Рахесæй галеуæрдæмæ: СИХЪОТИ Хъазбеги фурти фурт Заурбег; ТАМАТИ Таймораз, турнири уæлахездзау; СОСРАНТИ Жаннæ, турнир исаразæг; СЕХЪОТИ Хъазбеги фурт Максим; ТАМАТИ Илья, Хæзнидони скъолай ахурдзау.

Хуæрзгæнæг, дан, хуарз нæ еруй. Уæхæн загъд ахид фегъосæн ес, фал е раст нæй. Хуарз ка лæдæруй, е ин æ гæнæгæн дæр аргъ кæнунгъон фæууй. Нæ адæммæ ма ес уæхæн загъд дæр: «Уодибæстæ кæмæн искæнай, е дæ балæдæрдзæнæй…»

Фал еугур зæгъдтитæй, махмæ гæсгæ, рæстмæ дæр æй мæнæ ауæхæн загъд: «Лæг гъæуама хуарздзийнадæй ести исараза уæлæбæл!..» Æма уæхæн зундирахастæй æнхæст ке уодигъæдæ адтæй, уонæй еу – хæзнидойнаг курухон лæг Сехъоти Хъазбег. Кæд, гъулæггагæн, абони не ’хсæн нæбал æй, уæддæр дзилли ’хсæн æ рохс ном нерæнгæ дæр ма цардгъон æй æ кæддæри арфиаг фæллæнттæй.

Уомæн бæлвурд æвдесæн иссæй, хуæрзæрæги æ райгурæн Хæзнидони æ номерæнæн ци дзиллон мадзал арæзт æрцудæй, е дæр – Цæгат Иристони шахмæттæй гъазуни ветеранти ’хсæн турнир. Мадзал æцæгæй дзиллон рауадæй – архайдтонцæ си фондз æма инсæй шахматисти, уой дæр айдагъ нæхе республикæй нæ, фал синхаг Кæсæг-Балхъарæй дæр. Сæ карæ – æртинсæй анзи æма уомæй хестæр. Еристæн сæйраг тæрхонгæнæг ба адтæй Едзити Владимир.

Аци арфиаг гъуддаг исаразунбæл ба зæрдиагæй байархайдта Сехъой-фурти æмгъæуккаг, зундгонд журналист æма телеуинунадон амонæг Сосранти Жаннæ.

Турнир игон кæнуни фæлгæти Хæзнидони астæуккаг скъолай дзиллон мадзæлттæ аразæн зали, цитгин уавæри скъолай музейæн лæвæрд æрцудæй Сехъоти Хъазбеги ном, уæдта ма игонгонд æрцудæй къæйдорæй конд æ номерæнæн мемориалон фæйнæг. Еци цитгин гъуддаг банхæст кæнуни барæ лæвæрд æрцудæй Хъазбеги фурт Максимæн. Фæстæдæр иуазгутæ æма архайгутæ байвардтонцæ Сехъоти Хъазбеги циртдзæвæнбæл деденгути бæститæ.

Сехъоти Хъазбег Хæзнидони гъæуи астæуккаг скъолай куста уруссаг æвзаг æма литератури ахургæнæгæй. Æ ном гъæуккæгти зæрдити байзадæй, куд дæсни, фæлмæнзæрдæ ахургæнæг айдагъ уотæ нæ, фал ма куд, кæстæр фæлтæрти рæстмæ гъомбæлгæнæг, царди федауцæ нæдтæбæл рæствæндаггæнæг хестæр, æцæг æмбалеуæг син ке кодта, уомæ гæсгæ. Боллоти Хъазбеги имисуйнæгтæмæ гæсгæ, 1966 анзи, «Юпитер», зæгъгæ, ци къуар исаразта, уордæмæ æрбамбурд кодта ахуркæнуйнæгти. Еци къуари нисанеуæг адтæй, фиццагидæр ирæзгæ фæлтæри ’хсæн гъомбæладон-патриотон куст æнхæст кæнун. Æма еци гъуддаги устур æнтæстдзийнæдтæ æфтудæй сæ къохи. Уомæй уæлдай ба Сехъой-фурт кæстæртæн ахид аразта балцитæ хуæнхбæсти цæмæдесаг рауæнтæмæ, уарзун син кодта æрдзæ, амудта син хе куд дарун гъæуй æнæнгъæлæги цаути рæстæг. Зæгъæн æнæ сирниктæй куд ес гæнæн арт иссодзунæн, хуæруйнаг искæнунæн, кенæ багъæуаги сахатти фиццаг медицинон агъаз раттунæн ци мадзæлттæ аразун гъæуй, уони. Æ раздæри ахуркæнуйнæгти имисуйнæгтæмæ гæсгæ, нур дæр ма сæ деси æфтайуй сæ гъомбæлгæнæги нифсхастдзийнадæ æма лæгдзийнадæ, еунæгæй æ бон куд адтæй сæ еугуремæ дæр цæстдарун, еугуремæн дæр хай кæнун æ берæ зонундзийнæдтæй, алкæмæн дæр си хуарз фæуун…

