МАМУКЪАТИ Хъазбег

«Рохс æууæнкæ æма фæлмæн уарзт…» Аци рæнгъæ раздзурди сæргондæн хумæтæги нæ райстон, Руслани киунугæ «Къурцдзæвæн» кæмæй игон кæнуй, еци фиццаг æмдзæвгæй («Киунугæкæсæгæн»). Раст зæгъгæй мæмæ уотæ кæсуй, æма ин æ алли æмдзæвги дæр иссерæн ес, циуавæрфæнди сæргонд дæр кæмæй исфедауа, уæхæн рæнгъитæ. Фал мæмæ аци рæнгъæ цæмæндæр гæсгæ уæлдай аййевдæр фæккастæй. Æмдзæвгæй ма дæнцæн æрхæсдзæнæн скъуддзаг, цæмæй ирддæрæй æвдист æрцæуа поэтæн æ уоди хъарæ, уæдта ма, е ’мдзæвгитæ тухарæзт ке нæ ’нцæ, фал зæрди арфæй ке игурунцæ, Хуцауи комитæф сæмæ ке хъæртуй, ейæ.

Руслан Хуцаубæл ке æууæндуй, е ин е ’скурдиади æнæрхусгæ тæмæн кæнуй никки парахатдæр, арфдæр, бæрзонддæр æма зæрдагайгæдæр. Цæститæбæл рагъазуй, цума поэтмæ не ’Скæнæги дуйнейæй, Уоддонæй, изæдтæ æртахтæнцæ æма æрцардæнцæ æ зæрди æма е ’мдзæвгити, æндæра имæ дуйнети агъаззагдæр, дуйнети федауцæ, изæдти æмсæр мади туххæй мæнæ ауæхæн æмбесонди рæнгъитæ куд райгурдæй:

Æ мадæн ка лæдæрдтæй æ рунтæ,

Ка фæллæудтæй æ сæргъи урдуг,

Еунæг е ниууагъта гъæздуг бунтæ,

Еунæг е ниууагъта берæ мулк.

Бабочити Руслани поэзи æй берæкъабазгун: арв æма зæнхи сосæгтæ, царди къумæлхийтæ, æ райдайæн æма æ байдауæн, дзенет æма зиндонæ, Хуцау æма Ибилиси ’хсæн тох, уарзт æма маст, зæрдирохс æма гъезæмæрттæ, уодæгас дуйней дессæгтæ… Поэт-пахампар ци дессæгтæмæ æ гъос æрдаруй, уонæн уоди урзæй фæууинæн ес æмдзæвгæ «Уодæгас дуйне»-й рæнгъитæ кæсгæй:

Дзоруй и сау зæнхæ, дзорунцæ и æрвтæ,

Дзоруй сатæг сæумæ, дзоруй æнхъуæт рæфтæ.

Дзорунцæ и хуæнхтæ æма и цъæх фæзтæ,

Дзорунцæ и мæрдтæ дессæгтæ, тæмæстæ…

Бабочити Руслани æмдзæвгити  туххæй дæр зæгъæн ес берæ рæсугъд гъудитæ. Æма, æвæдзи, поэзиæртасгутæн киунугæ агъазиауи агъаз фæууодзæнæй уацтæ æма монографитæ ниффинсунæн. Æз ма ракæндзæнæн, киунугæн сæр ка равардта, еци æмдзæвги кой. «Къурцдзæвæн»-æй игъусуй поэти уоди гъезæмайраг цъæхахст, къурцдзæвæнмæ æрцудæнцæ æ цийнæ æма æ фæсмон, æ царди уалдзæг æма æ фæззæг, æма ин нæдæр æрлæууни рæуонæ нæбал ес, нæдæр ба райампъези рæуагæ:

Мæ гъуддæгтæн цæфсуй сæ бугъгалæн,

Игуруй æ сау хъуæци мæ нет.

Мæ цийнæмæ мæ зин рауозгалуй,

Ракæнуй нифси тæрних сор хед…

Руслани поэтикон æвзаг æй æмбесонди рæсугъд, гъæздуг, науæргин. Ейæ бæрæг даруй, нури уалæнгæ ци берæ æмдзæвгитæ ниффинста, уонæбæл дæр. Аци нæуæг киунугæ – дæс анзей бæрцæ фæллойнæ – æй агъазиауи æвæрæн дигорон поэзи æма дигорон æвзаги хæзнадонæмæ. Æхсæрдзæнау æ рæнгъитæй аллирдæмæ рæдзæхсæнтæ кæнунцæ десæмесон метафоритæ, æрдхуæрæни сорæттæ, нивесийнитæ. Поэт дæсни пайда кæнуй æвзаги гъæздугдзийнæдтæй, рагон дзурдтæй. Адæмон æвзаги уедæгтæ æрвæрттивдтитау цæхæр калунцæ йе ’мдзæвгити уодагайæн рæнгъитæй.

Руслани поэзий нæййес еунæг фæлдемæн рæнгъæ дæр, алци дæр си æнхæст æй уæларвон гармоний фарнæй. Æ фулдæр æмдзæвгити, мæнмæ гæсгæ, æрахæста Малити Геуæргий поэзий бацæуæнтæ æма рацæуæнтæ. Æма нæ разагъди лæг Абайти Васо Геуæргий туххæй ци баргин гъудитæ загъта, етæ, цума, загъд æрцудæнцæ Бабочити Руслани туххæй дæр:«Вслушайтесь в эти стихи. Раньше чем доходит до сознания их смысл, они уже покоряют своим чарующим ритмом и звучанием». В них – «тайна певучего дигорского стиха».

Хъæбæр берæ æмдзæвгитæй уæлдай ма «Къурцдзæвæн»-и киунугæкæсæг æхсицгонæй бакæсдзæнæй сонетти бид «Цард» æма цубур трагикомеди-кадæнгæ «Уотæ нæ ’й?» Гъема киунугæкæсгути размæ фæндараст кæнæд аци агъазиауи хæзна! Къурцдзæвæн ба Русланæн арви игон дуар ци феста, æма ма уордигæй никкидæр берæ нæуæг уадзимистæ ци райвулонцæ æма нæ еугурей зæрдитæ дæр ци барохс кæнонцæ, еци устур фарнæ Дуйнетæ Искæнæг махæн дæр æма поэтæн дæр балæвар кæнæд!