Нæ тогигъæнст нæдтæ… Ка ’й зонуй, кæмæдæр æгæр карз фæккæсдзæнæй нæ аци загъд. Фал нæ нæдтæбæл ци берæ æверхъаудзийнæдтæ цæуй, цæйбæрцæбæл адзалхæссæг иссæнцæ, уой туххæй æндæрхузи куд зæгъдзæнæ?!. Расагъæс кæнайтæ: аци анзи æрдæгмæ Цæгат Иристони нæдтæбæл æрцудæй 372 транспортон бæлахи, еуæндæс æма инсæй адæймаги си фæммард æй, 557 адæймаги ба си аллихузон цæфтæ фæцæнцæ. Зæгъун гъæуй уой дæр, æма еци транспортон бæлæхтæй авд æма æртинсæйеми бахаудтæнцæ сувæллæнттæ дæр, æхсæрдæс æма æртинсæй си фæццæфтæ ‘нцæ, уотемæй.

Мæнæ ци нимæдзти кой ракодтан, етæ нуртæккæ æндæр æнцæ – уæхæн бон, æвæдзи, нæ фæууй, æма нæ республики сахартæ æма гъæути гъæунгти, уæдта се ‘хсæн нæдтæбæл цидæр фидбилиз не ’рцудæй. Æма уой уингæй, нæ нæдтæ тогæйдзагæй-тогæйдзагдæр кæнунцæ, зæгъгæ, куд нæ бахъонц кæнæн!.. Уой фæдбæл абони нæ газети  мухур кæнæн еу æрмæг, уæдта ибæл идарддæр дæр ма дзоруйнаг ан… Кæдимайди ба нæ фæдес фегъосиуонцæ æма сæмæ багъаридæ, нæдтæбæл цæуни æдасдзийнадæ кæмæй аразгæ ’й, уонæмæ.

 

Нæ абони дзубанди ци уæззауæй-уæззаудæр хабæртти фæдбæл æй, уонæмæ гæсгæ зæрдæбæл æрбалæууй нæ разагъди Санати Семи таурæхътæй еу.

Аци алцизонагæ æма алциуинагæ лæг дзорун ба, дан, райдæдта æртæ мæйи ибæл ку исæнхæст, уæд.

Æма дин сабий еууæхæни æ авдæнæй гъæр кæнуй, цæмæй æй фæххæссонцæ Лæци Нихæсмæ. Æма уоми бадæг адæмæн ку зæгъидæ:

– Байгъосайтæ мæмæ мæнæ хуарз адæм, дессаги  фунтæ фæууидтон, æма уин сæ радзорон. Æзинæ ку бафунæй дæн, уæд мæ фуни зайуйнаг гадздзай сæрти бахизтæн, æма мæбæл æ губунæй æ къæбулатæ рæйдтæнцæ, æхуæдæг ба мæмæ не ‘систадæй».

Адæм æй фæрсунцæ:

– Е цæмæ цæуй, уой нин зæгъæ, Сем.

– Е ба уомæ цæуй, æма уæхæн рæстæг искæндзæнæй, æма кæстæр хестæрæн зунд амондзæнæй…

Уой фæсте Сем æ дуккаг фун дæр радзурдта адæмæн.

– Сæрак æма худзарм  бурдæнцæ бæласæбæл. Худзарм æ цъопмæ исбурдæй бæласæн, сæрак ба е ‘мбесæй рахаудтæй…

– Е ба ци уодзæнæй, Сем?

– Е ба уой нисан кæнуй, æма сау æма ездон нæбал уодзæнæй. Адæм æмхузон исуодзæнæнцæ. Уæхæн рæстæг искæндзæнæй æма адæми хъаурæ нæбал уодзæнæй, фал хуæнхти цъæсгитæ кæндзæнæнцæ, арви урухи тæхдзæнæнцæ æма хуæдтолгæ уæрдунти баддзæнæнцæ.

