Фашистон Германи дæрæнгонд ку ’рцудæй, уæд уой хуæдфæсте, немуцаг сахар Нюрнберги арæзт æрцудæй Æхсæндуйнеуон трибунал, кæцими тæрхонгонд цудæй фашизм æма нацизм парахатгæнгути раздзæугутæн. Еци ахсгиаг цаубæл исæнхæст æй цуппаринсæй анзи, æма уой фæдбæл Уæрæсей Историон æхсæнадæ æма «Фидибæсти истори»-й фонди агъазæй Цæгат Иристони Хетæгкати Къостай номбæл паддзахадон университети арæзт æрцудæй куст историон-документалон равдист «Нюрнберги тæрхондони гъуддаг. Историй нæисахургонд уроктæ». Уой хæццæ, аци ахсгиаг фарстай фæдбæл ма си арæзт æрцудæй сæрмагонд «тумбул стъол» дæр. Уоми Нюрнберги тæрхони хатдзæгтæ æма фæстеугути туххæй докладтæ искодтонцæ аци æма æндæр ахургæнæндæнтти студенттæ.

Абони Уæрæсе æнхæст кæнуй æ ахсгиаг историон ихæсгонд сабурдзийнадæ æма æдасдзийнадæ, адæймаги бартæ багъæуай кæнуни фæдбæл ка ци адæмихаттæй æй кенæ динбæл хуæст æй, уомæ нæ кæсгæй. Уæ зæрдæбæл уин æрлæуун кæндзинан нæ бæсти разамонæг Владимири Путини загъд: «Уæрæсе араздзæнæй алци дæр, цæмæй Нюрнберги трибунали хатдзæгтæ иронхгонд ма цæуонцæ, цæмæй Дуккаг дуйнеуон тугъди трагеди макæдбал æрцæуа. Советон адæм рацудæй бæгъатæрти надбæл æма æ еудзийнади, æгæрон хъаурæ æма уодварни фæрци ниддæрæн кодта нацизм…»

Нюрнберги трибунал арæзт æрцудæй цуппар паддзахадей – ССР Цæдеси, Америки Еугонд Штатти, Великобритани, Франций минæвæрттæй. Советон Цæдесæй сæйраг  фудгингæнæгæй дзубанди кодта Украини ССР-и прокурор Роман Руденко. ССР Цæдесæй Трибунали иуонг адтæй Советон Цæдеси Сæйраг тæрхондони сæрдар Иона Никитченко.

Фашистти фудгингæнæг æрмæгутæ æмбурд кæнун райдæдтонцæ Германий капитуляцийæй берæ раздæр.

Нюрнберги тæрхон цудæй 316 боней дæргъи. Арæзт æрцудæй 403 игон æмбурди, 216 тæрхони игъосункæнуйнаги. Уонæми радзубанди кодтонцæ 240 æвдесæни, фегъосун си кодтонцæ 300000 финст æвдесæйнаги, етæ федаргонд æрцудæнцæ протоколи 16000 фарсебæл.

Фудгин кæнуни фæдбæл фиццаг хатт официалон документмæ бахастонцæ нæуæг термин ГЕНОЦИД, амонуй цийфæнди национ, этникон, рассон кенæ динон къуар æнæгъæнæй, кенæ кæцидæр хай фесафун. Трибунали размæ æрлæудтæй фашистон Германий уæлдæр разамунди цуппар æма инсæй тугъдон фудгæнæги. Уогæ А. Гитлер, Г. Гиммлер æма Й. Геббельс ба не ’рлæудтæнцæ тæрхони размæ, уомæн æма Æртиккаг рейхи фæстаг бæнтти сæхе рамардтонцæ.

Нюрнберги тæрхони гъуддагæн иронхгæнæн неци хузи ес, уомæн æма бабæй нацизм ес-нæййесæй æ сæр хъел кæнун байдæдта. Дуккаг дуйнеуон тугъди хатдзæгти Советон Цæдес берæ амæттаг бæлæхтæ бавзаргæй, дуйне нацизми бæлæхтæй ке фæййервæзун кодта, уоми Советон Цæдеси уодуæлдай архайд фæнниллæгдæр, фæмминкъийдæр кæнунбæл ка архайуй, уони нимæдзæ фулдæрæй-фулдæр кæнуй.

Дуйне  алкæддæр адтæй æма байзайдзæнæй берæполяронæй æма уоми сæйраг архайгутæ ка ’нцæ, етæ гъæуама лæдæронцæ сæ историон ихæс æма бæрнондзийнадæ. Нюрнберги тæрхон  дуйней адæмти баууæндун кодта, сабур цæрæг адæми нихмæ террор æма æверхъаудзийнæдтæ аразгутæ æнæ ’фхуæрдæй ке некæд байзайдзæнæнцæ, уобæл.

ХÆБÆЛАТИ Фатимæ, Цæгат Иристони Хетæгкати Къостай номбæл паддзахадон университети журналистики факультети декан.