Рæстæгутæ цийфæнди ку уонцæ, уæддæр царди хабæрттæ ба зæрди фæндон аразун гъæуй. Æма адæм цæйбæрцæбæл æмвæндон уонцæ, уой бæрцæбæл син фулдæр æнтæсдзæнæй, сæ равгитæ æма гæнæнтæй æнхæстдæрæй пайда кæндзæнæнцæ. Аци фæткæбæл хуæст ун нæ нуртæкки уæлдай хъæбæрдæр гъæуй – рæстæги уавæртæ уæхæн æнцæ æма гъæуама рауонциондæр уæн. Уобæл дзорæг æнцæ, мæнæ нур ци хабæртти кой уин ракæнуйнаг ан, етæ дæр.

ЗАКЪОНИХАЛÆН МИУТИ НИХМÆ – ÆМАРХАЙД

Нæ республики Хецауади Сæрдар Дзанайти Барис архайдта Цæгат Кавкази федералон зилди æнæзакъонон финансон операцити нихмæ архайæг ведомствити ’хсæн косæг къуари видеобастдзийнади фæрци арæзт æмбурди. Амудта ’й Уæрæсей Федераций Æнхæстбаргин минæвар Цæгат Кавкази федералон зилди Юрий Чайка.

Æмбурди архайдтонцæ субъектти, зилди æма фæзуатон барадæгъæуайгæнæг оргæнти дæлхайæдтæ æма профилон структурити разамонгутæ. Мадзали æрдзубанди кодтонцæ национ, федералон æма регионалон проекттæ æнхæст кæнгæй, ведомствити ’хсæн ихæсадон (должностной) фудракæндти, бюджетон фæрæзнитæ давуни æма æнæнисанæй харз кæнуни нихмæ æмгустадæ фæййахедгæдæр кæнуни фарстатæбæл.

Юрий Чайка куд баханхæ кодта, уотемæй, национ æма иннæ проекттæ исæнхæст кæнунæн ци фæрæзнитæ дехгонд цæуй, уони багъæуай кæнун, хæдзаргинæй си испайда кæнун  æй граждæнти царди уавæртæ, еумæ райсгæй ба, федералон зилд æма бæсти ирæзти агъазиау нисантæ исæнхæст кæнуни сæйраг рахуæцæн. Бæрæггæнæнтæмæ гæсгæ, 2025 анзи абони уæнгæ Цæгат Кавкази федералон зилди регионтæн бюджети лимиттæ, æдеугурæй 134 миллиард соми, лæвæрд æрцудæнцæ. Сæ исæнхæст кæнунæн исфедар кодтонцæ 3,2 мин контракти. Æнхæстбаргин минæвар бафæдзахста:

– Уæлдæр амунд уавæрти исбæлвурдгæнæн  ес бюджетон фæрæзнитæ ихæсадон фудракæндти, бюджетон фæрæзнитæ давун æма æнæнисанæй харз кæнуни ци гæнæнти рæуаги рауайунцæ, уони. Уæхæн тасдзийнадæ цæмæй ма исæвзура, уой туххæй гъæуама сæ æмархайд фæгъгъомусгиндæр кæнонцæ хецауади æнхæстгæнæг, барадæгъæуайгæнæг, цæстдарæг оргæнтæ, аразонцæ уæхæн закъонихалæн цаутæ ма ’руадзуни мадзæлттæ, кæрæдземæн æнхæст æма афойнадæбæл информаци дæттун, – загъта Æнхæстбаргин минæвар.

Еци фарстабæл докладтæ искодтонцæ Цæгат Кавкази федералон зилди Уæрæсей медгъуддæгути Министради Сæйраг управлений хецау Сергей Бачурин, Цæгат Кавкази федералон зилди регионти ’хсæн финансон мониторинги Федералон служби разамонæг Алексей Русин, Стъараполи крайи федералон къазнайади управлений разамонæг Николай Мажаров, федералон зилди регионти сæргълæугутæ.

Уомæй уæлдай ма æмбурди архайгутæ ’рдзурдтонцæ, æнагъонтæ ке исаразунцæ, еци æнæзакъон финансон операцити нихмæ мадзæлттæбæл.

Æмбурди хатдзæгтæмæ гæсгæ лæвæрд æрцудæй фæдзæхстадæ бæлвурд æмгъудти хæццæ.