Сем æ фуни цитæ фæууидта, уонæн сæ еугурей кой нæ кæндзинан, фал си еуей туххæй уотæ зæгъæн: æцæгæйдæр, адæм хуæдтолгæ уæрдунти бадун байдæдтонцæ. Уой дæр сæбæл уоййасæбæл исæхцул æнцæ, æма æнæ уонæй син цард неци адæ кæнуй – раст сабий æнæ гъазæнтæй бухст куд нæ фæразуй, уотæ хестæртæ дæр мондагæй-мондагдæр кæнунцæ хуæдтолгитæбæл. Æма син кæд цидæр зæрдæхцæуæндзийнадæ фæххæссуй, уæддæр гъуддаг еу афони ба сæ еци тулавастдзийнадæ кæрззилд никкæнуй адзалхæссæгæй – сæхецæн дæр æма æвуд адæмæй беретæн дæр…

Уой нæ еугурдæр ку уинæн: нæ нæдтæбæл куд фулдæр кæнунцæ хуæдтолгитæ, уотæ фулдæрæй-фулдæр кæнунцæ уой фудæй æверхъау цаутæ, берæ адæм си бастъæлуй, уотемæй. Æма еци уавæр иссæй еугурпаддзахадон сæринез. Кутемæй си фæййервæзæн, зæгъгæ, уой фæдбæл берæ аллихузон мадзæлттæ арæзт бæргæ цæуй, фал уоййасæбæл нæ фæррæстмæ унцæ…

Аци гъуддаг куд нæ тухсун кæнуй, нæдтæбæл хуæдтолгитæбæл цæуæг адæми.

 

НÆУÆГДЗИЙНАДÆ РÆУÆГДЗИЙНАДÆ ХÆССÆГ КУ НÆ УА…

 

КЪЕСАТИ Владимир, хуæдтолгæ тæрæг:

– Алли бон дæр мин цæугæ рауайуй «Æрхонки зилд» ке хонунцæ, еци надбæл æма си еудадзугдæр баййафун, ка си искъупхæ уй, уæхæн берæ хуæдтолгитæ. Мадта уоми еу тегъæй иннемæ цæмæй байервæзай, уой туххæй дæр дæ гъæуй дæ сæр разелæ-базелæ кæнун, цæмæй æдасæй бауайай, уомæ гæсгæ. Мæнмæ гæсгæ уойбæрцæ берæ хуæдтолгитæ кæми дууердæмæ кæнунцæ, уоми æнæмæнгæ гъæуй светофор. Раздæр си бæргæ адтæй, æма уæд хуæдтолгити цуд дæр уагæбæл æвæрд адтæй, нур ба тох цæуй æз фæрраздæрунбæл. Уотемæй ба светофортæ æргъуди кодтонцæ нæдтæбæл æдасдæрæй цæуни туххæй. Æма æвæрд ци гъæунгти тегътæбæл æнцæ, уоми алкæддæр уавæр нивæбæлдæр фæууй. Раст зæгъун гъæуй, не ‘хсæн разиннуй уæхæн æнæсæрфат рульбæлбадгутæ, кæцитæн уæлдай нæй, айдагъдæр багæпп кæна, ескети нæдтæ къуæргæй. Фал махæн ба уæхæн уавæрти зин косæн æй.

ТУАТИ Геуæрги:

