ бийнонти есбонæ нæ иурстонцæ, фал æнсувæрти, æма расуггæнагæ уонæмæ æрхаудтæй – æма е ба æ фидæ разиндтæй.

 

АЛКЕ ИХÆС ДÆР ÆЙ

Ирон ахургонд æма рабадгæ биццеутæ бакъуар æнцæ, райеудагъ син æнцæ дзубандитæ нæ адæми карнæбæл, æ исонибонбæл, цæбæлдæрти еумæйагæй исарази уиуонцæ, цæйдæрти фæдбæл ба сæмæ буцæутæ дæр рауайидæ, уæлдайдæр ба, мæнæ национ идейæ, зæгъгæ, ке хонунцæ, е циуавæр гъæуама уа, уой койти фæдбæл.

Еци рæстæги сæбæл еу æригон финсæг исцурæвæрæ ’й, æригъуста син сæ дзубандитæмæ, сæ сагъæссæгтæмæ, цæбæлдæрти сæ фæрсгæ дæр ракодта, æма, еуемæн дæр си уосæ нæййес, уотемæй зæронд кæнунцæ, зæгъгæ, уой ку балæдæрдтæй, уæд син тингунæй уотæ бауайдзæф кодта:

– Уæ дзубандитæ ниууадзайтæ, ахургонд адæм ку айтæ, уæд æй нæ зонетæ, цийфæнди гъуддаг дæр уотид уæгъдæ дзубандитæй ке нæ ирæзуй, уой?.. Алкедæр уи уосæ ракорæд, тæккæ минкъийдæр æртæ сувæллони рауадзæд, æма сæ Иристони аккаг багъомбæл кæнæд! Е æй уе ’рдзон ихæс, нæ адæми фарнæн райаразуйнаг гъуддæгутæн сæ тæккæ ахсгиагдæр…

 

«РОХС ЦАРДИ УАРЗЕТÆ, ЗОНЕТÆ ’Й ЦÆРУН!..

Цийфæнди бæрæгбон дæр дзиллæн зæрдæхцæуæн исуй цийнаг хабæрттæй æма зæрдиаг арфитæй. Уомæ гæсгæ ба нæ райдзастдæр бæрæгбæнттæй еуей, сувæллæнтти гъæуай кæнуни Æхсæндуйнеуон бони фæдбæл нæ дзубандийæн кæронбæттæн кæнæн мæнæ ауæхæн æмдзæвгæй:

 

Вовиктæ, Толиктæ,

Хасантæ, Хушинтæ,

Батийтæ, Фатъийтæ,

Уотæ æнæ рун!..

 

Айтæ октябронтæ,

Рохс царди хъæболтæ,

Рохс царди уарзетæ,

Зонетæ ’й цæрун.

 

Ходетæ, гъазетæ,

Фæндон ирæзетæ;

Цъæх арвæй, рæвдаугæ,

Тавуй уæ гъар хор.

 

Абетæ, бебетæ,

Ахурмæ тундзетæ,

Ахур цардамондæн.

Ку æй æ бундор.

 

Зонетæ уе ’хæстæ:

Уарзетæ нæ бæстæ,

Уой ном уæ зæрдити

Даретæ, хорау.

 

Нæ бæстæ – уæ мадæ,

Амонд, царди радæ;

Уой кадæн уæ тухтæ

Ма кæнтæ æвгъау.

 

Ма кæнтæ зийнадæ,

Зийнадæ – æгадæ;

Алкæддæр хестæртæн

Дæттетæ æгъдау.

 

Айтæ хуарз æмгартæ,

Мæнæн – мæ хæлартæ.

Уарзун уи алкедæр

Хуæрæ, æрвадау.

 

Хуæцгæй кæрæдзебæл,

Размæ æнæдзебæл

Цотæ, царди дуæрттæ

Æнцæ уин игон.

 

Уарзетæ фæллойнæ,

Исотæ геройтæ,

Бæстæбæл, дуйнебæл

Райгъусæд уæ ном!

 

Нæ зундгонд публицист æма финсæг Кертанти Тæхир (1922-1992) кæд хъæбæр раги (1959 анзи) ниффинста аци æмдзæвгæ, уæддæр абониккони хузæнæй игъусуй – идзаг æй зæрдæхцæуæндзийнадæй, кæстæртæбæл цийнæдзийнадæй æма уонæй сæрустурдзийнадæй. Уомæн æй равзурстан нæ абони бæрæгбони фæдбæл арфæн. Æма Тæхири загъдæй  кæстæртæн зæгъæн: «Рохс царди уарзетæ, зонетæ ’й цæрун!..»