ФЕДЕРАЛОН ФÆРÆЗНИТÆЙ РÆСТМÆ ПАЙДАГОНД ЦÆУА

Цæгат Иристони Хецауади Сæрдар Дзанайти Барис ци æмбурд исаразта, уоми дзубанди цудæй  агъази федералон фæрæзнити фæрци региони инфраструктурон проекттæ царди рауадзуни фæдбæл.

Цæгат Иристон 2022 анзæй 2025 анзи уæнгæ бюджетон æфстæуттæ райста 3,8 миллиард соми. Æхца æрбарвистонцæ алли хузти, зæгъæн, инфраструктурон бюджетон, къазнайади сæрмагонд æма инфраструктурон æфстæутти хузи. Лæвæрд æрцудæнцæ транспорти, цæрæнуатон-коммуналон хæдзаради æма цæрæнуæттæ аразуни къабæзти проекттæн.

Æмбурди архайгутæ ’рдзурдтонцæ Дзæуæгигъæуи цæрæнуæтти арæзтадæ æма Дигорай сахари донæфсадæн хизæгтæ раййевун, Дзæуæгигъæуи муниципалон маршруттæ æма региони муниципалон маршруттæмæ æхсæнадон транспорт балхæнуни гъуддæгутæбæл. Республики социалон-экономикон ирæзтæн финансон фæрæзнитæ радех кæнуни фарстамæ раздахтонцæ уæлдай æргом.

Æмбурди куд загъд æрцудæй, уотемæй бюджетон æма къазнайадон инфраструктурон æфстуæттæй æма æндæр федералон фæрæзнитæй пайда кæнун фадуат ратдзæнæй, цæмæй кусти нæуæг бунæттæ фæззиннонцæ, цæргути царди уавæртæ фæххуæздæр уонцæ, экономикон ирæзт ахедгæдæр уа.

Еумæйаг гъуди адтæй: гъæуама еугур федералон фæрæзнитæй дæр пайда кæнæн, уони фæрци лухгонд цæудзæнæнцæ социалон-экономикон фарстатæ. Проектти хъæппæрес равдесгутæ гъæуама лæмбунæг кæсонцæ, куд æнхæстгонд цæунцæ, уомæ.

ПРОФИЛОН КЪЛÆСТÆ – ÆРИГÆНТТÆН АГЪАЗГÆНÆГ

Цæгат Иристони 350 фулдæр фиццагкъласони иссæнцæ æзмæлд «Уæрæсей цæргæси бæдæлттæ»-йи иуонгтæ.

Цæгатиристойнаг скъолати косунцæ 479 профилон æма профили агъоммæ 700 къласи. Анзæй-анзмæ аци кълæсти нимæдзæ фулдæр кæнуй.

Цæттæкæнуйнади къабази нимæдзæ дæр ирæзуй. Аци гъуддаг цæмæй æнтæстгинæй цæуа, уомæн агъаз кæнунцæ национ проекттæ «Фæсевæд æма сувæллæнттæ», уæдта «Хуайраги æдасдзийнадæн-технологон ефтонгадæ». Ахургæнæндæнттæ æнтæстгинæй æнхæст кæнунцæ «Наукæ-регионтæмæ», «Исонибони код», «Экономики уæлдæр скъола» æма æндæр уæхæн программитæ.

Республики экономики райрæзти пайдайаг къабæзти ке байгон кодтонцæ, скъоладзаутæн, еци сæрмагонд кълæсти амондзæнæнцæ туризми æма фусунуатон бизнеси гъуддæгутæ. Агрокълæстæ кæми косунцæ, нуриуæнгæ уæхæн скъолати нимæдзæ исхъæрттæй æстдæсей уæнгæ.

Скъоладзаути исонибони  циуавæр дæснийадæ равзарун фæндуй, нур сæ ахуради рæстæг, уой исбæрæг кæнунбæл педагогтæ архайунцæ зæрдиагæй.

«ИРИСТОЙНАГ КУЛЬТУРÆН ПАЙДА КУД ХÆССÆН!»

Августи кæрони республики культури министрæй нисангонд æрцудæй Гудиати Батраз. Уой размæ куста Цæгат Иристони Хетæгкати Къостай номбæл паддзахадон университети гъомбæладон кустæн æма социалон политикæн проректорæй.