– Нур финддæс анзей бæрцæ цæун айдагъ нæхе Иристони нæ, фал æнæгъæнæ Уæрæсей хонсар хаййи нæдтæбæл дæр. Мæхуæдæг æвдесæн дæн, фæстаг рæстæгути хуæдтолгити нимæдзæ куд фулдæр кæнуй, нæдтæбæл ба цæйбæрцæбæл зиндæр цæуæн иссæй, уомæн. Уомæ гæсгæ ба нæдтæбæл цæуни фæдбæл ци фæлварæнтæ конд цæуй, уонæмæ кæсун гъæуй лæдæраги цæстæй. Нæ сахари «зæронд хаййи»  гъæунгтæ æ рæстæги уотæ æвæрд æнцæ æма син нуртæккæ фæуурухдæргæнæн неци хузи ес. Уомæ гæсгæ ба хинцун гъæуй еци уавæртæ. Нæдтæбæл цæуни æдасдзийнади туххæй ци фæлварæнтæ арæзт æрцæуй, етæ фулдæр хæттити хуæздæрæрдæмæ нæ рауайунцæ.  Компьютертæй модельтæ аразун æма уордигæй хатдзæгтæ кæнун фагæ нæй нæдтæбæл цæуни уавæр фæххуæздæр кæнунæн, æнæмæнгæ гъæуй адæми гъудимæ æригъосун æма нимайун  дæр,  ци нæ фæууй, æма уони зæгъуйнæгтæ гъуддагæн агъазгæнæг разиндзæнæнцæ.

ТАУАСИТИ Тотраз, уæзласæн хуæдтолги шофер:

– Нæдтæбæл æдасæй цæуни фæдбæл ци фæлварæнтæ арæзт цæуй, етæ еугурæй пайдахæссæг нæ разиннунцæ, гъулæггагæн. Практикæ уомæн хуарз æвдесæн æй. Æрхонки фæззелæни светофор рандæ кодтонцæ. Хуæдтолгитæ уотæ нæбал къупхæ кæнунцæ еу рауæн, фал уой хигъдмæ ба фæндаггон фидбилизтæ ‘рцудтити нимæдзæ ба фæффулдæр æй.

Нур ба Китайаг фæзи дæр гъавунцæ светофортæ исесун, фал адæм ба мæти бафтудæнцæ, надбæл цæхгæрмæ куд хездзæнæнцæ, уой фæдбæл. Хецæуттæ унаффитæ рахæссунцæ, еуæй-еу хатт гъуддагбæл кæронмæ нæ рагъудигæнгæй. Фулдæр хинцун гъæуй рахаст уагæвæрдтитæ сæ фæдбæл ци фæстеугутæ расайдзæнæнцæ, уони.

ÆЛБОРТИ Аринæ:

– Раздæри рæстæгути хæццæ рабаргæй, нуртæккæ нæдтæбæл цæуни уавæр бустæгидæр исæндæрхузон æй. Мæхуæдæг æвдесæн фæуун, шофертæй беретæ куд фæййархайунцæ сæ хуæдтолгитæ æхсæн-мæхсæнти рацæвунбæл, мæнæ цума, ранæхстæруæвæг поезди фæстаг вагонмæ багæпп кæнунмæ фæгъгъавунцæ, уой хузæн.

 Мæнмæ светофортæбæл цæун пайдайагдæр гъуддаг кæсуй. Сувæллæнттæй дæр нæ скъолати уотæ ахур кодтонцæ. Уæдта фестæгдзæугутæн дæр е æдасдæр æй. Нæ сахари ба берæ ес зин бахезæн бунæттæ, фал сæмæ кæсæг ба нæййес.

 

НИМАЙУНТИ НИМÆДЗТÆЙ НИМАДДÆР ГЪÆУАМА АДÆЙМАГИ КАРНÆ УА

 

Нæуæгдзийнæдтæ ку нæ фæррæстмæ унцæ, уæд сæ исаразгутæ бабæй архайун байдайунцæ  нæуæг æндæр ести æргъуди кæнунбæл. Мæнæ нуртæккæ дæр бабæй дзиллон хузи дзубанди цæуй нæдтæбæл цæуни æдасдзийнади нæуæг стратегибæл. Æ сæйраг нисанеуæг – нæдтæбæл адзали цаутæ фæмминкъийдæр, кенæ ба бустæги искунæг кæнун.

