Юрий БУНИМОВИЧ

Дзæуæгигъæуи цæрæг, æфсæнвæндаги косæг Эммануил Бунимовичи хæдзарæмæ 1919 анзи 13 мартъий арфити хæццæ берæ адæм цудæй. Цийни хабари фæдбæл – аци адæмуарзон æма адæмæн уарзон бийнонтæ фæффулдæр æнцæ нæуæгигурд биццеуæй. Исхудтонцæ ’й Юрий. Цард цудæй, æ кæнон кодта, мадта сувæллон дæр ци кодтайдæ – ирæзтæй æ ниййерæг мади фæндæуагæ æнæнезæй, цардбæллонæй.

Ку рабайлæгъ æй, уæд фæскомцæдеси райкоми рекомендацимæ гæсгæ ахур кæнунмæ бацудæй Ейски æфсæддон-денгизон училищемæ, каст æй фæцæй 1940 анзи. Лейтенант Юрий Бунимович 1941 анзи мартъий æрвист æрцудæй Сурхтурусагин Балтий флоти авиацион хаймæ.

Уæди рæстæгути дуйней уавæр тæссагæй-тæссагдæр кодта, еугур бæлæхтæ аразæг иссæй фашистон Германи. Æ нацистон разамонгути сæ тогмондаг фæндитæй бустæги истæлтæг æнцæ – æнæгъæнæ Европæ сæ буни никкодтонцæ, фал уæддæр «æфсес» нæ зудтонцæ, мæнæ сирд тоги тæфмæ куд исæрра уй, уотæ мондагæй-мондагдæр кодтонцæ. Уогæ сæ сæйраг нисан бæрæг адтæй – Советон Цæдес. Æма се ’сæфти къахбæл ниллæудтæнцæ – 1941 анзи сæрди Германий тугъдмондаг разамонгутæ бавналдтонцæ сæ сау фæндитæ æнхæст кæнунмæ, 22 июни сæумицъæхæй æрбампурстонцæ Советон Цæдесмæ, æ ниддæрæн кæнуни фæнди хæццæ. Райдæдта Устур Фидибæстон тугъд.

Тугъди тæккæ райдайæни Балтий флот ци уавæри бахаудтæй, уæхæн уавæри уæд иннæ флоттæй еунæг дæр нæ адтæй. Фронт, фæскъилдун, флангтæ – еци еугур «бæрæггæнæнтæ» неци бæрæг дардтонцæ, флот цæмæй æнтæстгинæй архайа, уомæн ци фадуæттæ гъудæй, уонæй Балтий флот хъæбæр искунæг æй. Авиацибæл ба æвæрд адтæй флот гъæуай кæнуни, знаги денгизи дæр, сорзæнхæбæл дæр æма уæлдæфи дæр дæрæн кæнуни ихæс.

Юрий Бунимович тугъдæн æ фиццаг бæнттæй фæстæмæ æхе бавдиста зæрдæргъæвд æма бæгъатæр тæхæгæй. Иснисан æй кодтонцæ бомбардировщикти экипажи командирæй. Æхсæвæй-бонæй, фæллад гъуди дæр нæ кæнгæй, бомбитæ æма торпедитæй дæрæн кодтонцæ знаги наутæ, тугъдон-денгизон базитæ, знаги фестæг æфсæдти къуæрттæ. Уæди рæстæги ахидæй-ахиддæр газетти фæрстæбæл кой кæнун райдæдтонцæ Бунимовичи сахъ гъуддæгути кой. 1942 анзи мартъий Бунимович иссæй лейтенант, августи – хестæр лейтенант, 1943 анзи мартъий ба – капитан. Авиацион полкки фæскомцæдесон организаци партий рæнгъитæмæ бацæуни туххæй ин ци рекомендаци равардта, уоми финста: «Юрий Эммануили фурт Бунимович тугъдтити бавдиста, æцæг коммунист ке æй, уой…» Æма æцæгæйдæр уотæ адтæй. Мæнæ Бунимовичи туххæй минон-торпедон авиацион дивизий командир болкъон Сахаров куд финста: «За период Отечественной войны произвел 98 боевых вылетов на самолете ДБ-3 в глубокие и ближние тылы противника. Наносил бомбардировочные удары по военным объектам Хельсинки, Котка, Таллина… Летал на уничтожение танков и живой силы противника в районе южнее озера Самро, Ивановское, Липовское, по дороге Порхов-Дно, Псков-Мга. Бомбил корабли противника в портах Выборг, Котка, Таллин. 23 боевых вылета совершил на постановку минных банок на фарватерах Хельсинки, Котка, в проливе Биорке-Зунд. 15 раз летал на разведку восточной и северной части Балтийского моря и совершал крейсерские полеты с торпедой…»

Куд дæсни тæхæг, уотæ имæ фæззиндтæй торпедон атаки æхе тактикæ: знагмæ хъæбæр бахæстæг ун æма ’й æнæмæнгæй ниццæвун. Æхуæдæг дæр уотæ тох кодта, уæдта иннети дæр ахур кодта. Знагæн ци берæ зæрантæ æрхаста, уони нимайунæн берæ рæстæг гъæуй, уомæ гæсгæ си ранимайдзинан еуцалдæр – дони буни фæккодта æхсæз транспортон фæрæзни, танкер, дууæ гъæуайгæнæг науи, ниддæрæн кодта цалдæр хуæдтæхæги знаги аэродромти, уæлдæфон тугъдтити æргæлста æртæ хуæдтæхæги…