Нæуæг министр радзурдта нуртæккæ къабази æнæмæнгæ райаразуйнаг фарстатæ циуавæр æнцæ, Иристони искурдиадæгин фæсевæди хæццæ æ куст куд араздзæнæй, уони туххæй. Гудий-фурт куд нимайуй, уотемæй сæйрагдæр æй кæронбæттæни хатдзæг:

– Университети косгæй, культури министради хæццæ æмархайд кодтан. Гъома, кусти фæззелæнтæ  мин зундгонд æнцæ, уой хæццæ ба ма аци бунатмæ мæ ку иснисан кодта Цæгат Иристони Сæргълæууæг, уæд мин бафæдзахста ведомстви куст фæййахедгæдæр кæнун. Гъæуама министрадæ фадуæттæ исараза, цæмæй адæми бон уа культури хæзнатæмæ хъæртун. Иннердигæй, культури еугур кустуæттæ гъæуама гъæугæ фадуæттæй, равналæнтæй уонцæ æнхæст…

Министр куд фæббæрæг кодта, уотемæй нуртæккæ культури косæги мизд æй ниллæг, мадта районти культури Галауантæ райзадæнцæ æнæ аллихузон ерхæфсæн равгитæй, гъæугæ мадзæлттæй. Гъома, нæ культури Хæдзæрттæбæл финстæй байзадæнцæ, культурæмæ барæ ке дарунцæ, фал уотемæй ба ’нцæ культурæгъæуагæ. Гудиати Батрази дзубандимæ гæсгæ, гъæуама дзæуæгигъæуккаг исфæлдистадон коллективтæ балцити цæуонцæ еугур районтæмæ дæр. Æ загъд æй:

– Нуртæккæ уæхæн программитæ аразунмæ бавналдзинан, цидæриддæр нæмæ культурон ахургæнæндæнттæ ес, уони студенттæмæ дæр фæдздзордзинан. Университети фæлтæрддзийнадæ мин фæййагъаз кæндзæнæй.

Куд ма загъта, уотемæй бал æхецæн фæббæрæг кодта фæсевæди хæццæ куст æма косæндæнттæн кадртæ цæттæ кæнуни мадзæлттæ аразун.

– Гъома, дзубанди айдагъдæр артисттæбæл нæ цæуй, фал æндæр дæснийæдтæбæл дæр. Зæгъæн, техникон дæснийæдтæбæл. Музейти нæ фагæ кæнуй гидтæ æма экскурсоводтæ. Искурдиадæгин фæсевæд нин нæ фагæ кæнунцæ. Цалдæр хъæппæреси фегъосун кæнунмæ гъавæн республики Сæргълæууæг æма Хецауадæн.

Ирон театри райарæзти туххæй дæр загъта  æ гъудитæ. Раздæр ци æхцай бæрцæ иснисан кодтонцæ æ бундорон цалцæгæн (300 миллион соми), е æгæр ниллæг разиндтæй. Ирон театр бахæсдзæнæнцæ федералон программæ «Культури ирæзт»-мæ. Æ цалцæгæн федералон бюджетæй фæрæзнитæ радех кæндзæнæнцæ 2027 анзи. Министри дзубандимæ гæсгæ си, Гæздæнти Гайтой номбæл фæсевæдон киунугæдони уавæр, гъæуама ма исæвзура.

Гудий-фурт культури министри бунат ахæссуй нерæнгæ дууæ къуæрей бæрцæ, бабæрæг кодта къабази цалдæр косæндони. Æхецæн хатдзæгтæ искодта:

– Мах нæхе ахид расайæн, гъо, æцæгæйдæр, Иристон гъæздуг æй культурон хæзнатæй, Дзæуæгигъæу ба ’й Кавкази культурон сæйраг сахар. Нæ адæм дæр искурдиадæй гъæуагæ нæй. Фал нæ бон æй алцидæр фесафун. Еци барæ ба нин  нæййес, нæ фидтæлтæ нин ци хæзнатæ ниууагътонцæ, уони куд гъæуама фесафæн? Еумæ бавналæн, иристойнаг культурæн пайда æрхæссæн, – уæхæн æй нæуæг министри фæдздзурд.

Аци фарси æрмæгутæ Цæгат Иристони Сæргълæууæги æма Хецауади, уæдта ведомствити пресс-службити игъосункæнуйнæгтæмæ гæсгæ бацæттæ кодта ХЕКЪИЛАТИ Маринæ.