Раздæри стратеги куста 2018 анзæй ба фарни уæнгæ. Æ ихæс исæнхæст кодта, зæгъгæ, нимад бæргæ цæуй, фал уобæл зинтæй исарази уæн ес. Нæдтæбæл ци адзали цаутæ ‘рцæуй, уони бæрцæ нимад цæуй хуæдтолгити бæрцæмæ гæсгæ. Æма, зæгъæн, фарæ 10 мин хуæдтолгемæ гæсгæ фæммард æнцæ 2,28 адæймаги – гъома, æрцæуйнаг ци бæрцæ æнгъалдтонцæ (2,36), уомæй минкъийдæр. Æцæг ами уой дæр нимайун гъæуй, æма уæди рæстæги зингæ фæффулдæр æй хуæдтолгити бæрцæ дæр.

Цийфæнди «нифсдæттæг» ку уонцæ официалон статистики бæрæггæнæнтæ, уæддæр нæ уони еумæйагдзийнадæ гъæуама æгириддæр ма сабур кæна. Еци еумæйаг нимæдзтæй нин зæрдристагдæр е æй, æма еци адзали цаути бастъæлунцæ бæлвурд адæймæгутæ – нæ хеуæнттæ, нæ зонгитæ, нæ хъазари-хъазардæртæ.

Гъе уомæ гæсгæ ба нæ уоййасæбæл устур сагъæси æфтауй, нæдтæбæл ци фидбилизтæ æрцæуй, уони нимæдзæ. Зæгъæн, фарæ нæдтæбæл ци фидбилизтæ ‘рцудæй, уонæми фæммард æй 14 403 адæймаги, уæззау цæфтæ ба си фæцæй 164754 адæймаги. Уæлдай æверхъаудзийнадæ ба е æй, æма 2018-2024 æнзти нæдтæбæл адзали цаути фæммард æнцæ, цæуæт исæнтæсун кæнунгъон кари ка адтæй, уæхæн берæ æригон силгоймæгтæ – уой фудæй нæ бæсти рæстæмбес нимадæй дуйне рохс нæбал фæууидтонцæ исæнтæсуйнаг инсæй мин сувæллони.

Специалисттæ куд зæгъунцæ, уомæ гæсгæ нæдтæбæл фидбилизтæ ‘рцудтити нихмæ ес ахедгæ мадзæлттæ аразæн.
Æма сæ гъæр дæр бæргæ кæнунцæ, фал сæ игъосæг ба нæййес. Фиццагидæр хуæздæр кæнун гъæуй нæдти æма уонæбæл цæуни еумæйаг уавæртæ, иннемæй  гъæуй къæрцгъосдæрæй кæсун, нæдтæбæл фидбилизтæ цæй фудæй æма кутемæй æрцудæнцæ, уомæ, æма исбæлвурдгонд хатдзæгтæмæ гæсгæ ба нисан кæнун мадзæлттæ, цæмæй уæхæн цаутæ æстæндæр цæуонцæ, уомæн.

Нæдти уавæри туххæй ба уотæ зæгъун æнгъезуй, æма раздæри стратегий комкоммæ куд финст адтæй, уотемæй нæдтæбæл æрцæуæг транспортон фидбилизти фæдбæл арæзт гæгъæдитæй алли дуккаги дæр амунд цæуй нæдти бустæги æдзæллагдзийнадæ. Нæуæг стратегий нæдти хуæрзгъæдæдзийнадæмæ æргом уоййасæбæл æздæхт нæ цæуй. Фал æркæсуйнаг æй мæнæ ауæхæн хабар: нæдтæбæл ци адæм фæммард унцæ, уонæн сæ цуппæрæймаг хай рауайуй, хуæдтолгæскъæрæг æхе надæй е ‘рбакомкоммæ ‘рбацæуæг транспортон фæрæзни надмæ ке рахезуй, уомæ гæсгæ. Мæнæ ци документи кой кæнæн, уоми уотæ загъд ес: «Нæдтæбæл транспортон фидбилизтæн сæ дууæ æртиккаг хаййи æрцæунцæ, комкоммæ ‘рбацæуæни надмæ рахезуни барæ кæми ес, уæхæн рауæнти. Фулдæр хæттиты (цаутæн сæ 70 проценти) шофертæ сæ разæй цæуæг хуæдтолгæбæл фæййеуварс кæнунбæл гъавгæ дæр нæ фæккæнунцæ…»