Æнæ зæгъæн нæййес уомæн дæр, æма Сехъой-фурт æ ахуркæнуйнæгти ’хсæн ци гъомбæладон-патриотон куст кодта, уомæй сæ тулаваст кодта сæ рæстæгæй раст æма æнхæстæй пайда кæнунмæ, зæгъæн, разæнгард сæ кодта спорти архайунмæ. Сæ хæццæ ахид æхуæдæг дæр гъазта футболæй дæр, шахмæттæй дæр. Сехъоти Хъазбеги хъæппæресæй ма еци рæстæг арæзт æрцудæй бæстæзонадон музей, кæцими æмбурдгонд æрцудæнцæ нæ рагфидтæлти цардиуаги дзаумæуттæ, национ уæледарæс, цæмæдесаг архивон æрмæгутæ. Хъазбег кæд Хæзнидони гъæуи нæ райгурдæй, уæддæр æй зæрдиагæй уарзта. Уотæ зæрдтагон иссæй аци гъæу, æ фæсте ка байзадæй, æ еци цуппар фуртемæн дæр.

Аци кадгин мадзали цитгин иуазгутæ адтæнцæ: Ирæфи райони Устур Нихæси сæрдар Гуæцæлти Агубе, Хуасдзаути Тазрет, Хæзнидони гъæууон Нихæси сæрдар Чибити Олег, гъæуи сæрдар Гегкити Рамазан, астæуккаг скъолай раздæри сæргълæууæг Тубети Роберт, муггаги минæвар Сехъоти Олег, республикон журнал «Ирæф»-и сæйраг редактор Скъодтати Эльбрус, Уæрæсей Федераций æма Цæгат Иристони æскъуæлхт дохтир Хъулчити Æхсарæ.

Еристæ цудæнцæ швейцараг системи хузи фараст турнири контролон рæстæги, финддæс минутти еу партийæн, уæдта ма уæлæнхасæн дæс секъунди алли цудæн.

Турнири уæлахездзау иссæй Еугурадæмон шахмæттæй гъазуни федераций мастер Тамати Таймораз сахар Дигорайæй, дуккаг бунат райста Николай Рязанов Дзæуæгигъæуæй, æртиккаг бунат – Чамал Гедгафов Кæсæг-Балхъари республикæй. Уонæй уæлдай ма хуæздæр фондз гъазæгей номхигъдмæ бахаудтæнцæ Сергей Кулиев Цæгат Иристонæй æма Ануар Шаваев Кæсæг-Балхъарæй.

Еристи уæлахездзаутæ хуарзæнхæгонд æрцудæнцæ сæрмагонд Кубоктæй, майдантæй, Кади гæгъæдитæ æма æхцай премитæй. Уомæн дæр æнæзæгъæн нæййес, æма турнири еугур архайгутæ дæр райстонцæ аргълæвæрд очкотæ, уомæн æма еристæ официалон æгъдауæй арæзт æрцудæнцæ.

Турнири иуазгутæ æма архайгутæ байвардтонцæ деденгути бæститæ Устур Фидибæстон тугъди будуртæй сæ фуртти исæздæхунмæ æдæбонæ-æдæхсæвæ зæрдæдзоргæй æнгъæлмæ ка кастæй, еци мадтæлти номерæнæн гъæуи спортивон комплекс «СОЗО» рази ци циртдзæвæн ес, уобæл. Уой фæсте ба базонгæ ’нцæ Хæзнидони гъæуи цæмæдесаг бунæтти хæццæ. Турнири кæронбæттæни Хæзнидони культури артдзæсти коллективи архайгутæ адæми зæрдитæ барохс кодтонцæ концертон номертæй, скъоладзаутæ ба бакастæнцæ Сехъоти Хъазбегæн æхе финст æмдзæвгитæ.

Республикон журнал «Ирæф»-и сæйраг редактор Скъодтати Эльбрус иуазгутæн балæвар кодта журнали номертæ.

Куд зонæн, уотемæй, цийфæнди дзиллон мадзал исаразунæн дæр гъæуй материалон агъаз, уæлдайдæр нури рæстæг. Æма еци гъуддаги Сосранти Жанни фарсмæ ’рбалæудтæнцæ æма сæ агъази хай бахастонцæ Уанити Хъазбег æма Юрик, Хидирти Валери, Хæтæгти Алан, Дамбегти Риммæ æма Хъамболти Марат, кæци еристи фиццаг бунат байахæссæгæн балæвар кодта хъазар дорæй конд шахмæттæ. Æма син мах дæр, редакций номæй арфæ кæнæн: «Æгайтима уæ усхъæ бадарунмæ алкæддæр цæттæ айтæ, уæ хуарздзийнæдтæ Сослани æндури хузæн бæрæг фæддарунцæ… Жаннæ, ду ба мæнæ нур куд, уотæ кæддæриддæр уæлахезон уо алли гъуддаги дæр!..»

БИЧИЛТИ Алетæ