Тугъд тугъд æй, адæймаг си æхе бустæги кæми багъæуай кæндзæнæй. Юрий дæр еу æма дууæ хатти нæ фæццæф æй, уой хæццæ ба уæззау цæфтæ дæр, фал уæддæр æ тохуни гъуддагæй нæ фæццох æй. Æхсаргин тæхæгæн лæвæрд æрцудæй Сурх Турусай æртæ ордени. Советон Цæдеси Бæгъатæри ном ин цæмæй лæвæрд æрцæуа, уой фæдбæл ци гæгъæдитæ бацæттæ кодтонцæ, уонæми дивизий командир финста: «Гвардии капитан Бунимович в совершенстве владеет тяжелым бомбардировщиком-торпедоносцем, летает в любых метеоусловиях, днем и ночью. Смелый, решительный, инициативный и выносливый боец. Настойчиво ищет врага и уничтожает его.

За мастерски проведенные торпедные удары, за смелость и мужество, проявленные в боях, гвардии капитан Бунимович Юрий Эммануилович достоин высшей правительственной награды – присвоения звания Героя Советского Союза».

ССР Цæдеси Сæйраг Совети Президиуми Указмæ гæсгæ Советон Цæдеси Бæгъатæри ном Бунимовичæн лæвæрд æрцудæй 1944 анзи 22 январи. Фал еци æхцæуæн хабар сахъ тæхæг æхуæдæг нæбал базудта… 1944 анзи 14 январь устур цийни бон адтæй æнæгъæнæ Балтий флот, Ленинград гъæуайгæнгутæн – еци бон не ’фсæдтæ Ленинград æма Новгороди бунмæ æнтæстгинæй дæрæн кæнун райдæдтонцæ немуцаг-фашистон æрдонгти. Фал Бунимовичæн еци бон иссæй адзали бон. Еунæг бонбæл цуппæрæймаг хатт æздахтæй е æ тугъдон ихæстæ æнхæст кæнунæй. Неци лазæ имæ адтæй, уотемæй бæргæ æздахтæй, æцæг æ хуæдтæхæги бактæ ба артагæй исуæгъдæ ’нцæ. Бомбитæ кæбæл æркала, еци нисантæ агоргæй, уæдта знаги хуæдтæхгути хæццæ дæр тохгæ ке рауадæй, уомæ гæсгæ æгæр бафæстеуат æй уæлдæфи, аэродроммæ ба ма берæ тæхун гъудæй. Тухамæлттæй бахъæрттæй аэродроммæ, фал зæнхæбæл æрбада, зæгъгæ, уотемæй ба фудбæлах æрцудæй… Хуæдтæхæги командири цард уотæ æверхъау хузи фескъудæй…

1944 анзи 13 январи тугъдон ихæс æнхæст кæнгæй, гвардий капитан Юрий Бунимович тохи бацудæй, уæлдæфи æнæнгъæлти ци «Мессершмиттæ» фæззиндтæнцæ, уони хæццæ. Цуппар фашистон кунæггæнæги, еунæг советон бомбитæ-торпедитæхæссæги нихмæ. Тох адтæй цубур æма карз. Æхсаргин цæргæс æ хуæдтæхæг исаразта раззаг «Мессер»-и тæрнихмæ… Уалинмæ ин знаги нæмуг æ усхъæ расугъта. Фæстаг тухтæ æрæмбурд кæнгæй, капитан æ цæф хуæдтæхæг фæййаразта кунæггæнæг хуæдтæхæги базурмæ. Арв ниррохс æй фехæлди артæй æма дууæ хуæдтæхæги дæр зæнхæмæ æрхаудтæнцæ…

Æ тугъдон æскъуæлхтдзийнæдти туххæй æфсæддон тæхæг капитан Юрий Бунимовичæн 1944 анзи 22 январи ССР Цæдеси Сæйраг Совети Президиуми Указмæ гæсгæ лæвæрд æрцудæй Советон Цæдеси Бæгъатæри ном. Аци кадгин ном, Ленини орден æма майдан Сугъзæрийнæ Стъалу ин исаккаг кодтонцæ æ мæлæти фæсте.

Сурх Турусай æртæ орденей кавалер Юрий Бунимовичи байвардтонцæ Ленингради Волхови уæлмæрдти. Бæгъатæри ном хæссуй Стъараполи крайи сахар Пятигорски гъæунгтæй еу. Æ ном иронх нæй нæ райгурæн Иристони цæргутæй дæр – æримисунцæ ’й, искæнунцæ ин кадæ, уæлдайдæр ба æфсæддон намуси бæрæгбæнтти рæстæг. Аци анз æ райгурдбæл фондз æма фондзинсæй анзи ке исæнхæст æй, уой фæдбæл дæр, нæ зæрдæ дарæн, арæзт æрцæудзæнæнцæ номерæн мадзæлттæ.

 БАГАТИ Аврам