Мадта уæд шофертæ сæ нихмæ ‘рбацæуæг хуæдтолгити надмæ цæмæн рахезунцæ? Махмæ гæсгæ, æвæдзи, уой фудæй, æма сæхе надбæл æгæр берæ къæхтитæ æма хъинцгæнæнтæ ке фæууй, кенæ ба надбæл надамонæн хæнхитæ хæрæ-уæрæ нисангонд ке фæуунцæ, уой бæлахæй.

 

ЕУГУР ПАДДЗАХАДÆН ДÆР ÆМА НИ АЛКÆМÆНДÆР АХСГИАГ ФАРСТАТМÆ – ФУЛДÆР ГЪОСДАРД

 

Специалисттæ куд нимайунцæ, уотемæй нæдтæбæл цæуни æдасдзийнади домæнтæ цæмæй æнхæстгонд цæуонцæ, уой туххæй  фиццагидæр гъæуама уонцæ гъæугæ хузи лигъз, уæдта сæбæл ци хæнхитæ фæууй, етæ дæр уонцæ раст. Надамонæг нисантæй дæр берæ аразгæ ‘й – етæ гъæуама уотæ сагъд уонцæ, цæмæй агъазгæнæг уонцæ нæдтæбæл фидбилизтæн æгириддæр не ‘рцæунæн. Нæуæг стратегий амунд цæуй, кутеймæти гъæуама минкъийдæргонд цæуонцæ транспорти уолæнти цæуæг фæрæзнити æскъæргути хæлхъойтæ адæм æма фонсласæн хуæдтолгитæ ‘скъæргути медастæу, хецæнæй цæуæн равгитæ син уа. Мадта фестæгæйдзæугутæн дæр исаразун гъæуй кенæ сæрмагонд хедтæ, кенæ ба зæнхи бунти цæуæнтæ, надбæл «зебритæ» ке хонунцæ, уони бæсти.

Ци хъор кæнуй уæхæн фадуæттæ аразунæн уæлдай тæссагдæр ци рауæнти фæууй, уæхæн рауæнти, уæлдайдæр ба фæссахарти? Махмæ гæсгæ, надбæл æнæфидбилизæй цæуни фарстатæ æнхæст кæнунæй ихæсгин ка ‘й, еци хецæуттæн нæ фагæ кæнуй рауон-циуондзийнадæ. Гъуддаг уой медæгæ ‘й, æма хуæдтолгитæ ци нæдтæбæл цæунцæ, етæ дехгонд цæунцæ сæрмагонд кълæстæбæл. Уæлдæр къласмæ хаст ци нæдтæ цæунцæ, уонæбæл гъæуама æнæмæнгæ уа хецæнгæнæн хæнхитæ æма сæбæл  фестæгæйдзæугутæ фестæгæй цæхгæрмæ ма цæуонцæ. Дæлдæр кълæстæмæ ци нæдтæ хаст цæунцæ, уонæмæ ба уæхæн домæнтæ æвæрд нæ цæуй. Уомæ гæсгæ ба проекттæ аразгутæ сæхемæ уæлдай ихæстæ æма уæлдæй хæрзтæ нæ райсдзæнæнцæ. Уой фудæй ба уæхæн «æлгъист» рауæнти  исæвзуруй уæхæн уавæртæ, æма си хуæдтолгитæ сæ кæрæдзебæл исцурæвæрæ унцæ, сæхе пурхæ кæнунцæ. Уæхæн уавæрти алли къуæре дæр æнæрцæугæ нæ фæууй адæймаг кæми нæ бастъæла, кенæ ба кæми нæ фæммард уа, уæхæн фидбилизтæн.

Федералон нисанеуæг кæмæн ес, еци нæдтæмæ ахиддæр цæстдард цæуй, ахиддæр сæ цалцæг кæнунцæ. Фал етæ, уæлдæр къласмæ хаст ка цæуй, уæхæнттæ ‘нцæ, муниципалон нæдти уавæрмæ рахаст ба бустæгидæр æндæрхузи æй.

Æма нæ зæрдæ дарæн, исонибони нæдтæбæл цæуни æдасдзийнади нæуæг фæткитæ æма æгъдæуттæ ку æрфедар кæнонцæ, уæд еци нæдтæ дæр гъæугæ цæстдарди уавæртæ син исаразунæй гъудигонд ке ‘рцæудзæнæнцæ, уобæл. Уотемæй  фадуат фæууодзæнæй бунæттон бæрнон косгутæн, уæлдæр æма дæлдæр кълæстæмæ нæ кæсгæй, нæдти уавæртæ цæхгæр фæххуæздæр кæнунæн. Уогæ хецæн регионти нерæнги еци архайд рапарахат æй. Уомæ гæсгæ уотæ зæгъун æнгъезуй, æма алцидæр баст æй, хецауади архайд цæйбæрцæбæл рæстмæзундæй арæзт цæуй, уой хæццæ.  Цæмæй еци куст еудадзугон исуа, уой туххæй ба гъæуй гъос фулдæр æрдарун, еугурпаддзахадон ахедундзийнадæ кæмæн ес æма нæ еугуремæн дæр цардгъондзийнади нисанеуæг ка ‘й, еци гъуддагмæ, æма уæд фæндаггон фидбилизти бæрæггæнæнтæ дæр цæхгæр кунæгдæр кæнун байдайдзæнæнцæ.

 

БАЙАРХАЙÆ БÆЛАХИ БАХАУÆГÆН ФÆЙЙАГЪАЗ КÆНУНБÆЛ!..

 

Надбæл транспортон фидбилиз кæми æрцудæй, уоми ку разиннай, уæд, ка си бахаудтæй, уой (кенæ уони) фæййервæзун кæнунæй ихæсгин ни æй алкедæр. Сæйрагдæр – кæд дæ бон æй æма арæхсис, уæд медицинон æгъдауæй фæййагъаз кæнæ.

Мæнæ уæлдæр ке кой ракодтан, еци нæдтæбæл цæуни æдасдзийнади раздæри стратегий куд амунд адтæй, уотемæй федералон æма, феддонтæ ци нæдтæбæл есунцæ, уоми фидбилизæрцуди фæстеугутæ дзæвгарæ тæссагдæр æма уæззау фæуунцæ, уæхæн нæдтæбæл фидбилиз ку ‘рцæуй, уæд, ка си бахауй, етæ уæззаудæр цæфтæ фæуунцæ, медицинон агъаз ба сæмæ æрæгæмæдæр фæхъхъæртуй. Уотæ рауайуй, æвæдзи, уомæ гæсгæ дæр, æма уæхæн нæдтæбæл хуæдтолгити хецæуттæ тагъддæр фескъæрунцæ æма, фидбилиз кæми ‘рцудæй, уоми си еске æрлæудзæнæй, е хъæбæр дузæрдуггаг æй. Нæуæг стратегий куд загъд ес, уотемæй 2017-1024 æнзти уæхæн нæдтæбæл фидбилизæрцудтити нимæдзæ фæмминкъийдæр æй 1,2 процентей бæрцæ. Фал уой хæццæ федералон нисанеуæги нæдтæбæл фæммард æнцæ, æдеугурæй нæдтæбæл ка фæмард æй, уонæн се ‘ртиккаг хай, уотемæй ба сæ дæргъцæ нæ бæсти еугур нæдти дæргъцæн æй æдеугурæй æ 4,1 проценти.

Ку зæгъæн, нæдтæбæл ци фидбилизтæ ‘рцæуй, уонæми уæззау цæфтæ ка фæууй, уонæмæ медиктæ ахид æрæгиау æрбахъæртунцæ. Еци уавæр фæххуæздæр уодзæнæй, зæгъгæ, нæ зæрдæ хъæбæр дардтан системæ «Эра Глонасс»-бæл. Уой бон æй, шофертæй ци дзоргæ курдиæдтæ ‘рбацæуй, уони рартасун, уæдта фæндаггон фидбилизæрцуд исбæлвурд кæнун дæр автоматикон æгъдауæй – тагъд оперативон службæмæ бадзорæн кæмæй ес, уæхæн фæрæзнитæй, еуæй-еу хатт ба телефон ахæсгæ дæр нæ фæккæнуй еци рауæн.

Медицинон тагъд агъаз бакæнуни системæ дæр анзæй-анзмæ æнхæстдæргæнгæ цæуй æма нуртæккæ, фидбилиз кæми æрцудæй, уордæмæ медиктæмæ ку фæдздзорунцæ, уæд сæ бахъæртуни рæстæг исуй финддæс минуттей уæнгæ. Фал лæдæрун гъæуй уой дæр, æма фулдæр фидбилизæрцудтитæ сахартæн сæхе хурфити ке фæуунцæ, уой дæр. Специалисттæ куд зæгъунцæ, уотемæй ахид багъæуй вертолети агъаз. Е ба уобæл дзорæг æй, æма аци гъуддаги дæр лухкæнуйнаг фарстатæ нерæнги ма дзæвгарæ ес.

Надгæрон агъаздæттæг пункттæ дæр нæмæ нерæнги ма хъæбæр æстæн æнцæ, уæдта уæхæн рауæнти дохтирти бригæдтæ еудадзуг дарун дæр зин æй, уомæн æма тагъд агъаздæттæг дохтиртæ хъæртгæ дæр нæ кæнунцæ.

Ами дæр бабæй фарста фæддууех æй: фулдæр фæрæзнитæ дех кæнун гъæуй  нæдтæбæл медицинон инфраструктурæн –  агъаздæттæн пункттæ аразунæн, вертолеттæ æма син æрбадæн фæзтæн, реанимацион хуæдтолгитæ… Кенæ ба нæдтæн сæхе уотæ аразун гъæуй, цæмæй сæбæл фидбилизæрцудтитæн бунат  ма уа, ку уа, уæдта хъæбæр æстæн. Стратегий ци финст ес, уомæ гæсгæ, гъулæггагæн, бæлвурдгонд нæма ‘й…

Цард куд бавдиста, уотемæй надбæл фидбилиз ку ‘рцæуа, уæд  си ци  адæймаг бастъæла, уомæн æвæстеуатæй фæййагъаз кæнунгъон æй, надбæл цæуæг бæлццæнттæй æ рази ка фæууа, айдагъдæр е. Ами сæйрагдæр дзубанди цæуй адæймаги цæфæй тог ку цæуа, уæд уой бауорамун æма зæрди цæф цæмæй ма ‘рлæууа, уобæл байархайун. Еуæй-еу хатт ба уотæ дæр фæууй, æма адæймаги фæгъгъæуй æррæстæ иннердæмæ рахатун, цæмæй æхе тоги ма фенод уа, кенæ е ‘взаг ма ранихъуæра æма ма ниххорх уа.

Специалисттæ куд зæгъунцæ уотемæй, нæдтæбæл фидбилизти ка рамæлуй, уони цуппæрæймаг хаййæн фæййервæзунгæнæн адтæй,  хуæрзхумæтæги агъазæй син афонæбæл агъазгонд ку ‘рцудайдæ, уæд. Фал еци агъазгъæуагæ адæймаги рази ка разиннуй, уонæй алке фæууй уæхæн агъаз бакæнунгъон?..

Уой фæдбæл социологон службити косгути фарстатæн æрфарст адæмæн айдагъдæр се ‘хсæрдæс проценти равардтонцæ, сæ бон ке æй фидбилизи бахаугутæн фæййагъаз кæнун, зæгъгæ, дзуапп. Иннетæ ба загътонцæ: «Мæ бон æй тагъд агъази хуæдтолгæмæ бадзорун, идарддæр ци кæнгæ ‘й, уомæн ба неци лæдæрун…»

Уæхæн дзуæппитæмæ гæсгæ уотæ зæгъун дæр æнгъезуй, æма цæмæй алкедæр арæхса фидбилизи бахауæг адæймагæн фæййагъаз кæнунмæ, уой туххæй сæрмагонд курситæ аразун. Бæргæ хуарз уидæ, фал уи  баруагæс уæд, е дзæгъæли рæстæгисафæн гъуддаг æй, – неке сæмæ бацæудзæнæй хе зæрдтæй… Уомæ гæсгæ ба, æвæдзи, æргъуди кæнун æнгъезуй æндæр, ахедгæдæр мадзал, цæмæй ни алкæмæдæр дзиллонæй уа фиццаг медицинон агъази арæхстдзийнæдтæ.

 

НÆДТÆБÆЛ ÆДАСÆЙ ЦÆУНÆН ХЪОЙРАГ УÆДДÆР ЦИ ÆЙ?..

 

Нæ абони дзубанди Санати Семи туххæй койæй хумæтæги нæ райдæдтан. Æ фуни цитæ фæууидта, уони Нихæси бадгутæн айдагъ уомæ гæсгæ нæ ракодта, æма сæ дести бафтауа – еуемæй син фегъосун кæнуйнаг адтæй, сæ цардиуаги ци нæуæгдзийнæдтæ фæззиндзæнæй, уой, иннемæй ба син лæдæрун кодта, цæмæй къæрцгъосдæр уонцæ, уомæн æма син еци нæуæгдзийнæдтæ пайдахæссæг дæр уодзæнæнцæ æма зæранхæссæг дæр. Æма уотæ нæй? Зæгъæн, адæм фулдæр хуæдтолгитæй пайда кæнун ке байдæдтонцæ, уомæ гæсгæ. Хумæтæги уоййасæбæл сагъæссаг нæ иссæй нæдтæбæл цæуни æдасдзийнади фарста.

Уой фæдбæл арæзт стратегитæ, бадзурдтæ, концепцитæ æма æндæр уæхæн аллихузон унаффитæ кæд хуарз æнцæ, уæддæр айдагъ уони исфедар кæнунæй нæ нæдтæбæл цæуни æдасдзийнадæ нæ фæррæвдзæдæр уодзæнæй. Цæмæй етæ кæрæй-кæронмæ æнхæстгонд цæуонцæ, е ба аразгæ ‘й, фиццагидæр, нæдтæбæл ка рауайæ-бауайæ кæнуй, еци бæвурд адæймæгутæй алке хуæрзæгъдаугиндзийнадæй, уæдта нæдтæбæл цæуни фæткитæ куд æнхæстгонд цæунцæ, уомæ цæстдаргути бæрнондзийнадæй.

Æма нæмæ еци гъуддаг хъæбæр сагъæссаг æй: цæйбæрæ нæмæ ‘нцæ ниуæзтгунæй  кенæ сæрмагонд барти гæгъæди кæмæ нæ фæууй, уотемæй хуæдтолгитæй ка пайда кæнуй, гъе уони фудæй æрцæунцæ нæдтæбæл фудбæлæхтæ… Æма уой фæдбæл уодзæнæй нæ дзубанди нæ газети идарддæри номерти.

Æрмæг бацæттæ кодта БИЧИЛТИ Алетæ